De journalist van de krant was in Aracataca, het geboortedorp van Gabriel García Márquez (Gabo) en deed daarvan verslag. Gabo overleed nog niet zo lang geleden en maakte het dorpje tot wees. Voor de goede orde, Aracataca ligt in het noorden van Colombia, het bananengebied, dicht bij de Atlantische kust. Land van stranden en palmen, van kolenindustrie en van een politieke klasse die zo corrupt is dat een ‘politicus uit de kust’ niet anders kan worden opgevat als een veelbetekenende metafoor voor alles wat mis is met dit metier.
Volgend jaar viert het dorp zijn honderdjarig bestaan. Het meest gehoorde commentaar in de straten is dat Gabo allerminst heeft overdreven. Er is zelfs méér dan een eeuw eenzaamheid, van niet ingeloste beloftes en dat kan alleen maar erger worden nu de Nobelprijswinnaar er niet meer is om druk uit te oefenen op de regenten. Toen hij in Honderd Jaar Eenzaamheid schreef dat zijn dorpsgenoten in vervlogen dagen het ijs leerden kennen, kon hij niet vermoeden dat ze dat tegenwoordig al lang niet meer hebben, laat staan drinkbaar water. Wat er in Aracataca uit de kraan komt is van een chocolade bruine kleur.
In het restaurant waar ik lunch, laat ik even de kraan lopen, in de verwachting dat de kleur van het water wel zal veranderen. De ober zier het met lede ogen aan en zegt dan: “Heeft geen zin, in Aracataca heeft het water nu eenmaal deze kleur.” Er zit dus niets anders op dan eraan te wennen. Als je ergens in het dorp helder water tegenkomt, dan is dat omdat die mensen het water voor eigen rekening schoonmaken door het in een bak te laten staan en te wachten totdat het zand naar de bodem zinkt. Maar dat water is niet drinkbaar. Water om te drinken moet je kopen.
Weinig mensen hier geloven nog in de aankondigingen die de regeringen in Bogotá jaar na jaar doen. Niet minder dan 61 procent van de bevolking kan niet in haar basisbehoeften voorzien. De dag dat ik de burgemeester van Aracataca interviewde, had hij een noodgeval aan de hand: een massale voedselvergiftiging van scholieren. Ze hadden rijst met kip gegeten en zo’n 200 kinderen kwamen in het lokale ziekenhuis terecht, dat echter niet over voldoende middelen beschikte om de patiënten te behandelen. Dit als gevolg van het wanbeleid van achtereenvolgende directeuren, die altijd vanwege hun politieke kleur worden benoemd, met als resultaat torenhoge schulden, corruptie en personeel dat al tijden op salaris wacht.
Later werd bekend dat ze het eten een dag lang in de keuken had gestaan, zonder verkoeling, op ‘kamertemperatuur’ in het tropische Aracataca. Probleem was dat het bedrijf dat de maaltijden verzorgde geen koelkast had.
Gabo wordt vaak bekritiseerd omdat hij niet genoeg voor zijn dorp zou hebben gedaan. Hij heeft het dorp alleen roem bezorgd, zeggen velen, maar méér niet. Hij is er niet eens in geslaagd om voor een fatsoenlijke waterleiding te zorgen. Toen de president het nieuwe waterleidingsysteem zou komen inhuldigen, nog maar pas geleden, kwamen de bewoners van Aracataca in opstand, want die waterleiding was nog niet half af. De president moest zijn reis opschorten.
“Vaak komt het water zo smerig uit de kraan dat je je er zelfs niet mee kan wassen. Van alles wat de regering belooft, komt niets terecht. Als de president of een minister hier komt, dan krijgt hij een glas helder water voorgeschoteld. Waarom gaat hij niet naar het huis van een dorpsbewoner om met eigen ogen te zien wat voor water we drinken?” zegt een inwoonster van Aracataca die anoniem wil blijven. Hoewel er officieel geen gewapende groepering meer actief is in de regio, hebben de bloedige jaren van het paramilitarisme hun sporen achtergelaten en mensen zijn nog steeds bang om kritiek te geven.
De dood van Gabo heeft geleid tot een toename van toeristen, maar die blijven niet langer dan een paar uur in Aracataca. Ze lopen langs de belangrijkste trekpleisters en gaan dan weer snel terug naar Santa Marta. Niemand investeert in een hotel, zolang er geen drinkbaar water is.
Een dorpeling zegt treurig: “De geschiedenis van Aracataca is in tweeën verdeeld: voor de dood van Gabo en erna. We hadden hoop dat het dorp meer voortuitgang zou boeken toen hij nog leefde. Als we geen gebruik maken van dit moment, dan zal binnenkort Aracataca haar belang helemaal verliezen. Dan resten ons nog een paar data, zoals de viering van het honderd jarige bestaan van het dorp of de honderdste geboortedag van Gabo, maar zonder Gabo zelf zal dat niet hetzelfde zijn.”
