Griselda Blanco (1943-2012) was een van de meest gewelddadige drugshandelaren in de Colombiaanse maffiageschiedenis. Ze had de naam een gewetenloze moordenaar te zijn en verschillende vendetta’s te hebben veroorzaakt, zowel in Colombia als in het Miami rond 1980, de jaren van Miami Vice. Ze werd omschreven als zeer bezitterig en extreem jaloers, op het randje van het abnormale. Ook zou ze honderden doden op haar geweten hebben, onder wie haar drie echtgenoten, vandaar haar bijnaam Zwarte Weduwe.
Haar kinderen gingen niet naar school, maar werden ingezet in haar ‘bedrijf’. Waarom studeren? Als ze maar geld konden tellen, dat was voldoende, vond moeder Griselda. Haar jongste zoon noemde ze Michael Corleone, als eerbetoon aan haar favoriete personage uit de film The Godfather. De Amerikaanse drugshandelaar Max Mermelstein schreef over haar: “Griselda is zonder twijfel de slechtste persoon die ik ooit heb gekend. Anderen in de drugsbranche moordden omdat ze dat ‘moeten’. Griselda moordde omdat ze er plezier in had. Haar ogen leken op de dood.”
Met die kennis in gedachten is het interessant om te kijken naar de nieuwe Narcos-serie Griselda die eind januari van start ging op Netflix, want de hoofdrol wordt vertolkt door niemand minder dan Sofia Vergara, de zeer succesvolle Colombiaanse actrice die het helemaal maakte in Hollywood en bekend staat als een extroverte, sympathieke en aantrekkelijke latino-vrouw. Hoe gaat dat werken als zij deze bloeddorstige en wrede dame moet spelen? Weet ze een menselijk gezicht te geven aan de ‘echte’ Griselda Blanco en zo ja, is dat dan wel de bedoeling?
Want dat is de kritiek die je op dergelijke series al snel hoort. Worden de hoofdpersonen, criminelen van het ergste soort, niet te menselijk en aantrekkelijk gemaakt? De Colombiaanse journalist Juan Pablo Calvás, schrijft in het Spaanse dagblad El País dat drugshandelaren geen helden kunnen zijn en vindt dat series als Narcos “deze criminelen bekleden met sluiers van menselijkheid die hun essentie als kwade genieën nuanceren. Het echte probleem met Griselda ligt in het feit dat zo’n serie de deur opent voor de crimineel om als een held te worden beschouwd en om zijn leven meer als een epos te zien dan als een bloederige spiraal vol pijn.”
De serie zal ongetwijfeld weer miljoenen kijkers trekken, de producers zijn dezelfde, dus als audiovisueel product is het kwalitatief wel in orde. Maar er is ook het andere element, laten we zeggen de ethische kwestie, die al werd aangestipt door Juan Pablo Calvás. Zelfs bekende politici bemoeien zich er de laatste dagen mee. Eentje die zich op zijn sociale netwerken uitliet over de nieuwe serie was Roy Barreras, voormalig senator, tegenwoordig bondgenoot van president Gustavo Petro en werkzaam als ambassadeur van de Colombiaanse regering in Londen.
Hij schreef: “Ze maken narco-soaps, ze maken narco-films, ze leven van de narco-cultuur en daarmee brengen ze grote schade toe aan het imago van Colombia in het buitenland. Ze maken elke poging om ons land en zijn prachtige dingen te positioneren onmogelijk. Die narco’s krijgen de aandacht en niet de duizenden hardwerkende, succesvolle Colombianen met levensverhalen die het verdienen om verteld te worden. Er is zoveel schoonheid in Colombia.”
Barreras vraag zich retorisch af waar méér naar wordt gekeken. Naar een Netflix-serie waarin Colombia te zien is als een land van maffiosi en huurmoordenaars of naar een documentaire over de culturele en ecologische rijkdom, schoonheid en “het potentieel van ons land”. Er zijn zoveel andere films over Colombia te maken, maar ze staan er volgens hem op verhalen uit de jaren zeventig en tachtig te herkauwen. En hij vraag zich af of er geen Amerikaanse, Aziatische en Europese kartels zijn en of het imago van die landen ook worden bepaald door hun criminelen…
En zoals dat gaat bij dergelijke series worden de hoofdrolspelers er door de producenten op uit gestuurd om de serie wereldwijd te promoten en daar is, vooral wat de vrouwelijke hoofdpersonen betreft, iets interessants aan de hand. De vrouwen uit de serie benadrukken dat Griselda óók in gaat op de hindernissen die op verschillende gebieden nog steeds voor vrouwen bestaan, alleen omdat ze ambitieus of onafhankelijk willen zijn en dat in de serie ook onderwerpen als huiselijk geweld en prostitutie aan bod komen.
De Colombiaanse Julieth Restrepo, die een nicht van de narco-broers Ochoa Vásquez speelt, verdedigt de rol van de vrouwen: “We zitten nog steeds op een pad waarin er nog een lange weg te gaan is en bij Griselda Blanco is het soms pijnlijk om te zien hoe groot de afwijzing en de stigmatisering voor ze was. Maar dat gold niet alleen voor haar, maar ook voor het personage van June Hawkins, de vrouwelijke agent die haar gevangen neemt.”
De Colombiaanse acteur Diego Trujillo, die Germán Panesso speelt, een van Blanco’s partners, reageert op de kritiek van ambassadeur Roy Barreras en zegt dat je juist moet uitkijken een romantisch beeld van het land te geven, want Colombia wordt nog steeds gekenmerkt door drugshandel en een van zijn belangrijkste erfenissen: het geweld. “Je kunt niet alleen praten over het mooie en het goede. Je moet het ook hebben over het moeilijke, het harde en het gewelddadige, want dat is ook iets van ons, het is wat ons als samenleving nog steeds sterk beïnvloedt.”
Hij vindt ook dat dergelijke series, indien ze goed zijn gemaakt, kunnen bijdragen aan het historisch geheugen van deze en andere generaties Colombianen. “Het belangrijkste is om de verhalen op een verantwoorde manier te vertellen, zonder de misdaden en de misdadigers te rechtvaardigen of te verontschuldigen. Maar we moeten ook kijken naar de menselijkheid van de personages en laten zien hoe ze tijdens hun leven beslissingen nemen die ze op de verkeerde paden brengen, zoals in het geval van Griselda.”
En dat is precies het risico, zou journalist Calvás zeggen, want dat maakt een crimineel juist weer een boeiende en soms zelfs sympathieke persoon. Maar de kwestie is ook simpel: Narcos en Netflix bieden op de eerste plaats entertainment en geen geschiedenisles. Daarvoor moet je op History Channel zijn…
