Colombia is een van de landen met de hoogste cijfers van ontbossing ter wereld. Samen met Brazilië, Indonesië, Congo en Bolivia, behoort het tot de landen die het meeste tropische regenwoud hebben verloren de laatste jaren. In 2017 bereikte de ontbossing een cijfer van 220.000 hectare, en in 2018 werd er bijna 300.000 gekapt, waarvan 140.000 hectare in de Amazone-regio in het zuiden van het land. Dit allemaal volgens cijfers van de World Resources Institute (WRI.)
Het verlies van regenwoud nam tussen 2017 tot 2018 toe met negen procent, wat voor een belangrijk deel een gevolg was van, paradoxaal genoeg, het vredesakkoord tussen de regering en de guerrilla van de FARC. Want daardoor was het makkelijker geworden om in verschillende zones toegang te krijgen.
Een onderzoek van het dagblad El Espectador onthulde in mei 2019 dat de ontbossing in Guaviare, een van de belangrijkste departementen van de Amazone-regio, geen toeval is of te maken heeft met ‘ongelukkige’ bosbranden, maar dat het een gevolg is van doelbewust beleid van de huidige gouverneur van dat departement, Nebio Echeverry Cadavid, een voormalige kolonist van 75 jaar.
Het is niet de eerste keer dat de gouverneur in opspraak komt, want hij werd eerder al verdacht van banden met paramilitaire groepen en ook stond zijn naam op de notoire Lista Clinton, een lijst met namen van privé-personen en bedrijven die de Amerikaanse regering ervan verdenkt geld te verdienen met illegale activiteiten.
Regelrechte landroof
Echeverry Cadavid is een van de machtigste mannen van het zuiden van het land. Zijn ouders waren afkomstig uit Pereira en in 1966, toen hij 18 jaar was, besloot hij de armoede thuis te ontvluchten en het geluk te zoeken aan de rand van de ‘beschaving’. Hij was een van de duizenden ‘kolonisten’, mensen die in de jaren zestig en zeventig met de bijl op de schouder naar San José del Guaviare reisden, aangetrokken door de verhalen over de bonanza van rubber, tijgervellen en later ook de coca.
Hij bleek een talent te hebben voor zakendoen en wist een fortuin te vergaren met de handel in levensmiddelen en al snel stichtte hij een complete keten van buurtwinkeltjes. Hij werd actief in de politiek, kocht grote lappen grond en nu hij gouverneur is, probeert hij de inwoners warm te krijgen voor de teelt van Afrikaanse palm. Hij heeft er ook geen problemen mee om de regenbossen te vervangen door grote grasvlakten voor de extensieve veeteelt. Daardoor is hij tegenwoordig een van de grote verantwoordelijken van de enorme vernietiging van he Amazone-oerwoud.
Opmerkelijk is dat in het departement Guaviare de ontbossing tussen 2016 en 2017 steeg met maar liefst 233 procent, maar dat tegelijk de cocavelden met 28 procent afnamen. En dat strookt niet met de officiële lezing van de regering en de lokale autoriteiten, die luidt dat de coca altijd de belangrijkste oorzaak van de ontbossing is geweest. Want nu blijkt dat de belangrijkste drijfveer achter het kappen van bos een andere is: de accumulatie van landbouwgrond en soms regelrechte landroof, uitgevoerd door landeigenaren en regionale politici, altijd onder de bescherming en goedkeuring van lokale autoriteiten.
Het onderzoek van El Espectador toont met talrijke bewijzen en getuigenverklaringen aan dat achter het vernietigen van duizenden hectare bos de gouverneur van het departement zit, samen met een aantal handlangers, onder wie een andere grootgrondbezitter, Saul Aguirre, en Jorge Gaitán, een palmteler uit het departement Meta.
Vrienden en socios
De boeren uit het departement die hun finca’s hebben verloren en die hun verhaal doen willen allemaal anoniem blijven, want ze kennen de macht van de gouverneur en zijn entourage. De roof van hun finca’s en land gaat meestal op dezelfde manier in zijn werk. De grote landbezitters bieden eerst aan de grond te kopen tegen een lage prijs. Weigeren de boeren, dan beginnen ze te dreigen met geweld. Volgens verschillende getuigen werden die kopers gestuurd door gouverneur Nebio Echeverry. Echeverry ontkent de landroof.
Voor de kleine boeren die hun finca’s op deze manier verliezen, zit er niets anders op dan verderop het oerwoud in te trekken om daar het bos te kappen en hier opnieuw de grond te ontginnen, meestal voor extensieve veeteelt. Het dorpje El Triunfo, in Guaviare, is veranderd in een spookdorp, de huizen zijn verlaten, net als de school en de EHBO-post. Alle inwoners hebben hun grond verkocht (al of niet gedwongen) aan grondbezitters en zijn vertrokken. Hetzelfde gebeurt in andere dorpen, zoals El Turpial, Monserrate, Acacias en Tigre.
Er zijn ook aanwijzingen dat Jorge Gaitán, bondgenoot van de gouverneur en palmkweker van beroep, op vergelijkbare wijze grond usurpeert en die inzaait met honderden hectare Afrikaanse palm. Niet alleen is deze monocultuur een bedreiging voor het ecosysteem in de regio, deze palmplantages zijn ook illegaal, want ze staan midden in een bosreservaat, een beschermd gebied dus. Dergelijke plantages zijn verboden in het departement van Guaviare, omdat ze schadelijk zijn voor het milieu.
De illegale onteigening van de grond gaat gepaard met een toename van investeringen in de infrastructuur in het gebied. Zo is bijvoorbeeld de weg naar San José del Guaviare met machinerie van de departementale regering verbeterd en de vrees bestaat nu dat dit model van agro-industriële ontwikkeling de overhand krijgt in een gebied waar dat officieel verboden is en dat bovendien grenst aan het indianenreservaat van de Nukak Makú. Verantwoordelijk voor de ontbossing en het aanleggen van de illegale wegen zijn ondernemers die vrienden en socios zijn van Nebio Echeverry.
Het fenomeen van landroof en ontbossing van de Amazone in Guaviare heeft niet alleen directe negatieve gevolgen voor het milieu, maar nog een aantal schadelijke effecten. Het leidt ertoe dat boeren hun dorpen verlaten, precies waar de staat net met moeite actief was geworden en bijvoorbeeld scholen en EHBO-posten had aangelegd. De kolonisten verplaatsen zich daarna naar zones aan de rand van het oerwoud. Daar openen ze nieuwe veeteeltfinca’s en stichten ze nieuwe dorpen en vragen dan opnieuw dat de staat wegen en een elekra-netwerk aanlegt, helpt met land-legalisatie, etcetera. En op die manier is de staat zelf verantwoordelijk voor het stimuleren van de verder ontbossing van het Amazone-oerwoud.
Deze bijdrage is onderdeel van de milieuspecial 2019
