Na een klopjacht van tien jaar is het dan eindelijk toch gelukt en is drugsbaas Dairo Antonio Úsuga David, alias Otoniel, dan toch gevangen genomen. De regering van Colombia vierde zijn arrestatie groots. President Duque noemde het “de zwaarste slag die in deze eeuw de drugshandel is toegebracht” en de grootste overwinning op de drugshandel in deze eeuw (toe maar), alleen te vergelijken met het uitschakelen van Pablo Escobar in december 1993.
Ook was er de gebruikelijke folklore als er een grote crimineel wordt gevangen. De president kaapt dan meteen een flinke hoeveelheid zendtijd op de nationale zenders, gaat als een serieuze regent voor de camera staan, met een hele hoop functionarissen achter zich, die allemaal mogen meedelen in het succes, en houdt een patriottistisch betoog.
Hoewel Otoniel in theorie de grootste vijand was van het Colombiaanse politiekorps – tientallen agenten kwamen in confrontaties met Otoniels kartel om het leven – stapten agenten die meededen aan de operatie samen met Otoniel de helikopter in, en namen een selfie met de roemruchte capo der capos. Want ja, zo’n kans op vijftien minuten faam krijgt je natuurlijk niet elke dag.
Na de arrestatie ging het ook al snel over iets anders dan het fantastische succes van de Colombiaanse wetshandhavers. De vraag was ineens of Otoniel werkelijk was gepakt of dat hij zich misschien wel had overgegeven, wellicht nadat eerder geheime onderhandelingen hadden plaatsgevonden. Dergelijke verdenkingen werden gevoed door de eerste beelden die van de politieoperatie werden vertoond, waarop een lachende Otoniel te zien is, in een wel erg schoon overhemd en met splinternieuwe laarzen aan z’n voeten.
Wie was deze Otoniel? Hij begon ergens in de jaren tachtig z’n criminele loopbaan als guerrillero van de EPL, een van de kleinere guerrillagroeperingen. En hij maakte de hele cirkel in de misdaad rond, want na z’n tijd bij de guerrilla stapte hij over naar de tegenpartij, de paramilitairen van de broers Castaño. Na de demobilisatie van de belangrijkste paramilitaire groepen tijdens de regering Uribe koos hij ervoor actief te blijven in een van de criminele drugsbendes, Los Urabeños, die uitgroeide tot het grootste drugskartel van deze eeuw.
De Clan del Golfo, zoals de bende tegenwoordig uit politiek-correcte overwegingen wordt genoemd (Urabaños werd als te denigrerend beschouwd voor de regio van Urabá), is verantwoordelijk voor naar schatting dertig procent van de cocaïne die Colombia de wereld in stuurt, meestal in samenwerking met de Mexicaanse kartels.
Maar Otoniel was niet alleen een drugshandelaar, hij was ook verantwoordelijk voor een groot aantal massamoorden, ontvoeringen en selectieve moorden, niet alleen op concurrenten uit de branche, maar ook op talloze onschuldige burgers, vooral op het platteland. En bovendien wordt Otoniel beschuldigd van het ronselen van minderjarigen en het grootschalig seksueel misbruik van meisjes van 12 tot 14 jaar.
Komt er nu een einde aan de waanzinnige macht van de Clan del Golfo, die het volgens sommige kenners in meer dan driehonderd gemeentes van Colombia voor het zeggen heeft? Helaas zal dit kartel de arrestatie van Otoniel wel overleven en ook de internationale drugsmarkt zal weinig gevolgen ondervinden. In tegenstelling tot de optimistische verklaring van Duque over het einde van de criminele groep, staat de opvolger van Otoniel al klaar. Belangrijkste kandidaat is Jesús Ávila Villadiego, alias Chiquito Malo (‘Slechte Kleine’), die al twintig jaar samen met Otoniel actief is in de misdaad: de koning is dood, lang leve de koning!
Volgens de president is het de bedoeling dat Otoniel zo snel mogelijk wordt uitgeleverd aan de Verenigde Staten, want daar wordt hij door verschillende rechtbanken gezocht voor drugshandel. Niet iedereen in Colombia is blij met deze gang van zaken. Want een dergelijke uitlevering heeft de laatste jaren erg goed uitgepakt voor de Colombiaanse narcos: ze zitten vaak slechts een korte straf uit in de VS, omdat ze in ruil voor het overdragen van routes en bankrekeningen strafkorting krijgen. Soms komen ze na een paar jaar zitten alweer vrij.
Als Otoniel wordt uitgeleverd, dan betekent dat tevens dat hij waarschijnlijk geen verantwoording hoeft af te leggen voor zijn misdaden in Colombia, die stuk voor stuk toch wat ernstiger van aard zijn dan het smokkelen van drugs: moord, marteling, ontvoering, verkrachting, kindermisbruik, om maar een aantal vergrijpen te noemen waarvoor hij terecht zou moeten staan. In dit scenario is er voor de Colombiaanse slachtoffers geen enkele justitie, geen enkele genoegdoening.
Wat de arrestatie van Otoniel vooral laat zien, is de totale mislukking van vijftig jaar internationaal drugsbeleid, die uitgaat van de militaire bestrijding van de illegale handel. Een nutteloze oorlog tegen de drugs, tegen een handel die alleen maar lucratief is omdat hij illegaal is. Een oorlog die tienduizenden dodelijke slachtoffers heeft gekost, met name onder politieagenten, wetshandhavers en onschuldige burgers, en dat natuurlijk vooral in Colombia zelf.
Bovendien is de drugshandel nog steeds de brandstof van het meeste geweld in het land, zowel van de kant van de nieuwe guerrillagroeperingen die door zijn gegaan met hun ‘strijd’ na het vredesakkoord van 2016, als van de erfgenamen van de vroegere paramilitairen. Bijna dagelijks worden sociale leiders en milieubeschermers in de afgelegen regio’s van het land vermoord door criminele groepen die bijna altijd belangen hebben in de drugshandel.
Een ander belangrijk gevolg van de drugshandel is ook de hopeloze corruptie, want het narcogeld corrumpeert alle mogelijke sectoren van de maatschappij. De reden dat narcobaas en kinderverkrachter Otoniel nooit eerder was gepakt is eenvoudig: telkens als de politie hem had omcirkeld en op het punt stond hem te arresteren, kreeg hij een telefoontje van een omgekochte officier binnen het politiekorps die hem waarschuwde en dan kon hij opnieuw wegkomen. Een argument overigens om te veronderstellen dat bij zijn succesvolle arrestatie deze keer iets bijzonders is gebeurd. Misschien was Otoniel het moe om nog langer ondergedoken te zitten, misschien had hij het al eerder op een akkoordje gegooid met de Amerikaanse justitie…
