Vijftig jaar na de Chileense staatsgreep van 1973 pakken uitgevers uit met talloze nieuwe boeken. Daarbij zijn herinneringen en getuigenissen, nu ook van de tweede generatie, bijzondere fotoboeken en degelijke historische werken.
De solidariteitsbeweging tegen de dictatuur in Chili was bijzonder groot. Dat kwam vooral doordat Chili onder de socialistische president Allende een land van hoop was geweest. Ook was veel in Chili voor West-Europeanen herkenbaar. Chileense vluchtelingen versterkten de beweging. Een korte schets van de geschiedenis van de solidariteit.
Vijftig jaar na de staatsgreep in Chili van 11 september 1973 blijkt het tekenen van een gezamenlijke verklaring van links en rechts over democratie en mensenrechten onmogelijk. De herdenking legt bestaande tegenstellingen in de samenleving bloot. Dat is geen argument om dan maar niet te herdenken, maar wel om – met erkenning van verschillen – te werken aan versterking van democratie en mensenrechten, zeker in een tijd met een grote extreemrechtse partij.
In Chili en veel andere landen wordt de vijftigste verjaardag van de staatsgreep herdacht met bijeenkomsten en activiteiten. Dat is ook in Nederland het geval. Hieronder een overzicht van de activiteiten in Nederland.
In Chili wordt voor de tweede keer in korte tijd een nieuwe grondwet ontworpen. In de Constitutionele Raad proberen de rechtse partijen via een grote meerderheid het neoliberale karakter van de huidige grondwet te handhaven. Als ze daarin slagen, zal het in december 2023 opnieuw mislukken het land een democratischer, socialer en ecologischer grondslag te geven. Dan staat de linkse president Gabriel Boric met lege handen.
Hoewel de roze kaft en de titel van het boek in eerste instantie bij mij de indruk wekken dat Deception Island van de Chileense schrijfster Paulina Flores (1988) een zoetsappige roman is, meren we aan in de ruige omgeving van Punta Arenas, Patagonië. Lee wordt meegenomen, verstopt en verzorgd door een van de vissers, Miguel, die onverwachts bezoek krijgt van zijn dochter Marcela, een jonge vrouw met wat ongeluk in het leven.
Er wordt al sinds begin maart gespeculeerd over een tweede kabinetswisseling van president Gabriel Boric, totdat deze vandaag eindelijk werd bevestigd, een dag voor het einde van zijn eerste regeringsjaar.
Argentinië, Chili, Paraguay en Uruguay hebben officieel hun gezamenlijke bod ingediend om het WK 2030 te organiseren, honderd jaar nadat het eerste toernooi plaatsvond in Montevideo, de hoofdstad van Uruguay.
De laatste maanden duiken in de media regelmatig artikelen op met de kop: ‘Nieuwe linkse golf in Latijns-Amerika’. Zeker na de herverkiezing van Lula da Silva tot president van Brazilië is dit het geval. Nu hebben immers de zes grootste economieën van het continent een ‘linkse’ president. Naast Brazilië zijn dat Chili, Peru, Argentinië, Colombia en Mexico. In Midden-Amerika schaart Honduras zich ook in dit rijtje.
Op tweede kerstdag zag ik in een bioscoop met slecht zeven bezoekers de indrukwekkende documentaire Mi país imaginario (Mijn denkbeeldige land) van de Chileen Patricio Guzmán. Deze regisseur had tijdens de Chileense weg naar het socialisme van president Salvador Allende (1970-1973) een – door militairen in bloed gesmoorde – revolutie meegemaakt. Hij had niet gedacht daar nog eens een revolutie te beleven, tot eind 2019 bij de ‘sociale uitbarsting’ diepe onvrede over ongelijkheid en perspectiefloosheid naar buiten kwam. Jongeren vochten met de politie terwijl anderen massaal – soms wel een miljoen – vreedzaam demonstreerden. Maar anders dan tijdens Allende zonder politieke partijen en duidelijke leiders. Guzmán legde dat vast en interviewde ook bij de acties betrokken vrouwen. Op 8 maart 2020, internationale vrouwendag, liep ik zelf mee in zo’n massale, kleurrijke, vrolijke en optimistische demonstratie, vlak voor de coronapandemie.
Documentairemaker Patricio Guzman richt zijn lens op de demonstraties in Santiago de Chile in 2019.
Het boek Omwegen. Naar het einde van de wereld van Karin-Marijke Vis (1968) en Coen Wubbels (1969) gaat over reizen van een andere orde. Letterlijk jarenlang trekken ze Zuid-Amerika rond met hun twintig jaar oude Toyota Landcruiser. Het is de overtreffende trap van reizen, zonder veel planning, met een ongekende vrijheid van niet weten waar en hoe lang ze ergens zijn en wie ze tegen zullen komen.
Op zondag 4 september hebben de Chilenen het voorstel voor een nieuwe grondwet afgewezen. Dat is voor veel voorstanders een harde klap en grote teleurstelling. Een van hen, een burgemeester van een deelgemeente van Santiago, verwachtte op de verkiezingsdag nog 60 procent voor het ‘Ja’. Het liep heel anders. Toen pas 6 procent van de stembureaus was geteld, was de uitslag al vrijwel zeker. De overwinning van ‘Nee’ was zelfs veel groter dan opiniepeilers hadden voorspeld: 62 tegen 38 procent van de stemmen.
Op 4 september stemmen de Chilenen over een voorstel voor een nieuwe grondwet, die de huidige van generaal Pinochet kan vervangen. Het voorstel is bijzonder door de grote aandacht voor sociale rechten en vrijheden van burgers, klimaat, man-vrouwverhoudingen en inheemse volken. Ook is de tekst opmerkelijk democratisch tot stand gekomen. De volkstemming wordt de belangrijkste Chileense verkiezing sinds het referendum over het aanblijven van Pinochet als president in 1988. De kans is vrij groot dat de Chilenen deze prachtige nieuwe grondwet afwijzen.
Van 20 t/m 27 augustus 2022 presenteert World Cinema Amsterdam (WCA), in samenwerking met het team van Cine y Centre de Creacíon (CCC) uit Santiago de Chili, een bijzonder focusprogramma rond de Chileense cinema: Cine Chile.
Ook de competitie GO CUBA! maak deel uit van het festival.
In Amsterdam-West werd in oktober 2018 grote muurschildering ontdekt die door een Chileense politieke vluchtelingen in 1981 gemaakt is. De muurschildering wordt nu gerestaureerd door de toenmalige leider van de schildersbrigade Jorge Kata Nuñez, samen met een andere Chileense kunstenaar, Juan Heinsohn. Dit stukje politieke en culturele geschiedenis blijft zo voor Amsterdam behouden.
Schipper Cor van Oostenbrugge vaart met zijn lange boomkorkotter op de deining van de zee, tot hij een vreemd voorwerp opvist. Het bleek om een authentiek beeldje uit Paaseiland te gaan. Hoe is het in Zeeland terechtgekomen, is de grote vraag?
“Mijn vader was een computer, mijn moeder een schrijfmachine. Ik was een leeg schrift en nu ben ik een boek.” Dit is een typerende zin uit Mijn documenten van de Chileense schrijver Alejandro Zambra (1975). In het verhaal heeft de vader van de verteller een kantoorbaan met elektrische typmachine, de moeder is creatief en houdt van zingen.
Op 5 oktober 1988 spraken de Chilenen zich in een volksstemming uit tegen het aanblijven van generaal Pinochet als president. Daarmee eindigde de dictatuur, maar werd Chili nog geen volwaardige democratie. Chispa-redacteur Jan de Kievid maakte als internationaal waarnemer die spannende verkiezing mee. Nu binnenkort mogelijk weer een grote stap in democratische richting wordt gezet, vertelt hij zijn verhaal van de enerverende gebeurtenissen eind 1988.
Goede Vrijdag is voor veel Latijns-Amerikanen het begin van de Heilige Week, Semana Santa, een van de belangrijkste vrije weken van het jaar. Ook veel Chilenen maken zich op om de Paasdagen vrij te nemen en er op uit te trekken, zeker na twee jaar beperkingen vanwege de covid-pandemie. Op Paaseiland, Rapa Nui, valt echter nog niet zo veel te vieren. De afgevaardigde van het eiland in het Chileense parlement, Hotuiti Teao Drago, vroeg minister van Binnenlandse Zaken Izkia Siches eerder deze week om spoedige aandacht voor de situatie in zijn district.
Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.
Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.
Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.