Mijn naam is Isabel Lapoutre, ik ben 26 jaar en heb wortels in zowel Nederland als Chili. Hoewel ik in Nederland ben geboren, groeide ik op in Nicaragua, Ecuador, Tanzania en Nederland. Deze internationale achtergrond heeft mijn wereldbeeld van jongs af aan gevormd en verbreed.
Hoe staat Chili erbij, ruim vier jaar na de sociale uitbarsting van 2019? Een doorbraak naar een rechtvaardiger samenleving is mislukt. Volgens de publieke intellectueel Álvaro Ramis blijven de Chilenen ”massaal bewust van de grote ongelijkheid en ontevreden met het neoliberale systeem, maar zien ze geen oplossingen op een sociale manier, maar alleen binnen het individualistische neoliberale kader”.
Chili staat bekend als een relatief veilig land, maar heeft de laatste jaren te maken met een sterke toename van ernstige criminaliteit. Daarvoor zijn verschillende oorzaken. In het Zuiden van het land speelt de strijd om autonomie van de inheemse Mapuche, in het Noorden zijn Colombiaanse en Venezolaanse bendes actief. Intussen probeert president Boric het hoofd te bieden aan het geweld en de ontstane onrust.
Mijn naam is Mariela Miranda van Iersel, en zoals je uit mijn twee achternamen kunt afleiden, ben ik half Chileens en half Nederlands. Gemotiveerd door mijn ervaring als vrijwilliger in sociale integratieprogramma’s, vertrok ik in 2017 van het Chileense huis uit mijn kindertijd naar Nederland voor een interdisciplinaire bachelor in de sociale wetenschappen en economie. In de hoop verder te leren over maatschappelijke uitdagingen, en vooral ook dingen die ik dácht te weten in vraag te stellen, begon ik aan een master in ontwikkelingsstudies aan het International Institute of Social Studies (ISS). Deze opleiding hielp me de real-world uitdagingen die me aan het hart gaan te verbinden aan wetenschappelijke theorieën en beide verder te verkennen door middel van onderzoek.
In de periode voor de Tweede Wereldoorlog ontstonden in Chili verschillende nationaalsocialistische bewegingen: de MNS en de Chileense afdeling van de Duitse NSDAP, die erg populair was onder Duitse immigranten in het zuiden van Chili. De inlichtingendienst van de nazi’s in Berlijn (Sicherheitsdienst) maakte gebruik van deze sympathisanten bij het opzetten van een spionagenetwerk dat actief was op het hele continent.
De van oorsprong Hongaarse John von Neumann wordt wel de slimste mens van de twintigste eeuw genoemd. Als wiskundige promoveerde hij op de verzamelingenleer. Later was hij betrokken bij de ontwikkeling van de atoombom en de waterstofbom. Hij was de grondlegger van de speltheorie en ontwikkelde een van de eerste computers waarmee verder gewerkt kon worden aan vernietigingswapens in de Koude Oorlog. Benjamín Labatut schreef een boeiende roman over een angstaanjagende tijd.
Vijftig jaar na de Chileense staatsgreep van 1973 pakken uitgevers uit met talloze nieuwe boeken. Daarbij zijn herinneringen en getuigenissen, nu ook van de tweede generatie, bijzondere fotoboeken en degelijke historische werken.
De solidariteitsbeweging tegen de dictatuur in Chili was bijzonder groot. Dat kwam vooral doordat Chili onder de socialistische president Allende een land van hoop was geweest. Ook was veel in Chili voor West-Europeanen herkenbaar. Chileense vluchtelingen versterkten de beweging. Een korte schets van de geschiedenis van de solidariteit.
Vijftig jaar na de staatsgreep in Chili van 11 september 1973 blijkt het tekenen van een gezamenlijke verklaring van links en rechts over democratie en mensenrechten onmogelijk. De herdenking legt bestaande tegenstellingen in de samenleving bloot. Dat is geen argument om dan maar niet te herdenken, maar wel om – met erkenning van verschillen – te werken aan versterking van democratie en mensenrechten, zeker in een tijd met een grote extreemrechtse partij.
In Chili en veel andere landen wordt de vijftigste verjaardag van de staatsgreep herdacht met bijeenkomsten en activiteiten. Dat is ook in Nederland het geval. Hieronder een overzicht van de activiteiten in Nederland.
In Chili wordt voor de tweede keer in korte tijd een nieuwe grondwet ontworpen. In de Constitutionele Raad proberen de rechtse partijen via een grote meerderheid het neoliberale karakter van de huidige grondwet te handhaven. Als ze daarin slagen, zal het in december 2023 opnieuw mislukken het land een democratischer, socialer en ecologischer grondslag te geven. Dan staat de linkse president Gabriel Boric met lege handen.
Hoewel de roze kaft en de titel van het boek in eerste instantie bij mij de indruk wekken dat Deception Island van de Chileense schrijfster Paulina Flores (1988) een zoetsappige roman is, meren we aan in de ruige omgeving van Punta Arenas, Patagonië. Lee wordt meegenomen, verstopt en verzorgd door een van de vissers, Miguel, die onverwachts bezoek krijgt van zijn dochter Marcela, een jonge vrouw met wat ongeluk in het leven.
Er wordt al sinds begin maart gespeculeerd over een tweede kabinetswisseling van president Gabriel Boric, totdat deze vandaag eindelijk werd bevestigd, een dag voor het einde van zijn eerste regeringsjaar.
Argentinië, Chili, Paraguay en Uruguay hebben officieel hun gezamenlijke bod ingediend om het WK 2030 te organiseren, honderd jaar nadat het eerste toernooi plaatsvond in Montevideo, de hoofdstad van Uruguay.
De laatste maanden duiken in de media regelmatig artikelen op met de kop: ‘Nieuwe linkse golf in Latijns-Amerika’. Zeker na de herverkiezing van Lula da Silva tot president van Brazilië is dit het geval. Nu hebben immers de zes grootste economieën van het continent een ‘linkse’ president. Naast Brazilië zijn dat Chili, Peru, Argentinië, Colombia en Mexico. In Midden-Amerika schaart Honduras zich ook in dit rijtje.
Op tweede kerstdag zag ik in een bioscoop met slecht zeven bezoekers de indrukwekkende documentaire Mi país imaginario (Mijn denkbeeldige land) van de Chileen Patricio Guzmán. Deze regisseur had tijdens de Chileense weg naar het socialisme van president Salvador Allende (1970-1973) een – door militairen in bloed gesmoorde – revolutie meegemaakt. Hij had niet gedacht daar nog eens een revolutie te beleven, tot eind 2019 bij de ‘sociale uitbarsting’ diepe onvrede over ongelijkheid en perspectiefloosheid naar buiten kwam. Jongeren vochten met de politie terwijl anderen massaal – soms wel een miljoen – vreedzaam demonstreerden. Maar anders dan tijdens Allende zonder politieke partijen en duidelijke leiders. Guzmán legde dat vast en interviewde ook bij de acties betrokken vrouwen. Op 8 maart 2020, internationale vrouwendag, liep ik zelf mee in zo’n massale, kleurrijke, vrolijke en optimistische demonstratie, vlak voor de coronapandemie.
Documentairemaker Patricio Guzman richt zijn lens op de demonstraties in Santiago de Chile in 2019.
Het boek Omwegen. Naar het einde van de wereld van Karin-Marijke Vis (1968) en Coen Wubbels (1969) gaat over reizen van een andere orde. Letterlijk jarenlang trekken ze Zuid-Amerika rond met hun twintig jaar oude Toyota Landcruiser. Het is de overtreffende trap van reizen, zonder veel planning, met een ongekende vrijheid van niet weten waar en hoe lang ze ergens zijn en wie ze tegen zullen komen.
Op zondag 4 september hebben de Chilenen het voorstel voor een nieuwe grondwet afgewezen. Dat is voor veel voorstanders een harde klap en grote teleurstelling. Een van hen, een burgemeester van een deelgemeente van Santiago, verwachtte op de verkiezingsdag nog 60 procent voor het ‘Ja’. Het liep heel anders. Toen pas 6 procent van de stembureaus was geteld, was de uitslag al vrijwel zeker. De overwinning van ‘Nee’ was zelfs veel groter dan opiniepeilers hadden voorspeld: 62 tegen 38 procent van de stemmen.
Op 4 september stemmen de Chilenen over een voorstel voor een nieuwe grondwet, die de huidige van generaal Pinochet kan vervangen. Het voorstel is bijzonder door de grote aandacht voor sociale rechten en vrijheden van burgers, klimaat, man-vrouwverhoudingen en inheemse volken. Ook is de tekst opmerkelijk democratisch tot stand gekomen. De volkstemming wordt de belangrijkste Chileense verkiezing sinds het referendum over het aanblijven van Pinochet als president in 1988. De kans is vrij groot dat de Chilenen deze prachtige nieuwe grondwet afwijzen.
Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.
Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.
Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.