Binnen een half jaar is Chili tweemaal bijna onherkenbaar veranderd. Eerst van een economisch en politiek succesvol en stabiel land in een land met massale protesten tegen ongelijkheid en sociaal onrecht. Er was mogelijk een verbetering op komst toen de coronacrisis het land binnen een week met isolement en gedwongen rust in diepe onzekerheid stortte.
Steden in Chili barstten uit in massale viering en verontwaardiging op zondag 8 maart, toen vrouwen en hun supporters zich verzamelden voor Internationale Vrouwendag. In hoofdstad Santiago kon het Plaza de Dignitad, dat in de afgelopen maanden het centrum was voor protesten, de menigte niet bevatten, die zich uitstrekte over de belangrijkste boulevards. Ook in andere steden vonden vrouwenmarsen plaats.
De roman Bloemblad van zee van de Chileense schrijfster Isabel Allende (Lima, 1942) is een meeslepend boek over revoluties, oorlog, ontworteling en de liefde. In 1938 werkt de Catalaanse legerarts Victor Dolmau aan het front in de Spaanse burgeroorlog, waar hij de gruwelijkheden van de loopgraven en bombardementen doorstaat. Spanje wordt verscheurd door de strijd tussen het fascisme van Francisco Franco en het socialisme van de republikeinen. Als de oorlog ten einde komt en Franco wint, begint de exodus richting Frankrijk: miljoenen mensen trekken naar de grens in de hoop aan de vergeldingen van de nationalisten te ontkomen. Ook Victor Dolmau, zijn moeder en Roser (de zwangere vriendin van zijn overleden broer) vluchten weg uit Catalonië.
Duizenden demonstranten, gewapend met stenen, stokken en Molotov-cocktails, botsten afgelopen zondag met de politie tijdens de opening van een van de grootste muziekfestivals van Latijns Amerika. Het is de laatste uiting van een vier maanden oude golf van woede onder de bevolking over economische ongelijkheid en andere ellende.
Ooit was Chili het land waar de meeste suikerhoudende drankjes per hoofd van de bevolking werden gedronken. Na drastische maatregelen van de overheid daalde de verkoop met 23,7 procent, blijkt uit onderzoek.
De documentaire La Cordillera de los Sueños van de Chileense cineast Patricio Guzmán draait vanaf 6 februari in een aantal bioscopen.
De Chileense sociale uitbarsting duurt al ruim drie maanden, met grote door twee derde van de bevolking gesteunde protesten. Het vertrouwen in de instituties is op een historisch dieptepunt, maar de voorkeur van Chilenen voor democratie is juist toegenomen. Er komt een in april een volksstemming over wel of geen nieuwe grondwet. De meeste Chilenen willen een nieuwe grondwet en verwachten dat de democratie beter zal gaan functioneren en sociale problemen beter aangepakt kunnen worden. Er zijn echter sterke rechtse en mogelijk ook nieuwe populistische tegenkrachten. De in diskrediet geraakte politiek heeft een belangrijke, maar moeilijke taak. Kortom: kansen en valkuilen.
Chili heeft een belangrijke stap gezet richting het toestaan van het huwelijk van gelijk geslacht, nadat afgelopen woensdag de senaat de wetswijziging heeft goedgekeurd.
Na al twee maanden ‘sociale uitbarsting’ duren in Chili de protesten voort. Er is vooruitgang in de richting van een andere – minder autoritaire en neoliberale – grondwet. Gemeenten hebben een succesvolle volksraadpleging georganiseerd. Een extreemrechtse ex-minister minister is door het parlement voor vijf jaar z’n politieke rechten ontnomen. President Piñera ontsnapte net aan zo’n lot, maar heeft vrijwel al zijn gezag verloren. Het kan nog alle kanten opgaan, van een zwart en repressief scenario tot een meer rechtvaardige en democratischer samenleving en politiek.
In Chili zijn al vier weken grote verzetsacties en demonstraties uit onvrede met het scheefgegroeide sociaaleconomisch beleid. Chili is een relatief rijk land, met sociale verhoudingen, extreme ongelijkheden en voorzieningen die eerder horen bij een arm land. Veel erfenissen van de militaire dictatuur en het destijds opgelegde extreem neoliberale beleid zijn nog onvoldoende ongedaan gemaakt. Geleidelijk aan doet de regering van de rechtse president Sebastián Piñera steeds meer concessies aan de demonstranten en de oppositie. Maar het moet nog blijken wat die concessies waard zijn. Uit deze crisis kan zowel een beter als een slechter Chili voortkomen.
In de zuidelijke Chileense stad Talca, wordt veel vuilnis niet opgehaald en al helemaal niet hergebruikt. Veel afvalt eindigt op straat of in de natuur. Professor Ana María Cabello Quiñones is vijf jaar geleden begonnen met een initiatief dat ‘ecobakstenen’ uit afval maakt. Via deze ecobakstenen wordt afval ingezameld en verwerkt, en wordt er bespaard op cement en bakstenen. Daarnaast dient dit kleinschalige project ook om het milieubewustzijn onder de inwoners van Talca te vergroten.
De Chileense regering moet geen militaire strijd voeren tegen een binnenlandse vijand, maar een politieke tegen de extreme ongelijkheid. De diepe onvrede daarmee is naar buiten gekomen in massale protesten en ook plunderingen en brandstichtingen van supermarkten. Alleen als de politiek de onvrede serieus neemt en de ongelijkheid structureel aanpakt, zal de samenhang in de Chileense samenleving hersteld kunnen worden. Dan loopt ook de democratie geen gevaar meer. Dat betoogt de Chileense politicoloog Cristóbal Rovira Kaltwasser in de Spaanse krant El País.
De Nederlandse gitarist Adrie Huissoon schreef een biografie (Víctor Jara. Het lied zingt voort) over de Chileense zanger Víctor Jara (1932-1973), de zoon van een arme landarbeider die een van de belangrijkste musici en zangers van Latijns Amerika. Hij behoorde, met o.a. Violeta Parra en groepen als Inti-Illimani en Quilapayún, tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de Nueva Canción Chilena, een losse beweging die Latijns-Amerikaanse volksmuziek verbond met teksten over armoede, uitbuiting en sociale en politieke strijd. Jara en andere musici steunden de regering van de in 1970 gekozen socialistische president Salvador Allende. Vijf dagen na de staatsgreep van 11 september 1973 tegen Allende door generaal Pinochet werd Jara in het Stadion van Chili vermoord. Zijn liederen bleven een inspiratiebron in Chili en andere landen. Het fraai uitgegeven boek van Huissoon is een indrukwekkend eerbetoon van Víctor Jara.
Begrijpend lezen
Dit werk van Alejandro Zambra is een kruising tussen een boek, een examen en een schooltoets. Het is een literair experiment van deze Chileense dichter en auteur. Het ‘verhaal’ bestaat uit negentig meerkeuzevragen. In de vragen komen verschillende onderwerpen aan bod, bijvoorbeeld het scholensysteem, het militaire regime van Augusto Pinochet en de relatie tussen ouders en kinderen.
Tien Vrouwen
Over hoe vrouwen het leven het hoofd bieden
Tien Vrouwen behandeld de manier waarop vrouwen omgaan met de uitdagingen van het leven: eenzaamheid, het huwelijk, de dood, het hebben van kinderen. Iedere vrouw, ongeacht of ze in Chili woont of niet, zal zich herkennen in hun dagelijkse strijd. Want het gaat immers hier om zaken waar we allemaal mee te maken krijgen. Wat deze vrouwen bindt is de manier waarop ze met hun problemen omgaan: allemaal proberen ze om niet op te geven maar door te vechten en altijd met opgeheven hoofd.
Interview met taalkundige Pablo Irizarri van Suchtelen Tweede generatie Chilenen in Nederland beheersen – naast goed Nederlands –opmerkelijk goed hun thuistaal Spaans. Ze vereenvoudigen of vermijden wel vaker complexe taalconstructies dan hun in Chili opgegroeide...
De Nederlander Hendrick Brouwer (1581-1643) is een bekende naam in het regionale museum van Ancud op het eiland Chiloé, ruim duizend kilometer ten zuiden van Santiago. Een fraaie expositie met documenten, tekeningen, landkaarten en andere voorwerpen toont expedities van Nederlandse zeelieden, aangeduid als kapers, naar het eiland. De eerste was in 1600, de tweede in 1643 onder leiding van Brouwer, naar wie daar destijds een Brouwershaven werd genoemd.
Het gebeurt niet vaak dat er onbekend werk van een wereldberoemde overleden dichter opduikt. In 2011 gebeurde dat wel met werk van de Chileense dichter Pablo Neruda. Stichting Pablo Neruda stuitte op een twintigtal tot dan toe onontdekte gedichten toen ze zich ten doel had gesteld om een zo compleet mogelijke catalogus van zijn werk op te stellen.
Een kort, onfortuinlijk leven had ze, Malva Marina Trinidad del Carmen Reyes. Ze was de dochter van Pablo Neruda (1904 – 1973) en zijn Nederlands-Indische vrouw, Maria Hagenaar. De gevierde Chileense dichter verzweeg het bestaan van zijn dochter, die lichamelijk en geestelijk gehandicapt was en een waterhoofd had. In haar debuutroman Malva geeft dichteres Hagar Peeters (1972), bekend van onder andere Koffers zeelucht (2003), het meisje een stem vanuit het hiernamaals, “de plaats van het grote nakaarten”.
Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.
Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.
Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.