De geschiedenis van Bolivia begon op 21 januari 2006 aan een nieuw hoofdstuk. Toen vond de inauguratie plaats van Evo Morales tot president. De inheemse leider van de Beweging naar het Socialisme beloofde dat vanaf nu het volk zou regeren. Hoe heeft dat tijdens zijn dertienjarige presidentschap vorm gekregen? Een verhaal over successen, desillusies, goede bedoelingen en machtshonger.
Al voor de komst van de Inca rond 1430 hadden Andesbewoners een succesvol ‘verticaal’ economisch systeem ontwikkeld. Daarbij maakten ze creatief gebruik van de mogelijkheden van de uiteenlopende hoogte- en klimaatzones. Op basis van wederkerigheid droegen bewoners van de verschillende zones bij aan een zelfvoorzienende economie met een gevarieerd voedselpakket. Grote voorraden konden in slechte tijden hongersnood voorkomen. Met de Spaanse kolonisatie kwam een einde aan dit unieke systeem.
‘Alle kleine beetjes helpen’, aan dit gezegde doet het project met schooltuinen in de Boliviaanse plaats Rurrenabaque sterk denken. Wat niets afdoet aan het belang ervan, want je zult maar pal naast het Amazonewoud wonen en toch niets afweten van wat dit regenwoud voor jou en de hele wereld betekent. Sinds een aantal jaren zijn meerdere basisscholen, met ondersteuning van de ngo Alerta Verde en de Nederlandse ngo Amzon Fund, actief met deze praktische vorm van natuureducatie. Het is een voorwaarde voor de ontwikkeling van milieubewustzijn en bescherming van het regenwoud.
Bolivia is een geografisch, regionaal, etnisch en cultureel zeer divers land met een roerige geschiedenis en een controversieel heden. Daarvan geeft de dikke Bolivia Reader: History, Culture, Politics een voortreffelijk en genuanceerd beeld.
Een tijdje geleden nam ik deel aan een webinar over de Nederlandse betrokkenheid bij Latijns-Amerika. Alle deelnemers riepen op tot meer steun aan het Latijns-Amerikaanse maatschappelijk middenveld. Een vertrouwd geluid, want een jaar geleden zeiden dezelfde mensen hetzelfde. Zij horen helaas tot het afnemend aantal mensen in Nederland dat zich beroepsmatig nog met het Latijns-Amerikaanse maatschappelijk middenveld bezig houdt. En ik heb gezien wat de gevolgen kunnen zijn voor NGOs in een land als Bolivia.
Het gaat op en neer met de mijnbouw, een economische kernactiviteit van Bolivia. Even leken coöperaties een weg naar een betere toekomst. Maar ook zij maken zich schuldig aan uitbuiting en milieuvernietiging. In een wirwar van gemeenschappelijke én intern tegenstrijdige principes en belangen tussen de socialistische regering, coöperaties, het staatsmijnbedrijf, vakbonden, inheemse gemeenschappen, milieuorganisaties en ngo’s ontstond een mijnbouwwet met “dikke mist’’ rond omstreden kwesties. Bolivia kan maar moeizaam loskomen van de ‘vloek van de rijke natuurlijke hulpbronnen.’
Hoog in de Andes ligt Tiwanaku, de belangrijkste precolumbiaanse stad van Bolivia. Het gaf de naam aan een van de machtigste rijken van Zuid-Amerika. En ook tegenwoordig blijft Tiwanaku belangrijk. Zo inaugureerde voormalig president Evo Morales zijn derde regeringstermijn in de pre-Inca stad. Wat maakt Tiwanaku zo bijzonder?
Wilson Zelaya, de CEO van Yacimientos Petrolíferos Fiscales Bolivianos (YPFB), kondigde aan dat het staatsbedrijf voor 2021 meer dan 1.900 miljoen US dollar verwachtte aan inkomsten uit olie. Dat zou een groei van 35% betekenen ten opzichte van 2020.
Coca en cocaïne. Voor sommigen, zoals de leden van de International Narcotics Control Board, is dit hetzelfde en moeten beide bestreden worden. Voor anderen, zoals de bevolking van Bolivia en Peru, is er een groot verschil en behoort het kauwen van cocabladeren onlosmakelijk tot de eigen cultuur. La Chispa dook in de geschiedenis en de rol van de Europeanen bij de ontwikkeling en productie van cocaïne.
Rond het jaar 800 van onze jaartelling, tijdens de pre-Inca Tiwanakan-beschaving met haar hoofdstad nabij het Titicacameer, werd er veel belang gehecht aan materiële genoegens. Zo hadden de Tiwanakos hun eigen god van de overvloed, Ekhako of Eqaqo, later verbasterd tot Ekeko. Sinds 2011 is het Alasitas festival, waarbij Ekeko geëerd wordt, opgenomen op de immateriële werelderfgoedlijst van UNESCO.
Een special over Bolivia vraagt ook om aandacht voor culturele aspecten, zoals de literatuur. Maar zijn er eigenlijk wel Boliviaanse auteurs vertaald in het Nederlands? La Chispa ging voor u op onderzoek uit en ontdekte dat een nieuwe generatie Bolivianen hard aan de weg timmert. Enkelen van hen zijn vertaald, maar er ligt nog voldoende werk voor geïnteresseerde uitgevers.
Nationale vlaggen en wapenschilden zeggen vaak veel over een land, met name over een geïdealiseerde en symbolische vorm daarvan. Bolivia is daarop geen uitzondering: het land heeft verschillende nationale die elk een eigen verhaal vertellen en een wapenschild dat zelfs tot internationale spanningen kan leiden.
Onder de inheemse president Evo Morales heeft Bolivia een radicale onderwijshervorming doorgevoerd: meer nadruk op meertaligheid, interculturaliteit, dialoog, interactie en participatie van lokale gemeenschappen. Dat is een versterkte herwaardering van de talen en culturen van inheemse groepen. Naast successen zijn er ingewikkelde hobbels. Leraren zijn hiervoor vaak nog onvoldoende opgeleid of spreken de inheemse taal onvoldoende. En wat is de kwaliteit van het onderwijs? Ook begrijpt of deelt niet iedereen de Andesfilosofie van vivir bien, waardoor laagland inheemse groepen en Spaansprekenden zich niet altijd vertegenwoordigd voelen.
“Mijn grootvader zei altijd dat elk woord een zekere kracht bezit, en dat een juist gekozen woord de aarde kan doen beven.” Dit citaat is exemplarisch voor Onze dode wereld van de Boliviaanse schrijfster Liliana Colanzi (Santa Cruz, 1981), de verhalenbundel die als Nuestro mundo muerto in 2016 verscheen en inmiddels vertaald is in het Engels, Frans en Italiaans.
Voormalig president Evo Morales heeft de nederlaag van de Beweging naar Socialisme (MAS) erkend bij de verkiezingen afgelopen zondag. Hij zei een spoedvergadering bijeen te zullen roepen, terwijl oppositieleiders erop wezen dat het resultaat van de verkiezingen de afwijzing van corruptie en vervolging weerspiegelt.
De Spaanse kolonisatoren in het huidige Bolivia presenteerden zich naar de inheemse bevolking als opvolgers van de Inca-vorsten. Zij namen daarbij in het Incarijk bestaande tribuut- en werkverplichtingen van de bevolking over. Dat moest het Spaanse streven naar rijkdom en kerstening acceptabeler maken. Anders dan de Inca kenden de Spanjaarden echter geen wederkerigheid, waarbij die verplichtingen verbonden waren aan een staatsplicht tot bescherming van de bevolking. Dat ondermijnde de legitimiteit van het Spaanse bewind toen in de 18e eeuw de verplichtingen werden opgeschroefd en leidde tot opstanden die bloedig werden onderdrukt.
Rond het jaar 2000 was het gemotoriseerde verkeer in de belangrijkste Boliviaanse stad La Paz dermate toegenomen dat het vooral stil stond. In de stad, gebouwd in een smalle vallei hoog in de Andes, was geen ruimte voor extra wegen. Gevolg: er werd bijna letterlijk gevochten om elke centimeter asfalt. Vooral voetgangers raakten in de verdrukking, te meer daar de meeste chauffeurs geen idee hadden waar zebrapaden voor dienden of dat voetgangers ook verkeersdeelnemers zijn.
Op 12 april 1952 stelden de Organisatie van Amerikaanse Staten en het kinderfonds van de Verenigde Naties UNICEF de Verklaring van de Rechten van het Kind vast. Deze verklaring moest kinderen beschermen tegen ongelijkheid en mishandeling. Elk land in de regio zou bovendien een datum moeten prikken om haar kinderen te eren. Sinds 1955 is dat in Bolivia 12 april, een dag die gevierd wordt met optochten, feesten en natuurlijk snoep en cadeautjes. In 2013 werd het decreet uit 1955 aangepast om meer aandacht aan de positie van meisjes te besteden.
De geschiedenis van Bolivia is sterk beïnvloed door de bijzondere geografie en door opéénvolgende veroveraars, zoals de Inca en Spanjaarden. De oorspronkelijke bewoners en de Inca vonden wederkerigheid een wezenlijk samenlevingsprincipe, maar voor de Spanjaarden gold dat niet. Ook na de onafhankelijkheid bleef de grote inheemse bevolking gemarginaliseerd. Pas recent is, vooral onder de eerste inheemse president Evo Morales, daarin verandering gekomen. Maar het inheemse emancipatieproces is nog lang niet voltooid.
Recente basisgegevens van Bolivia. Bij onderwerpen die beïnvloed zijn door de coronacrisis (zoals economische groei, export, import, toerisme) zijn de laatste cijfers over 2019. Die geven een beter beeld van de ‘normale’ situatie en betrouwbare gegevens over 2020 zijn er vaak nog niet.
Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.
Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.
Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.