Op 15 september zou tweehonderd jaar onafhankelijkheid van de Spaanse overheersing gevierd worden. Vanwege de derde coronagolf die Guatemala teistert, had de regering-Giammattei echter alle feestelijkheden afgeblazen. Ook voor veel Guatemalteken is er geen reden om feest te vieren. Zij vragen zich af of onafhankelijkheid in deze tijd wel iets betekent.
Journalist Patricio Fernández, onafhankelijk lid van de Constitutionele Conventie, beschrijft hoe in deze grondwetgevende vergadering scheidslijnen tussen politieke partijen en mensen worden doorbroken. Ze streven, zonder duidelijke leiders, naar een akkoord om Chili weer bijeen te brengen.
Op 14 augustus trof een zware aardbeving het zuiden van Haïti. Minstens tweeduizend mensen verloren het leven, velen raakten gewond en zeker dertigduizend huizen zijn verwoest. Hulp is nodig, maar dan wel op de voorwaarden van de Haïtianen zelf. De internationale gemeenschap rest bescheidenheid na de aardbeving van 2010. “We zijn gevallen, maar samen staan we weer op.”
Een gekozen Grondwetgevende Vergadering (Constitutionele Conventie), met evenveel vrouwen als mannen, is begonnen met het opstellen van een nieuwe grondwet. De meeste Chilenen willen af van de te autoritaire en weinig sociale huidige grondwet, grotendeels een erfenis van de militaire dictatuur. Ze wensen een meer democratische, sociale, ecologische, plurinationale en feministische grondwet. Dat vereist een sociaaleconomische hoofdrol voor de staat, geen aanvullende zoals nu het geval is. Wat is er mis met de huidige grondwet en hoe kan een nieuwe grondwet beter worden?
Al enkele jaren wordt Haïti in toenemende mate geteisterd door geweld. Dodelijke slachtoffers zijn aan de orde van de dag. Nog geen twee weken geleden kwamen tenminste vijftien mensen, onder wie twee bekende journalisten, om het leven bij een aanslag door schutters die er op motoren vandoor gingen. De moord op president Jovenel Moïse op 7 juli zag echter niemand aankomen.
In Chili is de in mei gekozen Conventionele Conventie (CC) begonnen met het maken van een nieuwe grondwet. De CC is uniek samengesteld: evenveel vrouwen als mannen en ruim tien procent inheemse leden, terwijl twee derde geen lid is van een politieke partij. Aanhangers van de rechtse president Sebastían Piñera vormen een kleine minderheid. Een deel van de linkse leden van de CC wil ook actuele politieke kwesties aanpakken en procedures veranderen. Door tijdnood en polarisatie kan dat het resultaat – een meer sociale, democratische en plurinationale grondwet – in gevaar brengen.
Op 1 januari 1994 werd Mexico opgeschrikt door de gewapende opstand van het Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger. De gewapende organisatie groeide uit tot een van de belangrijkste hedendaagse sociale bewegingen die als inspiratiebron dienen voor velen in Mexico en daarbuiten, met name voor de feministische beweging.
Na een onderbreking van een jaar, met een interim-regering onder de rechts-conservatieve Jeanine Añez, is de linkse partij MAS opnieuw aan de macht in Bolivia. In oktober 2020 behaalde Luis Arce in de eerste verkiezingsronde 55 procent van de stemmen, waarmee hij de nieuwe president werd. Hij erfde een politiek verdeeld land met een kwakkelende economie en een diepe gezondheidscrisis. Hoe heeft hij in het eerste half jaar van zijn presidentschap deze problemen aangepakt?
De Mexicaanse revolutie van 1910 en de Boliviaanse van 1952 waren de grootste Latijns-Amerikaanse niet-socialistische omwentelingen van de twintigste eeuw. Naast overeenkomsten in achtergronden en maatregelen vertoonden ze aanzienlijke verschillen. Het revolutionaire proces en de rol van een leidende partij waren opvallend anders. Bij de landhervormingen kregen nieuwe landeigenaren in Mexico wat meer zekerheid dan in Bolivia. De Verenigde Staten keerden zich niet scherp tegen deze revoluties, maar kregen wel meer greep op Bolivia dan op Mexico.
Met regelmaat dook de term ‘buen vivir’, Spaans voor ‘goed leven’, op in toespraken van de toenmalige Boliviaanse president Evo Morales (2006-2019). Ook milieuactivisten verwezen regelmatig naar buen vivir als een manier van samenleven waarin mens en natuur gelijk zijn aan elkaar en waarin de natuur wordt gerespecteerd. Sinds de nadelige gevolgen van CO2-uitstoot toenemen en er wereldwijde klimaattops zijn om de uitputting van de aarde tegen te gaan, wint het idee van ‘goed leven’ aan betekenis. Wat houdt dit in en hoe werkt het in de praktijk van Bolivia?
Bolivia en eten, dan denk je al snel aan de aardappel, wel duizenden verschillende soorten. Maar er wordt meer verbouwd in dit land met drie klimaatzones, waardoor de keuken kan beschikken over een grote diversiteit aan ingrediënten. Toch is Bolivia nog weinig internationaal bekend vanwege zijn keuken of topkoks. In 2013 opende restaurant Gustu z’n deuren in La Paz, opgericht door de culinair ondernemer van een van ´s werelds toprestaurants, Noma uit Denemarken. Heeft dit tot nieuwe ontwikkelingen geleid in de Boliviaanse keuken?
In Bolivia brak in 1952 de eerste Latijns-Amerikaanse revolutie uit sinds de Mexicaanse van 1910. Onder druk van opstanden van mijnwerkers en (inheemse) boeren nam de revolutionaire regering ingrijpende maatregelen: algemeen kiesrecht, nationalisatie van tinmijnen, verdeling van land onder arme boeren en verplicht gratis basisonderwijs. Economisch was de revolutie geen succes, maar de sociale en politieke doorbraken droegen, direct of indirect, bij aan de maatschappelijke en culturele emancipatiestrijd van de inheemse bevolking. Die emancipatie is overigens nog lang niet voltooid.
Chola en cholo zijn namen waarmee de Boliviaanse Aymara en Quechuabevolking wordt aangeduid, meestal op denigrerende en discriminerende wijze. Met de opkomst van president Evo Morales, zelf met inheemse wortels, lijkt dit te veranderen. Vrouwen in traditionele kleding zijn minister, volksvertegenwoordiger, advocaat en journalist. Of worstelaar. De chola is cultureel erfgoed. Maar het racisme is er niet minder door geworden.
Door effectief regeringsingrijpen en meewerkende inwoners bleef de coronacrisis in Uruguay een jaar lang beperkt. In maart 2021 stegen de besmettingen en sterfgevallen echter exponentieel. Momenteel is Uruguay zelfs een van de meest getroffen landen ter wereld. De Nederlandse Lara Droogleever Fortuyn, die al zeven jaar met haar gezin in Montevideo woont, doet verslag van haar ervaringen, gedachten en gevoelens bij de crisis. Met grote waardering voor Uruguay: ‘Ik prijs mezelf gelukkig dat ik in deze crisis in dit mooie land kan zijn.’
In de Boliviaanse grondwet staat het met zoveel woorden: het land zal nooit opgeven een uitgang naar zee op te eisen, “met soevereiniteit”. In de praktijk betekent dat dat het de provincie Litoral (‘kuststrook’) terug wil die het in 1884 verloor aan Chili na de zogenaamde ‘Salpeteroorlog’. Bolivia blijft aanspraak maken op het gebied, de huidige Chileense regio Antofagasta. Dit ondanks dat het land in 1992 een stukje kust van Peru cadeau kreeg.
De geschiedenis van Bolivia begon op 21 januari 2006 aan een nieuw hoofdstuk. Toen vond de inauguratie plaats van Evo Morales tot president. De inheemse leider van de Beweging naar het Socialisme beloofde dat vanaf nu het volk zou regeren. Hoe heeft dat tijdens zijn dertienjarige presidentschap vorm gekregen? Een verhaal over successen, desillusies, goede bedoelingen en machtshonger.
In een diepe politieke, sociaaleconomische en gezondheidscrisis met weinig vertrouwen in de instituties kiezen de Chilenen op 15 en 16 mei een Constitutionele Conventie. Dit gezelschap gaat een nieuwe grondwet ontwerpen. De Conventie zal meer vrouwen, inheemse bewoners, jongeren, niet-partijgebondenen en mensen zonder politieke ervaring tellen dan in de Chileense politiek gebruikelijk is. Een nieuwe grondwet kan een grondslag leggen voor een rechtvaardiger en democratischer Chili, maar dit unieke proces kan ook nog mislukken.
Onder de inheemse president Evo Morales heeft Bolivia een radicale onderwijshervorming doorgevoerd: meer nadruk op meertaligheid, interculturaliteit, dialoog, interactie en participatie van lokale gemeenschappen. Dat is een versterkte herwaardering van de talen en culturen van inheemse groepen. Naast successen zijn er ingewikkelde hobbels. Leraren zijn hiervoor vaak nog onvoldoende opgeleid of spreken de inheemse taal onvoldoende. En wat is de kwaliteit van het onderwijs? Ook begrijpt of deelt niet iedereen de Andesfilosofie van vivir bien, waardoor laagland inheemse groepen en Spaansprekenden zich niet altijd vertegenwoordigd voelen.
De Spaanse kolonisatoren in het huidige Bolivia presenteerden zich naar de inheemse bevolking als opvolgers van de Inca-vorsten. Zij namen daarbij in het Incarijk bestaande tribuut- en werkverplichtingen van de bevolking over. Dat moest het Spaanse streven naar rijkdom en kerstening acceptabeler maken. Anders dan de Inca kenden de Spanjaarden echter geen wederkerigheid, waarbij die verplichtingen verbonden waren aan een staatsplicht tot bescherming van de bevolking. Dat ondermijnde de legitimiteit van het Spaanse bewind toen in de 18e eeuw de verplichtingen werden opgeschroefd en leidde tot opstanden die bloedig werden onderdrukt.
Rond het jaar 2000 was het gemotoriseerde verkeer in de belangrijkste Boliviaanse stad La Paz dermate toegenomen dat het vooral stil stond. In de stad, gebouwd in een smalle vallei hoog in de Andes, was geen ruimte voor extra wegen. Gevolg: er werd bijna letterlijk gevochten om elke centimeter asfalt. Vooral voetgangers raakten in de verdrukking, te meer daar de meeste chauffeurs geen idee hadden waar zebrapaden voor dienden of dat voetgangers ook verkeersdeelnemers zijn.
Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.
Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.
Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.