Robert Nesta (Bob) Marley (1945 – 1981) hoort zonder enige twijfel tot de groten in de muziek. Geboren in de Britse kolonie Jamaica werd hij voor velen over de hele wereld een voorbeeld van emancipatie en trots op je afkomst in de jaren van dekolonisatie en daarna. Get Up, Stand Up uit 1973 is daar een goed voorbeeld van.
Het is alweer een aantal jaren geleden dat de Colombiaanse zangeres Shakira in de Top 2000 stond. De laatste maal was in 2013 met de hit “Hips don’t lie”. Maar Shakira én dit vrolijke dansnummer verdienen een terugkeer.
Ry Cooder reisde in 1997 naar Cuba. Hij bracht daar muzikanten bij elkaar die sinds 1959, de nadagen van de Buena Vista Social Club in Havana, niet meer samen hadden gespeeld. Het album dat ze in zes dagen tijd opnamen was meteen een wereldsucces.
Schrijven over film in een land waar bioscopen verdwenen zijn. Op het eerste gezicht lijkt het weinig zinvol. Maar schijn bedriegt. Bioscopen mogen dan gesloten zijn, dit betekent niet dat Haïti geen (goede!) filmmakers voortbrengt. Noch dat de Haïtianen niet van film houden. La Chispa kan slechts een paar regisseurs in de schijnwerper zetten; er zijn er meer!
De Chileense muziekgroep Los Jaivas, opgericht in 1963, wordt wel de Pink Floyd van Latijns Amerika genoemd. Twee van de oprichters en nieuwe leden treden op met een heel een eigen stijl: een bijzondere combinatie van progressieve rock met inheemse folklore en andere invloeden. Het zijn vrijheidslievende musici met een moeizame relatie met politiek links in Chili. En nog altijd een groep met toekomst.
Tijdens de protesten in Latijns Amerika het afgelopen jaar stonden de muren in de steden weer vol met teksten en schilderijen. Street art kent in Latijns Amerika een lange geschiedenis. Als middel om zich te verzetten tegen de dictatuur, om kritiek te uiten op de overheid of maatschappelijke thema’s aan te kaarten. Nog steeds is het een belangrijke vorm van massacommunicatie in Latijns Amerika die diep geworteld is in de cultuur van de regio.
Aan de hand van twee films, Monos uit Colombia en La Llorona uit Guatemala, laat de auteur zien dat cinema veel meer is dan vermaak. Kunst, dus ook films, kan een genezende werking hebben. Films documenteren verhalen die het collectieve geheugen het liefst vergeet. Door het publiek hiermee te confronteren en het te dwingen tot onthouden, kunnen de films een bijna therapeutische werking hebben.
Het overgrote deel van de nummers in de top 2000 is Engelstalig: elk jaar zo tegen de 90 procent. Toch zijn er ook anderstalige nummers die soms hoog scoren: Nederlands is de tweede taal in de top 2000 en inderdaad, Nederlands is dankzij Suriname ook een van de officiële talen van de Amerika’s. In 2015 was de Surinaamse Nederlander Kenny B. met Parijs een sympathieke nieuwkomer op nummer 733.
In de jaren twintig van de vorige eeuw kwam er in Mexico een muralisten beweging opgang. Beroemde kunstenaars – zoals ‘los tres grandes’ – schilderden met behulp van overheidssubsidies de muren van overheidsgebouwen en publieke scholen in Mexico-Stad vol met indrukwekkende muurschilderingen die moesten bijdragen aan het verenigen van het door de revolutie verscheurde land. De muralisten beweging heeft een grote invloed gehad op moderne en activistische kunst wereldwijd die vandaag de dag nog altijd zichtbaar is.
Het is 1989 en de Dominicaanse Republiek gooit de heupen los op het ritmische en vrolijke Ojalá Que Llueva Café van de zanger Juan Luis Guerra (Santo Domingo, 1957). Met dit nummer zou Guerra de zomer van dat jaar voor zich winnen. Maar ook zou hij buiten de Dominicaanse Republiek terrein veroveren: dankzij dit nummer werd zijn muziek ook in het buitenland gedraaid, onder meer in Latijns-Amerika, de Verenigde Staten en Spanje.
Nederlanders dansen op zwoele muziek en proberen Spaanstalige nummers mee te zingen. Op steeds meer feesten in Nederland is Latijns-Amerikaanse muziek te horen. Via Skype sprak ik met DJ Mickster, een van de organisatoren van dansfeest Fiesta Macumba, over de populariteit daarvan in Nederland. “Ik wil iedereen laten dansen. Van de meest witte Hollander tot en met Latino’s.” Vooral de combinatie van Latin met hiphop blijkt succesvol.
Wie aan street art denkt, een van de culturele onderwerpen van de Chispa special dit najaar, denkt al gauw aan muurschilderingen buiten. Deze bestaan waarschijnlijk al zo lang als er buitenmuren zijn en Latijns-Amerikanen hebben een belangrijke rol gespeeld bij de wereldwijde verspreiding van de moderne, meer politieke variant. Ook in Nederland is op verschillende plekken Latijns-Amerikaanse street art te zien. Een wellicht onverwachte plek waar de gemeente muurschilderingen promoot, is het Limburgse Heerlen. Hier kan een rondleiding gevolgd worden langs werk van prominente straatkunstenaars waaronder verschillende Latijns-Amerikaanse street artists.
Aan het eind van het vorige decennium vindt een grote muzikale explosie plaats. In 1999 breekt de Latijns-Amerikaanse muziek definitief commercieel door in de hitlijsten. Aangevoerd door zanger Ricky Martin scoren Latijns-Amerikaanse artiesten hit na hit. De Spaanstalige zege duurt echter niet lang en pas in 2017 brengt het nummer ‘Despacito’ de aandacht voor Spaanstalige muziek terug. Maar betekent dit ook daadwerkelijk een keerpunt in de hitlijsten en is de eerste Latijnse muziekexplosie wel zo goed voor de artiesten? In dit gastblog duiken Nick en Martin van de podcast Muziekologie dieper in de ‘Latin Explosion’.
Street art is in Brazilië niet weg te denken uit het straatbeeld: van de typische pixação (een lokale stijl van graffiti-tags) tot grote kleurrijke muurschilderingen. Ook in Rio de Janeiro bloeit deze kunstvorm, waar touroperators en de lokale overheid dankbaar gebruik van maken. Street art lijkt een verbindende factor, te zien in chique wijken én in favelas. Wie beter kijkt, ziet echter ook hier ongelijkheid en spanningen tussen arm en rijk.
Traditiegetrouw gaan Guatemalteekse families op 1 november naar het kerkhof om hun overleden familieleden te gedenken en te eren. Tussen de graven wordt fiambre gegeten. Dit gerecht, wat over enkele dagen verspreid, in familieverband bereid wordt, symboliseert de band tussen de levenden en de overledenen. En het vertegenwoordigt het multiculturele karakter van Guatemala.
Op 1 december 2019 opende in de Casco Viejo, het oude gedeelte van Panama Stad, het Mola-museum of MUMO (Museo de la Mola) de deuren. Camar Dapper, woonachtig in Panama, ging al snel op bezoek om kennis te maken met de textielkunst (molas) van een de meest bekende inheemse bevolkingsgroepen van Panama: de Guna (ook wel Kuna genaamd).
Muzikanten uit Latijns-Amerika en de Cariben hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de hedendaagse muziekcultuur wereldwijd. De smeltkroes van volkeren in sommige landen, de salade van culturen elders, hebben aansprekende nummers en aantrekkelijke stijlen opgeleverd. Toch komen artiesten uit de regio nauwelijks aan bod in de top 2000, sinds twee decennia een mooie afsluiting van het kalenderjaar en een indrukwekkend overzicht van moderne muziek. Tijd voor een herwaardering!
Het was bloedheet en mijn benen plakten aan de plastic kuipstoel, ergens aan de Caribische kust van Colombia. Ondanks het vroege tijdstip in de ochtend knalde de accordeonmuziek al maximaal uit de boxen. De stem die ik hoorde drong mijn hoofd maar vooral mijn hart binnen en zou me blijven vergezellen, iedere keer als ik terugkwam: Diomedes Díaz, hét exponent de vallenato.
Een jazzfestival in Haïti? De andere redactieleden reageerden verrast toen ik het noemde. En ja, een jaarlijks internationaal jazzfestival met sterren van mondiale allure is niet iets waarbij je direct aan Haïti denkt. En toch werd dit jaar in januari alweer de veertiende editie van het festival gehouden. Op internet is het programma voor komend jaar al bekend gemaakt, met onder andere een optreden van de Nederlandse jazzpianist Mike del Ferro.
Hoe kijken we naar elkaar: Latijns-Amerikanen en Europeanen? Dat speelt altijd, en kan leiden tot verrassingen, confrontaties en misverstanden. Ook op cultureel gebied. Latijns Amerikanen én Europeanen moeten af en toe hun beelden bijstellen en anders leren kijken. Dat is leerzaam en creatief. In de Najaarsspecial 2020 van La Chispa over cultuur – toegespitst op film, muziek en street art – speciale aandacht voor dit soort kwesties, naast andere bijdragen.
Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.
Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.
Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.