In Paraguay zijn mannen én vrouwen gek op voetbal
Een mooie vraag voor een pubquiz: wie is de topscorer aller tijden van het Argentijnse voetbal? De eerste naam die bij je opkomt is Diego Maradona. Maar daar zal je de quiz niet mee winnen. Het goede antwoord is namelijk Arsenio Erico, een Paraguayaan die van 1934 tot 1947 voor de Argentijnse teams Independiente en Huracán speelde. Hoeveel doelpunten hij scoorde, hoe voetbal in Paraguay beleefd wordt, ook door vrouwen, en andere weetjes rond het spel heeft La Chispa voor u uitgezocht.
Arsenio Erico werd op 30 maart 1915 geboren in Asunción in een echte voetbalfamilie. Zijn vader, ooms, broers en neven speelden allemaal bij de hoofdstedelijke club Nacional, waar Arsenio op 15-jarige leeftijd zijn debuut maakte. Hij was te jong om mee te vechten in de Chaco-oorlog (1932-1935), maar kreeg wel toestemming om deel te nemen aan een tournee van een voetbalteam van het Rode Kruis, om zo fondsen te werven voor de slachtoffers van de oorlog. Arsenio’s talent werd al snel ontdekt en zorgde ervoor dat hij als 19-jarige na een bezoek aan Argentinië werd gecontracteerd door een van de belangrijkste clubs uit Buenos Aires, Independiente. Zijn scoringscapaciteit was ongeëvenaard: in de jaren 1937 – 1939 scoorde hij maar liefst 132 keer, een ware explosie van doelpunten, zo stelt journalist Rubén Ramírez. En dat dit ook nog eens op elegante wijze gebeurde bevestigt de uitspraak van tangocomponist en dichter Cátulo Castillo: “Er zal een millennium voorbij gaan zonder dat iemand jouw prestatie evenaart, van het hakje tot het inkoppen. En dat alles met de elegantie van een ballerina.”
El rey del gol
Een legendarische voetballer als Arsenio Erico geeft aanleiding tot mooie anekdoten. Een sigarettenmerk met de naam Cigarillos 43 loofde een prijs uit voor de voetballer die in een zeker toernooi als eerste 43 doelpunten zou maken. In een mum van tijd had Erico 43 punten behaald maar gaf vanaf dat moment alle kansen om te scoren aan zijn teamleden. De prijs – een auto – verkocht hij onmiddellijk en deelde het geld uit. Een ander verhaal vertelt hoe statisticus en journalist Pablo Ramírez in het midden van de jaren zestig Erico thuis bezocht en hem een papier overhandigde met daarop een getal dat de oud-voetballer zou doen beven: 293 in 325 wedstrijden. “Dit zijn de doelpunten die u maakte toen u bij Independiente speelde,” zei Ramírez. Met zijn gebruikelijke eenvoud antwoordde Erico: “Hartelijk dank, mijnheer. Ik had er geen idee van.” Arsenio Erico, El rey del gol (de koning van het doelpunt) en El hombre plástico (de man van elastiek) overleed in 1977 aan een hartaanval. (Voor de liefhebbers van getallen: Diego Maradona scoorde 193 maal voor Argentijnse teams).
Arsenio Erico heeft niet het genoegen mogen smaken voor Paraguay uit te komen op een wereldkampioenschap. In 1930, ten tijde van het eerste WK in Uruguay, was hij nog te jong, en in de daarop volgende jaren slaagde Paraguay er niet in zich te plaatsen. Na 1938 duurde het tot 1950 voordat er weer een WK georganiseerd werd en was Erico net gestopt met spelen. De voetbalstatistieken bestuderend blijkt dat Paraguay op wereldniveau niet heel succesvol is geweest. Maar wanneer de geringe omvang van de bevolking en de relatieve armoede van het land in de statistieken zouden meetellen komt Paraguay helemaal niet slecht uit de bus. Na 1958 duurde het tot 1986 voordat het nationale team zich opnieuw wist te kwalificeren. Vanaf 1998 ging het steeds beter en in 2010 haalde Paraguay in Zuid-Afrika voor het eerst in de geschiedenis zelfs de kwartfinale. Op continentaal niveau (Copa América) zijn de resultaten nog beter: vanaf 1959 heeft het land zich onafgebroken geplaatst en behaalde op een enkele uitzondering na altijd de kwartfinales of hoger. In 1953 en 1979 werd het nationale team kampioen. Op dit moment staat Paraguay op plaats 38 van de FIFA wereldranglijst (ter vergelijking: Nederland staat op de 32ste plaats).
“Meisjes kunnen niet voetballen”
In het bovenstaande gaat het om de mannen. De vrouwen zijn een ander verhaal! Volgens verschillende bronnen is voetbal onder vrouwen in Paraguay enorm populair. Zo bestond tijdens het wereldkampioenschap in 2010 bijna de helft van de kijkers uit vrouwen. De website Fifa.com concludeert dan ook dat “de vrouwen in Paraguay het voetbal met authentieke passie volgen.” En daar blijft het volgens de website niet bij. De Paraguayaanse vrouwen zijn kijkend naar voetbal opgegroeid met als gevolg dat ze veel kennis hebben van techniek, tactiek en de spelregels.
Navraag bij vriendinnen in Paraguay bevestigt het plezier waarmee vrouwen daar het voetbal beleven. Idalina, met drie volwassen zonen, is een echte fan en naar eigen zeggen vooral fanatiek wanneer het nationale elftal speelt. Maar ook bij de amateurwedstrijden van haar zoons is ze een trouwe toeschouwster. Ely, met drie dochters, vertelt een iets ander verhaal. Haar dochters zijn geen fanatieke sporters en al helemaal geen voetballers. Zelf hield ze absoluut niet van voetbal, in tegenstelling tot veel van haar vriendinnen die zelfs het stadion bezoeken. Maar twee maanden geleden is ze voor het eerst met een vriendin meegegaan naar een wedstrijd en ja, dat was toch wel een heel aparte ervaring.
Mijn vraag deed Ely, consultant op het gebied van gender en de relaties tussen mannen en vrouwen , denken aan workshops die ze op middelbare scholen organiseerde over gender stereotypen, zoals “meisjes kunnen niet voetballen.” Dat was in 1993 en toen voetbalden meisjes inderdaad niet. Maar dat is helemaal veranderd: meisjes voetballen, doen mee aan competities en winnen kampioenschappen. Zo won in december het team van Sportivo Limpeño, afkomstig uit Limpio, een voorstad van Asunción, de Copa Libertadores Femenina 2016, het equivalent van de Europese Champions League.
Dit succes kan echter niet verhullen dat de aandacht in de media zich blijft richten op het mannenvoetbal. Volgens Ely wordt er weinig geschreven over vrouwenvoetbal en vind je de vrouwen ook niet terug op de populaire sportkanalen. Maar ja, dat is spijtig genoeg in Nederland en andere voetbalminnende landen niet anders. Het nationale team heeft zich nog niet weten te kwalificeren voor het wereldkampioenschap, maar bij de Zuid-Amerikaanse kampioenschappen slaan de vrouwen geen slecht figuur. Het lijkt nog slechts een kwestie van tijd totdat er een Paraguayaanse opstaat die in navolging van Arsenio Erico als een ballerina over het veld gaat en topscorer in Argentinië wordt.
Lees ook het artikel over de oprichter van voetbalclub Olimpia.
Deze bijdrage is onderdeel van de ‘Paraguay Special’, voorjaar 2017
