Brazilië gastland voor ayahuasca conferentie
Ayahuasca, een spiritueel inheems brouwsel uit de Amazone, is wereldwijd in opkomst. In Brazilië wordt dit jaar de tweede wereldconferentie over ayahuasca georganiseerd. Ook in Nederland en België wordt de hallucinerende drank steeds vaker gebruikt, en lang niet alleen in de Braziliaanse Santo Daime kerken. Waarom wordt er zo veel aandacht besteed aan ayahuasca?
Hadden sjamanen uit het oerwoud in het Amazonegebied ooit gedacht dat hun heilige ayahuasca zo veel aandacht zou krijgen in de westerse wereld? Meestal staan westerlingen sceptisch tegenover tradities en rituelen die ze niet wetenschappelijk kunnen bewijzen, maar met ayahuasca is het anders. Steeds meer mensen overal ter wereld willen zich verdiepen in de krachten van deze ‘planten van de goden’ en daarom wordt dit jaar in Brazilië de tweede wereldconferentie over ayahuasca georganiseerd.
Deze tweede editie van de World Ayahuasca Conference (AYA 2016) vindt plaats in de Braziliaanse stad Rio Branco, de hoofdstad van de staat Acre in het noordoosten van het land. Tussen 17 en 22 oktober komen internationale deskundigen bijeen om te discussiëren en informatie uit te wisselen over ayahuasca. Meer dan honderd sprekers met de meest diverse achtergronden staan op het programma: van mensenrechteactivisten tot psychiaters, van sjamanen en inheemse genezers tot advocaten en rechters.
In presentaties, rondetafelgesprekken en workshops wordt ayahuasca in al haar aspecten bediscussieerd: vanuit het perspectief van beleid en duurzaamheid, (sociale) wetenschap, religie, en inheemse bevolkingen. Tijdens deze zes dagen wordt ook het eerste Ayahuasca filmfestival (AYAFILM) gehouden met beroemde producties zoals El abrazo de la serpiente (De omhelzing van de slang) van regisseur Ciro Guerra. Deze film won in 2015 de Art Cinema Award in Cannes.
Toverdrank
Ayahuasca is een afkooksel van verschillende planten uit het Amazoneregenwoud. De naam ayahuasca komt oorspronkelijk uit de Quechua taal en betekent zoiets als ‘slingerplant van de ziel’, waar aya het Quechua woord is voor geest, dode, voorvader of ziel en huasca staat voor touw of liaan. Mensen gebruiken al eeuwenlang planten die de functies van lichaam of geest kunnen veranderen. Het gebruik van ayahuasca is afkomstig uit het Amazonegebied in landen zoals Brazilië, Colombia, Peru en Ecuador. Inheemse bevolkingen uit dit gebied gebruiken dit brouwsel al duizenden jaren tijdens hun rituelen als medicijn voor genezing, voor waarzegging en voor uiteenlopende activiteiten zoals hekserij en oorlog. Groepen zoals de Shuar in Ecuador en de Shipibo-Conibo in Peru gebruiken het nog steeds. Ayahuasca speelt een belangrijke rol bij het wereldbeeld van deze culturen.
Ayahuasca is een brouwsel met een theeachtige consistentie en een karakteristieke bittere smaak. Zo’n 15 tot 60 minuten na het drinken voel je de eerste effecten, die twee tot vier uur kunnen duren. Sommige mensen krijgen diarree of moeten overgeven; volgens de traditionele ayahuasqueros is dit een soort reiniging van lichaam en geest. Ayahuasca werkt op de pijnappelklier, een heel klein orgaan midden in de hersenen. Gebruikers krijgen daardoor kleurrijke visioenen van kermisachtige carrousels, symmetrische patronen, droomachtige werelden, het universum en meer. De opgeroepen visioenen hebben vaak een grote emotionele waarde: ayahuasca ‘trips’ worden als spiritueel, openbarend en diep intrigerend ervaren. De thee brengt mensen als het ware terug naar hun kern. Door middel van ‘stemmen in het hoofd’ en levendige dromen kan de ervaring herinneringen uit het verleden oproepen. De drug is daarom volgens sommigen vergelijkbaar met jarenlange therapie. Hoewel er nog veel onderzoek moet worden gedaan naar de gevolgen van ayahuasca, zijn er tot zover geen bijwerkingen gevonden bij gezonde mensen. Toch wordt het niet aangeraden voor mensen die antidepressiva gebruiken. Ook kan ayahuasca de bloeddruk verhogen, daarom is het niet aan te raden aan hartpatiënten.
Een van de planten die nog steeds gebruikt wordt bij het voorbereiden van ayahuasca is de Banisteriopsis caapi, een liaan die groeit in het Amazonegebied en die ook gebruikt wordt bij de behandeling van ziektes en om de darmen te reinigen van parasieten. Andere planten die gebruikt worden voor het voorbereiden van ayahuasca zijn de bladeren van de Psychotria viridis (chacruna) en de liaan Diplopterys cabrerana (chacropanga), maar in andere traditionele mengsels kan ook tabaksplant, Brugmansia of Brunfelsia gebruikt worden.
Braziliaanse ayahuasca kerken
Ayahuasca wordt ook steeds meer gebruikt door de Latijns Amerikaanse stedelingen. In het begin van de twintigste eeuw begon een groep halfbloed stedelijke Brazilianen ayahuasca te gebruiken in hun religieuze praktijken, wat leidde tot de eerste ‘ayahuasca kerken’. Zij gebruiken de drank in combinatie met andere spirituele stromingen zoals het christendom, Afro-Braziliaanse religieuze praktijken en het traditionele Zuid-Amerikaanse sjamanisme.
Deze ayahuasca kerken zijn ontstaan in de staten Acre en Rondonia en tegenwoordig zijn El Santo Daime, la União do Vegetal en Barquinha de meest bekende. Zij hebben zich inmiddels verspreid over de hele wereld: in Nederland bestaan al enkele jaren twee officiële Santo Daime kerken: Céu da Santa Maria in Amsterdam en Céu dos Ventos in Den Haag. De Santo Daime religie kent verschillende rituele vormen, die trabalhos (werken) worden genoemd. De basis wordt gevormd door het drinken van ayahuasca en het zingen van hymnen.
Psychotherapie
In de jaren vijftig begon de kennis over ayahuasca zich te verspreiden naar de westerse wereld. De publicatie van het boek The Yage Letters over de brieven tussen William Buroughs en Allen Ginsberg (Beat Generation), over hun ervaringen met ayahuasca, samen met het onderzoek van botanicus Richard Evans Schultes waren doorslaggevend voor de succesvolle export van de ‘toverdrank’ naar het westen. In de afgelopen tien jaar is het gebruik van dit brouwsel steeds populairder geworden in de Verenigde Staten en Europa. Daarmee veranderde het gebruik van ayahuasca: persoonlijke ontwikkeling, zelfkennis, genezing, spiritueel-religieuze ervaringen en psychotherapeutische effecten staan centraal. Sommige westerlingen reizen naar het Amazonegebied voor een ayahuasca-ervaring binnen de traditionele rituele context of gaan naar gespecialiseerde retraites in Brazilië, Peru of Ecuador.
Het is opmerkelijk dat het brouwsel steeds vaker gebruikt wordt door therapeuten en stedelijke sjamanen, meestal in groepsverband. Deze groepen zijn vaak gericht op persoonlijke groei, maar ook worden op die manier depressies of verslavingen behandeld. Ook wordt ayahuasca soms geïntegreerd binnen de westerse psychotherapie. Daarmee is een soort neo-sjamanisme ontstaan waarin ook oosterse filosofieën en praktijken zoals yoga en meditatie worden toegepast. Inheemse Zuid-Amerikaanse tradities versmelten zo met elementen uit andere culturen.
Wat betreft duurzaamheid en natuurbehoud lijkt de ayahuasca-hype goed nieuws: om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen moeten stukken oerwoud in het Amazonegebied behouden blijven. Desondanks moet de drank nog wat medisch en juridisch terrein winnen. Hoewel de werkzame stof DMT illegaal is (die valt onder de Opiumwet), wordt het gebruik van ayahuasca voor religieuze doeleinden vaak gedoogd. De drank bevindt zich daarom in veel landen in een jurisisch grijs gebied. Ook moet er nog veel onderzoek gedaan worden naar de effecten van Ayahuasca om erkend te worden door de medische wereld. Dat is precies een van de onderwerpen waar over gedebatteerd wordt tijdens de ayahuasca wereldconferentie.
Deze bijdrage is onderdeel van de ‘Brazilië-special’ zomer 2016.