Column van de Mexicaanse auteur Juan Villoro
Voor automobilisten die gewend zijn aan het verkeer van Mexico-Stad lijkt een rit over de Autopista del Sol wel therapie – die ook nog eens even duur is als een psychoanalysesessie. Een paar dagen geleden proefde ik eindelijk weer eens van de vrijheid van de wijde, doorstromende snelwegen buiten de stad en werd eraan herinnerd dat die vrijheid niet vrijblijvend is.
Voorbij Cuernavaca passeerden we het beroemde restaurant Cuatro Vientos dat bekendstaat om het gerecht cecina, heerlijk gezouten rundvlees, maar we reden door, er volledig op vertrouwend dat we verderop ook nog een plekje zouden vinden om te ontbijten.
Onze eindbestemming was Ayotzinapa en er lag nog een hele rits tolstations voor ons. Maar in tegenstelling tot de meeste andere snelwegen, waar je meer eettentjes dan tankstations langs de kant van de weg passeert, kwamen we maar een ander restaurant tegen, ter hoogte van Ixtla.
We betraden een kamer vol veelkleurige houten meubels en met piñata’s aan het plafond. De badkamers waren brandschoon en er stonden genoeg specialiteiten op het menu om het gemis van de cecina niet te hoeven betreuren.
We werden bediend door een lange, donkere man met een fikse snor die zijn glimlach benadrukte. Hij zette ons een bakje tortillachips van het huis voor en zei nadrukkelijk dat we gerust onze tijd mochten nemen bij het maken van een keuze.
Bord met chilaquiles
I
k liep weg om mijn handen te wassen, en toen ik weer bij ons tafeltje was, zei mijn reisgenoot: “Ze vroegen me waar we naartoe gaan en ik wist niet wat ik moest zeggen.”
Was het veilig om te vertellen dat we onderweg waren naar Ayotzinapa? Op vele manieren neemt paranoia bezit van het Mexicaanse bewustzijn. Toegeven dat je naar de plek reist waar de 43 vermiste studenten gestudeerd hadden, kon een heleboel opties met onzekere afloop opleveren.
De man kwam terug om onze bestelling op te nemen. Daarna liep hij naar buiten, bekeek mijn auto, haalde een telefoon tevoorschijn en pleegde een telefoontje. Waarom belde hij niet in zijn zaak? Misschien had hij buiten beter bereik of misschien wilde hij niet dat we hem hoorden.
Hij kwam weer naar binnen en gaf ons een exemplaar van het dagblad Sur: “Dan hebben jullie iets om te doen terwijl jullie wachten.”
Wat hadden we dan verwacht? In mijn gedachten begon zich een plot af te tekenen. De man had ons gevraagd waar we naar op weg waren (hoewel hij geen antwoord had gekregen; maar het was meer dan duidelijk wat onze bestemming was, want voor later die dag stond er in de school van Ayotzinapa een ceremonie op het programma). Hij had ook nog eens mijn auto bekeken. Wie had hij gebeld? Had hij ons een krant gegeven zodat we niet zouden klagen als het ontbijt te lang op zich liet wachten? En in de tussentijd zou er vast iemand voor ons deze kant op komen. Ik zag dat het restaurant twee deuren had; ik legde de sleutel op tafel zodat mijn reisgenoot kon ontsnappen, mocht er opeens een verdachte persoon voor ons staan. Een pick-up parkeerde naast het restaurant. Ik kwam overeind om een blik naar buiten te werpen. De mensen die zojuist waren gearriveerd leken niet meteen narco’s of dienders, eerder kantoorlieden. Toen ik weer terug was, stond er een bord met chilaquiles op tafel. Het ontbijt verliep in alle rust, en ik schaamde me voor mijn paranoïde gedrag. De angst hield mijn reis meer op dan de tolhokjes deden.
Snoepjes
We waren onderweg naar een afstudeerceremonie van studenten uit Ayotzinapa, en ik was gevraagd om er een praatje houden. Na een emotionele plechtigheid, waar de verontwaardiging plaatsmaakte voor hoop, ontmoetten we de studenten en de massaal toegestroomde demonstranten die met de oproep tot hervormingen alle uithoeken van het land bezoeken.
Om vier uur ’s middags merkten we dat emoties je net zo kunnen uitputten als de zon.
We besloten voor ons avondeten naar dezelfde plek te gaan waar we ook hadden ontbeten. Veel andere opties vóór Mexico-Stad waren er niet. Daarbij koester ik de gedachte dat ik rituelen heb, en dat ik door het herhalen van een handeling een soort geloof beoefen.
De eigenaar begroette ons nog hartelijker dan eerder op de dag. Nu de middag in Ayotzinapa achter ons lag, en we geen angst meer hadden dat ons hier nog iets zou kunnen overkomen, genoten we van de maaltijd, die nog verder veraangenaamd werd door het gesprek met de gastheer. Hij vertelde ons dat hij vijftien jaar lang een restaurant in Mexico-Stad had gerund, maar dat de stress van de grote stad hem ziek had gemaakt. Hij was in het Chilpancingo-ziekenhuis beland; maar het leven buiten de stad had zijn lichaam wonderen gedaan. Het restaurant was van hem en zijn broers.
Toen we afscheid namen, gaf hij ons wat snoepjes en wij beloofden dat we nog een keer terug zouden komen.
“Dat wordt afwachten of jullie me dan nog hier aantreffen”, zei hij geheimzinnig.
We vroegen hem wat hij bedoelde, en hij vertelde dat de narco’s eigenlijk deze regio in handen hadden, of dat ze er hun recht deden gelden. Hij had voor zichzelf uitgerekend aan welk bedrag aan steekpenningen hij ten onder zou gaan.
“Als ze me tienduizend peso per maand vragen, moet ik sluiten.”
Tot dat moment hadden ze hem met rust gelaten, maar hij keek angstig uit naar het moment dat een van de gevreesde afgezanten plotseling aan de deur zou staan.
Voor we in de auto stapten, bekeken we het landschap met zijn groene heuvels. Het miezerde en de wind voerde de geur van kruiden met zich mee. Het was een idyllische locatie, maar ook een die zich in Mexico bevond. ’s Ochtends waren we nog ongerust geweest dat ons hier iets zou overkomen. ’s Avonds sprak de eigenaar met ons over zijn angst, alsof onze onrust op hem was overgesprongen.
We hadden iemand gewantrouwd die anderen wantrouwde, iemand die we het allerbeste hoorden toe te wensen in een land waar niet veel goedheid meer over is.
Juan Villoro is een bekend Mexicaans auteur. Van hem zijn twee kinderboeken vertaald in het Nederlands: Professor Zipper en de schroefthee, Professor Zipper en de fantastische electrische gitaar.
Dit artikel is vertaald door Luc de Rooy, literair vertaler en redacteur
