Een andere visie op plannen van nieuwe Argentijnse president
Over de in december aangetreden nieuwe Argentijnse president Javier Milei wordt heel verschillend gedacht. In La Chispa is vooral gewezen op mogelijke negatieve gevolgen van zijn aangekondigde beleid. In onderstaand artikel betoogt de Nederlander Jan Stroeken, docent macro-economie aan de Universidad de Concepción del Uruguay in Santa Fe in Argentinië, dat van Milei’s beleid wel positieve effecten te verwachten zijn.
De meeste Argentijnen waren de economische ellende zo zat dat ze niet Sergio Massa van de peronistische regeringspartij of Patricia Bullrich van de gevestigde rechtse oppositie (Juntos por el Cambio), maar de betrekkelijke outsider Javier Milei tot president hebben gekozen. Milei is een temperamentvolle, energieke persoonlijkheid en heeft zich in de campagne laten horen met ferme uitspraken over bijvoorbeeld vrije wapenhandel en vrije organenhandel. Ook wilde hij de betrekkingen met bijvoorbeeld China en Brazilië verbreken. Verder wilde hij ongelukkige maatregelen als de dollarisatie van de economie en de afschaffing van de centrale bank.
Motorzaag
Foto: Maxi Gagliano. Creative Commons
Wat betreft de binnenlandse economie presenteerde Milei de motorzaag. De langdurige, veel te grote uitgaven van het eeuwige corrupte links-populistische peronisme onder aanvoering van de (al voor corruptie veroordeelde) Cristina Kirchner moesten drastisch worden gekort. Dat begrepen de mensen. Het enorme begrotingstekort is de hoofdzaak van de enorme inflatie (140 procent op jaarbasis) en de grote armoede (40 procent van de bevolking). Dat begrotingstekort komt door de vele sociale voorzieningen (planes sociales) en de subsidies, bijvoorbeeld op transport en vooral energie, dat kost bijna niets. Ook de vele verlieslijdende staatsbedrijven kosten veel geld. Überhaupt is er geen florerende economie, er zijn vele importbeperkingen zodat een groep aan het peronisme gerelateerde bedrijven uit de wind wordt gehouden. De grenzen voor export zijn nauwelijks open, er is geen echte internationale concurrentie. De grote landbouwsector moet flinke heffingen betalen bij export. Dit is allemaal nodig om de staatskas te spekken. Argentinië heeft een van de hoogste belastingtarieven ter wereld. Daarom is er ook zoveel zwarte economie.
Afhankelijk van rechtse oppositie
Al voor de tweede, beslissende verkiezingsronde op 19 november vorig jaar tussen Milei en Massa begon Milei afstand te nemen van zijn ´loco´ (‘gekke’) uitspraken. Sinds zijn verkiezing tot president op die dag gedraagt hij zich verantwoordelijk. Hij is econoom en praat voornamelijk over economie. Dat is terecht, want van een herstel van die economie hangt alles af. Milei beschikt met zijn nieuwe beweging echter slechts over 7 van 72 zetels in de senaat en 38 van de 257 zetels in de Kamer van Afgevaardigden. Verder heeft hij geen eigen burgemeesters of provinciale gouverneurs. Hij is volledig afhankelijk van de gevestigde rechtse oppositie (Juntos por el Cambio) die wel over een substantieel aantal zetels beschikt en ook over een heel apparaat aan burgemeesters en gouverneurs.
Daarom heeft Milei ook enkele leden van Juntos por el Cambio als minister opgenomen in zijn kabinet. Onder hen Patricia Bullrich, de verslagen presidentskandidaat, als minister van Veiligheid, een belangrijke post die zij ook onder de rechtse president Mauricio Macri (2015-2019) had bekleed. Als minister van Economische zaken heeft hij Luis Caputo, ook minister onder Macri, benoemd en Santiago Bausili, een goede relatie van Caputo, als directeur van de Centrale Bank. Deze aanstellingen betekenen vrijwel zeker dat die dollarisatie op zijn minst op de lange baan wordt geschoven en ook de Centrale Bank gewoon zal blijven bestaan. De eerste forse maatregel was overigens een flinke, noodzakelijke en niet te vermijden devaluatie.
Buitenlands beleid
Met de aanstelling van Diana Mondino als minister van Buitenlandse Zaken is duidelijk dat zij de betrekkingen met Brazilië en China gewoon zal handhaven en ook met Europa, de Verenigde Staten en bijvoorbeeld Oekraïne. Milei heeft de BRICS (het verbond van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) laten weten dat Argentinië niet zal toetreden. Hij gaat binnenkort dus niet naar de BRICS-bijeenkomst in Rusland. Ook is het lidmaatschap van de OESO aangevraagd, de organisatie van rijke industrielanden waarvan in Latijns-Amerika alleen Chili en Mexico lid zijn. Er wordt zeer positief aangekeken tegen een eventuele nieuwe handelsovereenkomst van Mercosur (Zuid-Amerikaans vrijhandelsverbond) met de Europese Unie. Dat zou de economie van Argentinië en bijvoorbeeld ook van Brazilië een enorme boost geven.
Milei zal de goede betrekkingen van het peronisme met de dictaturen in Cuba, Nicaragua en Venezuela verbreken. Overwogen wordt om uit de chavistisch georiënteerde Unasur (Unie van Zuid-Amerikaanse landen) te stappen. Hij dweept enigszins met mensen als Trump en Bolsonaro. Dat loopt waarschijnlijk niet zo´n vaart. Hij doet dat een beetje voor zijn achterban en om bijvoorbeeld Lula te sarren die een hele goede relatie heeft met Christina Kirchner. Uiteindelijk lijkt Milei niet zozeer hun inhoudelijke, maar vooral hun activistisch leiderschap te waarderen.
Rigoureuze wetsvoorstellen
De regering van Milei heeft inmiddels een aantal rigoureuze wetten naar het parlement gestuurd met grote kortingen (ajustes). Wat ik daar inmiddels van begrijp, kan ik volledig onderschrijven. Het gaat om het (rigoureus) afbouwen van het begrotingstekort, de afschaffing van het protectionisme en het herstel van de markteconomie met grotere concurrentie voor bedrijven en betere exportmogelijkheden. Om de markt goed te laten functioneren worden onder meer de vele prijzen losgelaten die de vorige regering had bevroren in een vergeefse poging de inflatie te beteugelen. De prijs van brandstoffen is in korte tijd inmiddels bijna verdubbeld. Gelukkig zijn ook maatregelen afgekondigd om het armste deel van de bevolking financieel te ondersteunen. Onder leiding van Federico Sturzenegger, president van de Centrale Bank onder president Macri, wordt verder gewerkt aan het afschaffen van de talloze, voor het functioneren van een markteconomie veelal inefficiënte regelingen. Ook wordt er gewerkt aan het verkleinen van het veel te grote overheidsapparaat. Milei heeft bijvoorbeeld het aantal ministeries tot de helft teruggebracht.
Maatschappelijke onrust
De vraag is hoe de oppositie, het autocratische peronisme, daarop gaat reageren. De peronistische vakbonden en de vele peronistische maatschappelijke organisaties die de planes sociales beheren en dus de macht hebben over de mensen met een uitkering, laten al van zich horen. De volledig corrupte leiding van de vakbonden CGT en CTA heeft al stakingen aangekondigd, iets wat ze de afgelopen vier jaar bij de desastreus opererende peronistische regering van Alberto Fernández nooit hebben gedaan. Het is maar de vraag of ze de werknemers in grote getalen meekrijgen zoals in vroegere tijden. Zeker is dat een flink deel van die werknemers op Milei heeft gestemd.
De peronistische partij en organisaties beschouwen zich, ondanks de verkiezingsuitslagen, als de bazen van het land en zullen zich met hand en tand verzetten tegen elke maatregel die hun macht verkleint. Dat betekent blokkades van wegen en stakingen. Ondanks het inmiddels al krachtdadige optreden van veiligheidsminister Bullrich, vrees ik dit jaar voor veel maatschappelijke onrust. Tegelijk zal de inflatie pas heel geleidelijk verminderen, want de puinhoop is groot en niet een-twee-drie opgelost. De opgave voor Milei is enorm.
Verregaande bevoegdheden
Milei weet dat het machtige autocratische peronisme tegen alles wat hij voorstelt in zal gaan. Daarom stelt hij zich stevig op. Allereerst met een fors aantal voorstellen in een megadecreet (DNU). Verder ontwikkelde hij een omnibuswet met maatregelen die niet in een decreet passen zoals op het gebied van financiën en gezondheidszorg. Daarin vraagt hij ook om verregaande bevoegdheden om de komende twee jaar te kunnen beslissen over dit type onderwerpen die normaal niet zonder aparte toestemming van de democratische instituties kunnen. Een begrijpelijke vraag vanuit de achtergrond van de reeds aangekondigde peronistische oorlogsverklaring, maar ook zeer ingrijpend en democratisch op het randje. Onzeker is of deze omnibuswet wordt goedgekeurd door Senaat en Huis van Afgevaardigden. En zo ja, met welke wijzigingen. In ieder geval voert Milei de druk flink op en dreigt zelfs bij afkeuring met een raadgevend referendum onder de bevolking, waarvan hij weet dat de meerderheid (56 procent) op hem heeft gestemd.
Een groot deel van de Argentijnen heeft alle hoop gevestigd op Milei. Ondanks alle ellende van de hoge inflatie op dit moment door de grote negatieve erfenis van de vorige regering, de devaluatie en het loslaten van de prijzen heeft Milei de steun van een groot deel van de bevolking. Hopelijk gaat hij een echte doorbraak forceren. Mocht dat niet lukken, dan zijn de gevolgen nauwelijks te overzien.
