Veranderende voedingsgewoonten in Mexico
Op culinair vlak hebben we veel te danken aan Mexico. Al ver voor de komst van de Spanjaarden werden er in Mexico al maïs, tomaten, pompoenen, chilipepers, vanille en cacao verbouwd. Deze gewassen maken nu deel uit van de dagelijkse voeding van een groot deel van de wereldbevolking. Daarnaast heeft de Mexicaanse keuken ons gerechten als tortilla, taco, guacamole en chocolade gebracht en behoren Mexicaanse chef-koks zoals Enrique Olvera tot de besten van de wereld.
Ondanks deze rijke agrarische en culinaire geschiedenis laten de huidige voedingsgewoonten in het land nogal te wensen over. Volgens het Global Nutrition Report (IFPRI 2015) is er de laatste decennia veel winst geboekt bij het terugdringen van ondervoeding bij kinderen. In 1989 leed nog 26 procent van de kinderen jonger dan vijf jaar aan chronische ondervoeding, terwijl dit in 2012 was gedaald tot 14 procent. Deze positieve trend wordt echter overschaduwd door een toename van overgewicht en obesitas, waaraan in 2014 respectievelijk maar liefst 64 en 28 procent van de volwassenen leed. Overgewicht vergroot de kans op het ontstaan van diabetes, hart- en vaatziekten en kanker, waardoor het een serieuze bedreiging van de volksgezondheid vormt.
Urbanisatie
Eind 1984 schreef ik samen met een vriendin mijn afstudeerscriptie voor diëtetiek over de gevolgen van urbanisatie op het Mexicaanse voedingspatroon. Uit de geraadpleegde literatuur bleek al dat de massale trek naar de stad grote invloed had op de voedingsgewoonten van de nieuwe stadsbewoners. Door het bredere aanbod, de prijsschommelingen en de continue blootstelling aan reclame vonden er snelle veranderingen plaat. 
Traditionele en thuis bereide voedingsmiddelen zoals maïstortilla’s en bonen legden het af tegen industrieel bereide voedingsmiddelen zoals wit brood, deegwaren, frisdrank en snoep. We concludeerden dat door de bank genomen het maaltijdpatroon onregelmatiger werd en de voedingswaarde afnam.
Inmiddels blijkt dat deze trend zich heeft doorgezet. Terwijl Mexico een snelle economisch groei heeft doorgemaakt en al lange tijd tot de middeninkomenslanden behoort, kampt het land nog steeds met serieuze voedingsproblemen. Alhoewel de inkomensverschillen in het land erg groot zijn is, er niet direct sprake van een tekort aan voedsel. Zelfs het armste deel van de bevolking zou in principe in staat moeten zijn om volwaardige voeding te nuttigen. Het probleem zit hem veel meer in de keuzes die gemaakt worden onder invloed van reclame en het gebrek aan kennis over en ‘triggers’ ten behoeve van gezonde voeding.
Dit wordt onder andere geïllustreerd door het boek Hungry Planet: What the World Eats. Hierin geven de Amerikaanse fotograaf Peter Menzel en de schrijfster Faith D’Aluisio een nauwkeurige beschrijving en een fotoreportage van hetgeen een gemiddeld gezin per week consumeert in 24 landen, waaronder Mexico. Op de foto zien we een ‘voedingsportret’ van de familie Casales. Wat opvalt is de enorme hoeveelheid Coca Cola die wekelijks wordt geconsumeerd; hieraan gaat 12 procent van het budget voor voeding aan op. 
Daarnaast zijn ook de hoeveelheid wit brood en het snoep illustratief voor de minder goede voedingsgewoontes. Tegelijkertijd zijn de hoeveelheid en diversiteit aan verse groenten en fruit positieve elementen.
Suikerbelasting
In Mexico, evenals in andere Latijns-Amerikaanse landen zoals Brazilië, groeit de aandacht voor de problematiek en zoekt de publieke sector naar strategieën voor bewustwording en gedragsverandering ten behoeve van gezonde voeding. Een voorbeeld vormt de zogenaamde ‘suikerbelasting’, die de Mexicaanse overheid in 2014 heeft ingesteld. Hierbij wordt er 1 peso extra belasting geheven per liter suikerhoudende frisdrank. Volgens een artikel op de website van het persbureau Reuters heeft dit in twee jaar tijd geleidt tot een daling van 10 procent van de consumptie.
Ervaring heeft geleerd dat er voor duurzame gedragsverandering echter meer nodig is dan het ontmoedigen van slechte gewoontes. Zo is het ook van belang dat goede gewoontes worden gestimuleerd, bij voorkeur door een scala van interventies die meer omvatten dan voorlichting. Wereldwijd lijken chef-koks steeds meer een leidende rol te spelen bij dit proces. Denk bijvoorbeeld aan Jaimie Oliver, die met succes strijdt voor betere maaltijden op scholen, en aan het succes van de Netflix serie, waar befaamde chef-koks zich hard maken voor duurzaam geproduceerd en gezond voedsel.
In Mexico is het van groot belang dat het tij van toenemend overgewicht wordt gekeerd ten behoeve van de volksgezondheid. Met de rijke culinaire geschiedenis en de goed ontwikkelde sociale en natuurwetenschappen is er potentieel voor een stevige coalitie ten behoeve van een duurzame verbetering van het voedingspatroon. Hopelijk wordt deze uitdaging voortvarend opgepakt door huidige en aanstormende Mexicaanse chef-koks.
Dit artikel maakt deel uit van de voedselspecial in september/oktober 2017
