Tussentijdse parlementsverkiezingen in Argentinië
Bij de tussentijdse parlementsverkiezingen van 22 oktober staat voor zowel de huidige Argentijnse president Mauricio Macri als voor de vorige, Cristina Kirchner, veel op het spel. Houdt Macri voldoende steun dankzij een meer op dialoog gerichte houding en ondanks zijn sociaaleconomisch nog niet erg succesvolle beleid? En weet Kirchner zich te positioneren als oppositieleidster en kansrijk presidentskandidaat voor 2019?
“Macri wil me in een raket naar de maan sturen en me zo laten verdwijnen”. Met deze woorden haalde Cristina Fernández de Kirchner, van 2007 tot 2015 president van Argentinië, op 10 oktober uit naar haar opvolger Mauricio Macri. Net als haar overleden echtgenoot Néstor Kirchner (president 2003-2007) behoort Cristina tot de peronistische partij. Deze populistische partij voerde onder de Kirchners een min of meer links bewind met veel staatsinvloed op de economie. Ook vond er vervolging plaats van de misdadigers van de militaire dictatuur (1876-1983). De opmerking over die maanreis had nog iets humoristisch, maar ‘laten verdwijnen’ was een uiterst gevoelige verwijzing naar de vermisten onder de dictatuur . Kirchner deed haar uitspraak tijdens de campagnes voor de parlementsverkiezingen van 22 oktober.
Op die dag gaan de Argentijnen verplicht naar de stembus om een deel van het parlement te vernieuwen: de helft van de voor vier jaar gekozen leden van de Kamer van Afgevaardigden en een derde van de zes jaar zittende senatoren. De verkiezingen zijn vooral een testcase voor president Macri en zijn centrumrechtse coalitie Cambiemos (Laten we veranderen) en voor Kirchner. Hoe beoordelen de kiezers het beleid van Macri sinds zijn aantreden in december 2015? En maakt Kirchner nog een reële kans om in 2019 opnieuw tot president te worden gekozen?
Werkloosheid
Argentinië kent al decennialang een gepolariseerd politiek klimaat, vooral tussen de peronisten – die vinden dat zij bij uitstek het ‘volk’ vertegenwoordigen en andere partijen eerder als vijanden dan tegenstanders zien – en vrijwel alle andere partijen. Eind 2015 werd de beoogde peronistische opvolger van Cristina Kirchner, Daniel Scioli, nipt verslagen (51,4 tegen 48,6 procent) door Mauricio Macri, ondernemer en burgemeester van de hoofdstad Buenos Aires. Macri is de eerste rechtse Argentijnse president die in ruim een eeuw in vrije verkiezingen heeft gewonnen en niet via militair ingrijpen aan de macht is gekomen. Hij beschikt met zijn coalitie niet over een meerderheid in het parlement; in beide kamers domineert de peronistische oppositie. Een deel daarvan steunt overigens bij belangrijke voorstellen soms Macri.
De nieuwe president beloofde zijn kiezers dat het economische beter zou gaan na het in zijn ogen rampzalige naar binnen gekeerde beleid met veel staatsinvloed van zijn voorgangers. Hij zou het land moderniseren, weer openstellen voor de wereld en meer aan de markt overlaten. In Macri’s eerste jaar, 2016, daalde het BNP echter met 2,2 procent en het inkomen per hoofd van de bevolking zelfs met 3,2 procent. De werkloosheid nam toe en de lonen, pensioenen en uitkeringen daalden. Het percentage armen steeg tot boven de 30 procent. Macri kreeg de van Kirchner geërfde inflatie niet onder controle, zo’n 40 procent in 2016, na Venezuela het hoogste van Latijns Amerika.
Hypotheek
Volgens Macri had zijn beleid niet meteen succes omdat zijn voorgangster “het land met een hypotheek had belast” en “een heleboel dingen had gedaan die Argentinië veel schade hadden berokkend”. Dat moest hij eerst rechtzetten voor het beter zou kunnen gaan. Kirchner zag dat heel anders: “Macri heeft alle dingen die hij moest verbeteren, slechter gemaakt.” Ze voegde eraan toe: “De enigen die het beter hebben gekregen zijn heel kleine groepen Argentijnen die of in de regering zitten of vrienden van de regering zijn.”
Inmiddels ziet de toekomst er beter uit. Na de terugval in 2016 wordt voor 2017 een groei van 2,5 procent voorspeld en voor 2018 eenzelfde percentage. De inflatie zal via 27 procent in 2017 waarschijnlijk dalen naar 18 procent in 2018. Verwacht wordt dat ook de werkgelegenheid en de lonen zullen aantrekken.
Overwinningsfeest
Macri had na de autoritaire en polariserende stijl van Kirchner meer openheid en dialoog beloofd. Hij scheldt niet op de rechterlijke macht en op de media zoals Kirchner dat al jaren doet. In tegenstelling tot Kirchner, die daar niets van moest hebben, houdt de president regelmatig persconferenties waar hij serieus ingaat op vragen van journalisten. Natuurlijk hebben peronisten en vakbonden protesten georganiseerd tegen het beleid van Macri, zeker toen ambtenaren werden ontslagen en tarieven voor openbaar vervoer, gas en elektra zeer fors omhoog gingen. Toch heeft hij een aanzienlijke aanhang onder de bevolking gehouden. Na twee jaar keurt nog steeds zo’n 50 procent van de bevolking zijn beleid goed, en daarmee is Macri een van de in eigen land hoogst gewaarde Latijns-Amerikaanse presidenten van dit moment.
In augustus waren er voorverkiezingen voor de parlementsverkiezingen van oktober. Daarbij kwamen de kandidaten van Macri’s coalitie Cambiemos als eerste uit de bus in de helft van de 24 kiesdistricten, waaronder de drie grootste. De uitslag voor de senaat in de provincie Buenos Aires, waar een derde van de kiezers woont, liet echter bijna drie weken op zich wachten. Het Macri-kamp had het overwinningsfeest al gevierd toen na zorgvuldige telling van alle stemmen bleek dat Cristina Kirchner met een verschil van 20.000 stemmen (0,21 procent) had gewonnen.
Naar de maan
Aan de huidige politieke verhoudingen zullen de verkiezingen van 22 oktober weinig veranderen. De peronistische oppositie heeft nu een meerderheid in beide kamers van het parlement en omdat slechts een deel van de leden wordt vervangen, zal dat waarschijnlijk zo blijven. De verkiezingen zijn wel spannend voor een wat verdere toekomst. Als Kirchner eerste wordt in de provincie Buenos Aires, zal zij haar positie als oppositieleidster versterken. En dan zal ze waarschijnlijk eind 2019 als 66-jarige de strijd aangaan met de dan 60-jarige Macri om het presidentschap. Maar als ze niet wint, is de kans groot dat er een strijd om het leiderschap uitbreekt binnen de – altijd verdeelde – peronistische gelederen. Dat kan het einde van haar politieke leven betekenen. De laatste enquêtes wijzen op een lichte voorsprong voor Esteban Bullrich, de kandidaat van Cambiemos, maar alles is nog mogelijk.
Kirchner doet er alles aan om gekozen te worden. Ze heeft zelfs voor het eerst sinds zes jaar een persconferentie gegeven waar journalisten een paar vragen mochten stellen. Ze gebruikte de bijeenkomst echter vooral voor een scherpe aanval op Claudio Bonadio, een van de vele rechters die aanklachten tegen haar behandelt over corruptie en andere illegale praktijken. En, zoals al vermeld, viel ze Macri aan die haar naar de maan zou willen sturen om haar te laten ‘verdwijnen’.
Zo zal dat niet gebeuren, maar misschien is haar politieke loopbaan binnenkort ten einde. En het lijkt ook niet waarschijnlijk dat de familiedynastie in 2019 wordt voortgezet met haar dan 42-jarige zoon Máximo Kirchner als president. Die is sinds 2015 lid van de Kamer van Afgevaardigden en gold een tijd als troonopvolger. Nu is hij echter tot zijn nek verwikkeld in rechtszaken over zijn financiën en bezittingen, net als zijn moeder.
