Vraagt tien jaar Rafael Correa om verandering?
Dit voorjaar komt er een einde aan tien jaar Rafael Correa, een van de laatst overgebleven linkse leiders van wat door Cees Zoon in 2007 nog Het rode continent genoemd werd. In La Chispa maken we de balans op en blikken vooruit.
Zondag 19 februari vinden in Ecuador presidentsverkiezingen plaats. Na tien jaar laat president Rafael Correa het land achter in de rode cijfers, stelde recent het Spaanse dagblad El País. Daar zag het de eerste negen jaar niet naar uit, integendeel, Correa bracht stabiliteit en de economie groeide sterk. Op het moment dat Ecuador voor het eerst sinds zijn aantreden in 2007 een negatieve groei kent, een gevolg van de sterk gedaalde olieprijzen, kan hij zich na twee termijnen niet opnieuw kandidaat stellen en moet hij vertrekken. Toen de lage olieprijzen begin 2016 hun dieptepunt bereikten, zag de regering van Ecuador zich genoodzaakt de begroting aan te passen aan de dalende inkomsten en juist toen de olieprijzen zich enkele maanden later iets stabiliseerden werd het land getroffen door een zware aardbeving met een geraamde schade van ruim 3 miljard USD. Ondanks alle economische tegenslag spreekt de regering niet over een crisis, maar slechts over een periode van krimp. En als de peilingen gelijk krijgen, geven de Ecuadorianen de partij van Correa, Alianza País, een nieuwe kans: regeringskandidaat Lenin Moreno ligt 10 procent voor op zijn belangrijkste tegenstander, Guillermo Lasso van de partij CREO (ik geloof).
De economische situatie in een notendop
De vier belangrijkste sectoren van de Ecuadoraanse economie – landbouw, industrie, handel en constructie – samen goed voor 43 procent van het Bruto Nationaal Product (BNP), hadden vorig jaar allemaal een lagere omzet dan in 2015. Deze negatieve economische indicatoren geven de oppositie kans tot scoren. Halverwege 2016 verklaarde Guillermo Lasso dat de schuld harder groeide dan de economie. Vorig jaar (nog zonder de maand december mee te nemen in de berekeningen) bereikte de totale schuld een bedrag van 13 miljard USD, meer dan 38 procent van het BNP. De grondwet heeft bepaald dat de schuld niet hoger mag zijn dan 40 procent van het BNP, maar door de formule van berekening aan te passen (bijvoorbeeld door de schuld van de regering aan overheidsinstanties zoals het Ecuadoraanse Instituut van Sociale Verzekering, IESS, eruit te halen) kon de regering de schuld op het oog terugbrengen naar 26 procent van het BNP. Ondanks alles blijven Correa en zijn regering optimistisch over de verwachtingen voor 2017: een bescheiden groei van 1,42 procent als gevolg van de licht stijgende olieprijzen en het in werking treden van de handelsovereenkomst die begin november gesloten is met de Europese Unie.
Tien jaar Burgerrevolutie
Ecuador eind jaren negentig: Het neoliberale beleid van het begin van de jaren negentig leidde tot het faillissement van het financieel systeem en uiteindelijk tot de ergste financiële crisis in de geschiedenis van het land, met onder andere als gevolg het verlies van de nationale munt, de sucre, die in 2000 vervangen werd door de dollar. Het waren ook jaren van grote politieke instabiliteit, waarin drie opeenvolgende presidenten voortijdig het veld moesten ruimen, hiertoe gedwongen door volksopstanden. Tegen deze achtergrond stelde econoom en oprichter van de Beweging Alianza País, Rafael Correa, zich in 2006 kandidaat voor het presidentschap. In de tweede ronde versloeg hij Alvaro Noboa, een van de rijkste mannen van het land en voorstander van vrijhandel en weinig bemoeienis van de staat. De ideeën van Correa stonden hier lijnrecht tegenover: de onderhandelingen over het vrijhandelsverdrag met de Verenigde Staten (TLC) werden direct gestopt, hij creëerde banen door publieke werken, verhoogde de subsidie aan de armsten en vereenvoudigde de kredietvoorwaarden, waardoor velen voor het eerst een lening voor een huis of productieve activiteiten konden afsluiten.
Zijn populariteit groeide, bij de verkiezingen voor de grondwetgevende vergadering haalde zijn partij 80 van de 130 zetels, en in 2013 werd Correa al in de eerste ronde herkozen tot president. Het succes van de zogenaamde Burgerrevolutie (Revolución Cuidadana) was compleet. Na de “lange en donkere neoliberale nacht”, om met de woorden van de president te spreken, beleefde Ecuador de grootste politieke, economische en sociale stabiliteit uit haar geschiedenis. Het betekende concrete verbeteringen in de levensomstandigheden van veel Ecuadorianen. Zo is het percentage mensen dat in armoede leeft tussen 2007 en 2015 van 36 procent gedaald tot 23 procent, wat betekent dat meer dan een miljoen Ecuadorianen de armoede ontstegen zijn. Ook het verschil tussen de 10 procent rijksten en de 10 procent armsten is de afgelopen tien jaar gedaald. Tegelijkertijd is het percentage kinderen dat naar school gaat gestegen tot 96 procent.
Zitten er dan geen negatieve kanten aan het bewind van Rafael Correa en zijn Burgerrevolutie? Zeker wel. De financiële middelen moeten ergens vandaan komen en van oudsher is dat in Ecuador naast olie de mijnbouw. Die heeft de afgelopen tien jaar in toenemende mate tot protesten van met name de inheemse bevolking geleid. Zo vond in 2012 een twee weken durende protestmars plaats tegen de aanleg van een grootschalige kopermijn in het zuiden van Ecuador. Volgens de Confederatie van Inheemse Nationaliteiten van Ecuador, CONAIE, zorgt de mijn voor vervuiling van het water en worden mensen van hun land verdreven. De inheemse bevolking is niet geconsulteerd. Het protest haalt weinig uit en in december 2015 wordt de mijn, in handen van een Chinees bedrijf, in gebruik genomen.
Vrouwenrechten
De situatie van de inheemse bevolking en hun conflicten met de oprukkende mijnbouw vind je niet terug in de verkiezingsprogramma’s. Vrouwen zijn een andere groep van wie de problemen grotendeels genegeerd worden door de kandidaten. Bij de aanstaande verkiezingen zijn ruim zes miljoen vrouwen stemgerechtigd. Toch zijn er van de acht kandidaten slechts twee (Lenin Moreno van Alianza País en Paco Moncayo van Democratisch Links, ID) die in hun verkiezingsprogramma enkele hoofdstukken wijden aan de rechten van vrouwen en vermelden wat zij van plan zijn om de positie van vrouwen te verbeteren. Zelfs Cynthia Vitera (foto), Christendemocraat en de enige vrouw in het gezelschap, spreekt zich slechts uit op één aan vrouwenrechten gerelateerd onderwerp: ze eist gelijke salarissen voor mannen en vrouwen bij gelijke functies. Terwijl de cijfers van geweld tegen vrouwen alarmerend zijn, overwegen slechts twee kandidaten abortus toe te staan in geval van verkrachting. Nog in januari van dit jaar werden binnen drie weken veertien vrouwen vermoord. Het bevestigt getallen uit eerdere onderzoeken, die stellen dat zes op de tien vrouwen te maken heeft gehad met gendergeweld, terwijl één op de vier slachtoffer is geweest van seksueel geweld. Vrouwen verdienen minder dan mannen, doen veel vaker onbetaald werk en op het platteland heeft slechts 5 procent van hen toegang tot krediet. Paco Moncayo van Democratisch Links is het meest uitgesproken met aandacht voor vrouwen op zes verschillende thema’s. En hij is de enige met een duidelijk voorstel rond abortus: haal abortus uit het strafrecht wanneer de zwangerschap een gevolg is van verkrachting. Op dit moment is abortus in Ecuador alleen toegestaan wanneer de vrouw verkracht is én verstandelijk gehandicapt, of wanneer het leven van de vrouw gevaar loopt.
Zondag 19 februari
Wie maakt de meeste kans om zondag te winnen? Bovenaan in de peilingen staat Lenin Moreno, de kandidaat van regeringspartij Alianza País. Hij lijkt ruim een week voor de verkiezingen op 32 procent van de stemmen te kunnen rekenen. Tweede met bijna 22 procent is ondernemer en voormalig bankdirecteur Guillermo Lasso van de in 2010 opgerichte politieke beweging CREO, gevolgd door de enige vrouw onder de acht kandidaten, Cynthia Vitera van de Christendemocraten die op 14 procent staat. 13ls de peilingen gelijk krijgen en geen van de kandidaten op zondag 19 februari meer dan 40 procent van de stemmen behaalt, vindt op 2 april een tweede ronde plaats. Moreno en Lasso lijken op dit moment de beste kanshebbers voor een plek in de tweede ronde. Het grootste deel van de Ecuadoraanse bevolking zal beter af zijn bij Lenin Moreno die het beleid van zijn voorganger lijkt te gaan voortzetten dan bij de conservatieve Lasso. Maar de inheemse bevolking wordt ook door hem genegeerd en uitgeleverd aan buitenlandse mijnbouwgiganten.