Politiek & Maatschappij

Overleeft Bolsonaro de pandemie? Roep om aftreden president neemt almaar toe

29 januari 2021

Hans Veltmeijer

Brazilië verkeert andermaal in woelige tijden. President Jair Bolsonaro komt steeds meer onder druk te staan vanwege zijn aanpak van de coronacrisis, geen aanpak volgens zijn tegenstanders. De verzoeken voor een impeachment stapelen zich op, maar massaprotesten blijven vooralsnog uit. Intussen draaien middenstand en horeca gewoon door, de economie heeft prioriteit.

In de Braziliaanse lente – onze herfst – leek het de goede kant op te gaan met de coronapandemie in het land. De besmettingscijfers daalden en de teugels werden gevierd. Ongeveer zoals we dat in Nederland in de zomer meemaakten. Die teugels bleven gevierd tot en met de feestdagen in december, terwijl er toen al sprake was van een nieuwe besmettingsgolf. Er werd op veel plekken weer uitbundig gefeest met teveel vrienden en familie – het feest met vijfhonderd gasten van voetballer Neymar haalde het wereldnieuws ‒ en de middenstand en horeca mochten open blijven. Alleen evenementen en livemuziek bleven taboe. President Jair Bolsonaro hield zich, zoals tijdens de gehele pandemie, afzijdig van maatregelen. Zijn opvatting is en blijft: een ieder moet zelf maar weten hoe met de coronacrisis om te gaan. En vooral: we gaan de economie niet opofferen voor het bestrijden van een virus. Zijn tegenstanders spreken van “het ontkennen van de pandemie”.

Zuurstofcrisis in Manaus

Een dieptepunt vormde de zuurstofcrisis in de deelstaat Amazonas begin dit jaar. In hoofdstad Manaus stikten coronapatiënten door het gebrek aan zuurstofflessen, terwijl voor het dreigende tekort al in november was gewaarschuwd. Dit valt vooral de deelstaatregering aan te rekenen, maar de reacties van Bolsonaro en zijn minister van Gezondheid, generaal Eduardo Pazzuelo, wekten nieuwe verontwaardiging. Ze verklaarden dat de situatie weliswaar “verschrikkelijk” was, maar als federale regering hadden ze “hun deel gedaan”. Ze herhaalden hun standpunt dat de pandemie erg is, maar dat er meer mensen sterven door het sociale isolement en de economische gevolgen van de beperkende maatregelen. Bolsonaro liet weer zijn afkeer van het “stinkende” mondmasker blijken. Ook propageerden de president en zijn minister opnieuw het gebruik van antibiotica, anti-wormenmiddel en ontstekingsremmers als preventie tegen verergerende klachten. Al zijn er nog geen wetenschappelijke onderzoeken die het nut ervan voldoende aantonen.

Topdrukte bij een coronatestlaboratorium in de wijk Botafogo in Rio de Janeiro

Preventieve kuur

Dat deze cocktail wijdverbreid is ingeburgerd in het medische circuit in Brazilië, heb ik zelf kunnen ervaren. Ook binnen mijn gezin en schoonfamilie sloeg het virus toe en verschillende artsen schreven deze middelen direct voor, nog voordat de testuitslag bekend was. De patiënten vertelden overigens er baat bij gehad te hebben. Ook in de testtent van de gemeente Maricá in de deelstaat Rio de Janeiro, waar de bevolking zich gratis kan laten testen, drong de arts direct aan op de preventieve kuur. In deze testtent is het allemaal op en top geregeld, met veel en goed beschermd personeel, een uitgebreid voorgesprek en een apotheek ter plekke die direct de medicijnen meegeeft. Alleen is het er heel rustig, terwijl de besmettingen toch steeds meer toenemen. Het van oudsher linkse gemeentebestuur van de Arbeiderspartij (PT) heeft de gratis openbare gezondheidszorg goed op orde, maar is vergeten de mogelijkheden naar de bevolking te communiceren. De testfaciliteit ligt verstopt in een woonwijk en wordt nergens aangegeven.

Vaccin dankzij São Paulo

Zo werkt het in Brazilië: elke gemeente en deelstaat bepaalt zijn eigen aanpak van de pandemie. De gouverneur van São Paulo, João Doria, is bijvoorbeeld veel eerder geneigd tot lockdowns dan het de federale regering behaagt. En hij zette vaart achter de levering en toediening van (Chinese) vaccins, terwijl Bolsonaro daar nog niet aan toe was. Die was nog tevergeefs met India in onderhandeling.  Dankzij São Paulo werd op 17 januari dan ook de eerste Braziliaan gevaccineerd, waarna de vaccinatie zich over het hele land verspreidde, luidde de algemene conclusie in de media. Tot afgrijzen van Bolsonaro, die toch al geen beste relatie met de pers heeft. De primeur van het prikje was overigens voor een zwarte verpleegster. Gouverneur Doria wordt naar verwachting de grote uitdager van de president tijdens de verkiezingen in 2022. Het belooft wederom een totaal gepolariseerde stembusgang te worden, al slinkt de aanhang van Bolsonaro.

Twee werelden

Zijn opstelling in de coronacrisis levert hem steeds meer verzet op. Eind januari – het aantal coronadoden is inmiddels de 220.000 gepasseerd ‒ bracht onderzoeksbureau Datafolha naar buiten dat 40 procent van de bevolking de president “slecht tot zeer slecht” beoordeelde. In december was dit percentage nog 32. Het deel van de bevolking dat vierkant achter de president blijft staan zakte van 37 naar 31 procent en deze groep zal niet snel van gedachten veranderen. Tijdens een barbecue die ik bijwoonde en waar vanuit Nederlands oogpunt teveel mensen waren, bleek hoe lijnrecht bevolkingsgroepen tegenover elkaar staan. Waar de een zijn afschuw uitspreekt over de aanpak van de pandemie en de hoge sterfte- en besmettingscijfers en vermoedt dat de cijfers in werkelijkheid nog veel hoger zijn, haalt de ander de schouders op. De cijfers zijn in werkelijkheid juist veel lager en gemanipuleerd door de deelstaten, is de overtuiging van deze Bolsonaristas. Door als deelstaat hogere aantallen door te geven zou er meer geld vanuit de federale overheid voor de regionale zorg vrijgemaakt worden. De discussie smoort, want de twee werelden liggen te ver uit elkaar voor een echte discussie.

Dictatuur

Op 27 januari werd het 62ste verzoek tot impeachment van Bolsonaro ingediend in het parlement. Ditmaal naar aanleiding van een oproep van religieuze leiders van verschillend allooi. Ze achten Bolsonaro schuldig aan het verwaarlozen van de gezondheid van de Brazilianen. De president reageerde op vertrouwde wijze: “Deze religieuze leiders zijn links en vertegenwoordigen niet eens een procent van alle gelovigen.” En passant, en om de aandacht af te leiden van de coronaperikelen, maakte de president (wat warrige) toespelingen op een mogelijke terugkeer van de dictatuur. Volgens sommige tegenstanders en analisten is die dictatuur al een feit, omdat de overgrote meerderheid van de ministersploeg uit militairen bestaat. Maar steeds wanneer de president flirt met de dictatuur, haasten woordvoerders van het leger te benadrukken dat dit een onzinnig idee is.

Pannenprotesten

Toch loopt hij op eieren, dat is duidelijk. Met 62 aanvragen voor impeachment in 25 maanden tijd heeft Bolsonaro een record op zijn naam staan. Hij is hard op weg om ex-president Dilma Rousseff (PT), die in augustus 2016 door het parlement werd afgezet, ook in absolute aantallen voorbij te streven. Zij kreeg 68 verzoeken tot aftreden op haar bord in de 68 maanden van haar presidentschap, totdat ze werkelijk het veld moest ruimen. Aan dat vertrek gingen massaprotesten van de bevolking vooraf en die blijven tot nu toe achterwege. De pannenprotesten namen weliswaar toe in januari, waarbij ditmaal voorheen rivaliserende bewegingen zij aan zij tegen Bolsonaro stonden. De linkse bewegingen Frente Brasil Popular en Frente Povo Sem Medo (Braziliaans Front Zonder Angst) hebben nu de handen ineengeslagen met Movimento Brasil Livre (MBL, Beweging voor een Vrij Brazilië) en Vem Pra Rua (Kom de Straat Op). De laatste twee groeperingen ijverden destijds om Rousseff weg te krijgen. Maar voor het wegsturen van een president is er meer nodig, benadrukte Marco Feliciano van de partij Republicanos uit São Paulo in de krant Estado de São Paulo. “Om Dilma weg te krijgen moesten we een miljoen mensen op de Avenida Paulista hebben, ik zie er nu nog geen vijfduizend. Het gevolg is dat er weinig parlementaire steun is voor dit avontuur.”

Een tweede virus

Toch is volgens onderzoeksbureau Atlas intussen 53 procent van de Braziliaanse bevolking voor het vervroegd aftreden van de president. Wanneer dit percentage naar 60 procent stijgt zal het parlement onder die druk moeten bezwijken, verwachten de onderzoekers. Rodrigo Maia van de partij Democratas sprak in zijn laatste dagen als parlementsvoorzitter ‒ er wordt op 1 februari een nieuwe voorzitter gekozen ‒  alvast de vurige wens uit voor een machtswisseling in Brasília. Hij omschreef daarbij “het nationaal populisme in de wereld als een tweede virus”, dat met het vertrek van Donald Trump een flinke slag is toegebracht.

Gerelateerde berichten

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Afgelopen jaar is de wereld weer iets minder democratisch geworden en in Latijns-Amerika is de terugval het grootst. Dat komt met name door de scherpe daling van het democratiegehalte van een aantal Midden-Amerikaanse landen. Van het idee van twintig jaar geleden dat de democratie in Latijns-Amerika vrij stevig was verankerd, is weinig meer over. Zo blijkt uit de Democracy Index 2023.

Lees meer
Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

De uitzending was woensdagavond 1 november, maar kan op Uitzending gemist worden teruggekeken. In de laatste uitzending van dit seizoen vertelt de in Nederland woonachtige Ana haar verhaal. Tien jaar geleden werd middels DNA-onderzoek vastgesteld dat zij tot de zogenaamde roofbaby’s behoort. Haar beide ouders zijn tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Haar moeder was vijf maanden zwanger toen zij werd gearresteerd. Op één klein berichtje kort na haar arrestatie werd nooit meer iets van haar vernomen. Haar dochter Ana is geadopteerd, iets dat zij pas op 36-jarige leeftijd te horen kreeg.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This