Dit is het derde deel van een serie verhalen van Hans Zwinkels * over het alledaagse leven in Nicaragua. Alle namen zijn gefingeerd, want journalisten zijn niet welkom onder het bewind van Daniel Ortega en zijn vrouw. De ‘gewone’ Nicaraguaan houdt kritiek en onvrede voor zich uit angst voor repressie.
Ortega kom je overal tegen
Als intellectueel met een mooi internationaal netwerk maakte Ricardo deel uit van het hogere partijkader van de sandinisten. Tijdens de burgeropstand van 2018 weigerde hij gehoor te geven aan de oproep van het regime Ortega: “Met zijn allen erop af!”. Zijn reactie was : “Binnen de grenzen van de grondwet hebben we daar de politie voor”. Daarop werd hij met vervroegd pensioen gestuurd. We appen elkaar vaak en sinds 2018 heb ik hem regelmatig gesproken. Deze keer brengen we een halve dag met elkaar door, die we beginnen met koffie bij hem thuis. Na zo’n anderhalf uur wordt er voor zijn huis langdurig getoeterd. Ik moet mijn auto weghalen om een bulldozer door te laten. Als een buurvrouw vervolgens roept dat mijn band lek is, gaat Ricardo met mij op stap om die ergens in de stad te laten plakken. Dat lukt voor het bedrag van iets meer dan een US dollar. Tot slot gaan we een hapje eten buiten de stad, waar we in de vrije natuur een tafeltje voor twee onder een rieten afdakje scoren. We zijn de enige gasten.
“Van de politieke oppositie heb ik geen hoge pet op, die slaat nog geen deuk in een pakje boter”, meent Ricardo. “Politieke veranderingen kunnen daardoor alleen maar vanuit de interne dynamiek van het FSLN komen. Voor de duidelijkheid, als partij bestaat het FSLN niet meer, vandaag de dag is het een repressieapparaat. Er zijn een paar honderd tegenstanders van het regime die zo slecht behandeld en in beeld worden gebracht dat mensen het wel uit hun hoofd laten om uiting te geven aan hun onvrede.” Je zou van Ricardo kunnen zeggen dat hij weliswaar buiten spel is gezet, maar dat hij nog niet is uitgespeeld. Door zijn toegang tot hogere geledingen binnen de partij komt hij af en toe met informatie die mijn oren doen klapperen, zoals over het justitieapparaat.
“Daar is veel meer aan de hand dan een paar prominenten die naar het buitenland zijn uitgeweken. In feite is er sprake van een stille uittocht. Veel cruciale functionarissen lijken het zinkende schip te verlaten. Heus niet alleen, omdat ze het niet meer voor zichzelf kunnen verantwoorden dat ze hun professie te schande maken of omdat ze last hebben van een slecht geweten. Meerdere van hen hebben deals gesloten met drugshandelaren, waardoor ze in conflict zijn geraakt met het regime van Ortega. Iedere hooggeplaatste functionaris die naar de Verenigde Staten uitwijkt, vormt een verhoogd risico voor diegenen die deel uitmaken van de top van de dictatuur. Vooral binnen de politie en het leger lopen er nu tal van figuren rond met samengeknepen billen. De snoeiharde binnen- en buitenlandse confrontatiepolitiek van het echtpaar Ortega-Murillo maakt de zaak er niet beter op. Steeds meer topfiguren, onder wie zes ministers, kunnen niet meer naar het buitenland zonder het risico te lopen dat ze daar opgepakt worden of hun kapitaal kwijtraken. Daar komt bij dat een steeds groter deel van het partijapparaat, van hoog tot laag, gedemoraliseerd is geraakt.”
Door al deze ontwikkelingen verwacht Ricardo dat het regime zich gedwongen zal zien om een nieuwe ronde van nationale dialoog en verzoening in te gaan. Op die manier kan ze een gematigder imago krijgen en haar nationale en internationale manoeuvreerruimte vergroten. Alleen de katholieke kerk kan daarin een bemiddelende rol spelen, volgens Ricardo. “Mijn verwachting is dat de kerk wat concessies binnen zal weten te halen, bijvoorbeeld op financieel terrein, maar fundamenteel zal er niets veranderen.” Het lijkt mij luchtfietserij. De realiteit is dat het regime zich internationaal compleet buiten spel heeft gezet met de steun aan Ruslands agressieoorlog, de verbreking van de diplomatieke betrekkingen met Nederland en de vijandige houding ten opzichte van Europa. Dat ziet Ricardo anders: “Nee hoor, want op de eerste plaats gaan Rusland en China Nicaragua niet uit de brand helpen. Daarnaast zijn de sandinisten zo flexibel als wat. Weet je nog dat ze in de jaren tachtig uitentreuren verklaarden onder geen enkel beding ooit met de contra’s te zullen onderhandelen? Moet je zien hoe de leiders van beide bewegingen vandaag de dag samen optrekken. Nee, de realiteit en de bühne, dat zijn twee heel verschillende dingen.”
Tegen het VS-imperialisme, voor de Russische inval in Oekraïne
“Dan de economie”, gaat Ricardo verder. “Linksom of rechtsom zullen de armen gecompenseerd moeten worden voor de prijsstijgingen en de inflatie. Tegelijk staat Nicaragua financieel en economisch bepaald niet op instorten. Het land beschikt over een uitstekende infrastructuur en ook de publieke diensten functioneren. Waar het daarvoor benodigde kapitaal vandaan komt, is ook voor mij een raadsel. Van drugsgelden? Dat zou kunnen. Het is zeker dat er een verwevenheid van boven- en onderwereld bestaat, maar hoe die precies in elkaar zit, weet niemand. Ondertussen is het zonneklaar dat de verlening van concessies en aanbestedingen volledig politiek gestuurd wordt op het hoogste niveau. Zo is de aanleg van de weg Rama-Juigalpa gegund aan het bedrijf van de voormalige minister van Infrastructuur die inmiddels in ongenade is gevallen. Diens bedrijf is inmiddels opgedoekt.”
In Nicaragua zijn er bedrijven die vijftig jaar of langer bestaan, maar vandaag de dag bestaat het gros van de bedrijven maar drie tot vijf jaar, vertelt Ricardo. “Maffia-achtige praktijken zijn schering en inslag, daarvan ben ik als gemeenteraadslid direct getuige geweest. Toen een gemeente-inspecteur van ons de opdracht kreeg bezwaar te maken tegen de manier waarop een megaproject was uitgevoerd, zei die: ‘Dank je de koekoek, ga daar zelf maar verhaal halen, want ik wil nog niet dood.’ Een van de fenomenen die het mensen mogelijk maakt om te overleven, is volgens Ricardo de arbeidsmigratie. “Die levert het land aan overmakingen zo’n vier miljard dollar per jaar op; dat staat gelijk aan ruim een vijfde van het BNP. Tegelijk is migratie een belangrijk wapen van het regime, omdat de stroom vertrekkers nog dramatischer proporties aan kan nemen als Nicaragua verder ontwricht raakt. En dat is wel het laatste waar de regering van de VS op zit te wachten”, besluit Ricardo.
Hans Zwinkels (pseudoniem) maakt deel uit van de Nicaragua Steungroep Nederland en bezocht Nicaragua eind 2022. Lees hier het eerste en het tweede deel van zijn verslag.
Foto’s: Hans Zwinkels
