In een lange overwinningsspeech heeft Luiz Inácio Lula da Silva de 215 miljoen Brazilianen opgeroepen tot harmonie en om weer “één Brazilië” te gaan vormen. Hij wil een einde maken aan de steeds diepere kloof die er de afgelopen jaren tussen bevolkingsgroepen in het land is ontstaan tijdens het bewind van president Jair Bolsonaro.
Een half uur nadat op zondagavond 30 oktober 2022 duidelijk werd dat Lula de zittend president met 50,9 tegen 49,1 procent van de stemmen had verslagen, richtte hij zich in São Paulo tot de natie. Later zou hij een feestvierende massa buiten op de Avenida Paulista ook nog toespreken. Hij begint schor en hakkelend, maar komt snel op stoom en heeft veel te vertellen. Allereerst bedankt hij natuurlijk God, op deze “historische dag”. Geen bitterheid vanwege het verleden, geen openlijke sneren naar de tegenstander en geen borstklopperij. Een zachte, milde, liefdevolle toespraak is het, met herhaalde oproepen tot eenheid in het land, pacificatie, het neerleggen van de wapens en verzoening in verdeelde families. Alsof Brazilië werkelijk in een burgeroorlog verkeert, zo extreem is de polarisatie opgelopen.
Nee, het wordt geen regering van de PT (Arbeiderspartij), maar van alle partijen die meedoen in deze “coalitie van de hoop”. De nationale vlag wordt uitgerold en de overwinnaars poseren achter wat het symbool van Bolsonaro is geworden. Deze avond is het voorbij met dat gekaapte monopolie. “Deze vlag behoort alle Brazilianen”, benadrukt Lula nog maar eens.
Groene en digitale economie
Het duurt even voordat de Amazone ter sprake komt, maar dan kondigt hij iets spectaculairs en schier onhaalbaars, aan: “We gaan voor nul ontbossing.” Lula gaat investeren in een groene en digitale economie, en al zijn landgenoten stelt hij ontbijt, lunch en avondeten in het vooruitzicht. Hij gaat ’opnieuw’ een einde aan de honger maken. De mensen die hem flankeren pinken een traantje weg, net zoals zijn vrouw Janja, die hem steeds zijn speechpapieren aanreikt. Lula gaat intussen onverschrokken en vol vuur door met zijn toespraak.
Op zijn 77ste en na alle klappen en vernederingen – hij zat 580 dagen in de gevangenis wegens vermeende corruptie, werd mikpunt van hoon en verloor in die periode zijn broer, vrouw en kleinzoon ‒ die hij heeft doorgemaakt, maakt hij een onbreekbare indruk. Eenmaal klinkt er iets van wrok door wanneer hij opmerkt dat “ze hem levend wilden begraven”. Ook wil Lula Brazilie de vertrouwde plek op het wereldtoneel, als symphatiek land, teruggeven. “We zijn te groot om in de wereld als paria te worden gezien.”
Brede coalitie
Dat verlangen blijkt wederzijds, want de felicitaties van wereldleiders stromen binnen. Maar niet die van Bolsonaro. Die hult zich in stilzwijgen, en liet ook een dag later nog niets van zich horen. Slechts een enkeling kreeg hem te spreken en meldde dat de president nog niet wil praten over de machtsoverdracht en zijn eventuele rol in de oppositie. Analisten verwachten dat Bolsonaro zich uit de politiek gaat terugtrekken. De afgelopen maanden liet hij al weten zich veel meer een militair dan een president te voelen, dat laatste werd hij ‘per toeval’. Met de partij waaraan hij nu is gelieerd (de PL, Liberale Partij) heeft hij ook weinig. De president houdt zich dus stil, maar een deel van zijn aanhang niet. Zo blokkeerden een dag na de verkiezingen vrachtwagenchauffeurs uit protest tegen de zege van Lula snelwegen in het zuiden en midden van het land.
Lula start op 1 januari met zijn derde ambtstermijn als president van Brazilië. Hem wacht nu de taak een brede regeringscoalitie te vormen die op steun kan rekenen van een overwegend rechts parlement. Daar is hij al flink op aan het voorsorteren. Intussen hebben al verschillende partijgenoten van Bolsonaro (gouverneurs, afgevaardigden en senatoren) laten weten open te staan voor samenwerking met de regering Lula. Het kan verkeren.
