Politiek & Maatschappij

Toeristenbestemming Jamaica, een land met slechts 2,8 miljoen inwoners, is overspoeld met wapens en ondergedompeld in geweld. Misdaadbendes vechten hun onderlinge meningsverschillen op klaarlichte dag gewapenderhand uit. De politie durft in haar strijd tegen de bendes veel wijken alleen maar zwaarbewapend binnen te trekken en schiet regelmatig op alles wat beweegt. Ook duiken er berichten op dat de overheid betrokken zou zijn bij illegale activiteiten. Geen wonder dat het Jamaicaanse korps de reputatie heeft een van de gewelddadigste ter wereld te zijn.

Aikieem Stewart (22) zat op een bankje onder een mangoboom in de tuin van een buurjongen te sms’en toen hij door een politieman doodgeschoten werd. Stewart was een van de ruim negentig burgers die dit jaar door politiegeweld om het leven zijn gekomen. Zijn grootmoeder was net naar hem op zoek toen ze vier schoten hoorde. “Ik rende er naar toe en zag een politiejeep in de straat. De politie zei: ‘ga er niet heen, oma’, maar ik deed het toch en zag hem van de bank zakken. Een van de agenten gooide hem in de auto, de ander raapte de kogelhulzen op en wierp die in de struiken.” Volgens de politie echter, waren de agenten uitgerukt na een melding dat er een groep van vier gewapende mannen gesignaleerd was. Toen de patrouille beschoten werd, vuurde ze terug waarop de bendeleden wegvluchtten – behalve Stewart die gewond was. Ter plaatse werd een vuurwapen in beslag genomen.

De afgelopen tien jaar hebben agenten jaarlijks ongeveer tweehonderd mensen omgelegd, inclusief een zeven maanden zwangere vrouw die hen uitgescholden zou hebben. Tot vervolging komt het zelden of nooit. De dood van Aikieem Stewart lijkt echter een ander gevolg te krijgen. Zijn dood wordt namelijk onderzocht door de eerste onafhankelijke klachtencommissie over politiegeweld, geleid door een voormalig openbaar aanklager, Terrence Williams (foto). Hun eenheid, Independent Commission of Investigations (Indecom), bestaat uit honderd ongewapende burgers. Zij vonden op de plaats delict verschillende bewijzen die de versie van de politie over het incident weerspreken.

Tegenwerking

Indecom werd vijf jaar geleden opgericht na vooral Amerikaanse druk op de autoriteiten vanwege de mensenrechtenschendingen door de Jamaicaanse veiligheidsdiensten. De afgelopen twee jaar zijn er al 98 politiemensen aangeklaagd wegens ernstige misdrijven, onder wie  58 voor moord. Deze successen baren de leiders van de heersende People’s National Party inmiddels zorgen en zij beschuldigen Indecom ervan de politie tegen te werken. “Gedurende vele jaren kreeg de politie meer macht, als enige antwoord op ons misdaadprobleem”, vertelt Terrence Williams. “De mensen wilden niet al te kritisch zijn tegenover de toenemende aantallen slachtoffers die vielen bij politieoptreden. Maar alleen als je accepteert dat de politie boven de wet mag staan, kun je denken dat wij hen bij hun werk belemmeren.” In de laatste achttien maanden is het aantal politiedoden scherp gedaald, in 2014 zelfs met zelfs 53 procent. Volgens Williams komt dat door het afschrikkende effect van zijn eenheid. “Ik wil uiteindelijk komen tot een aantal dodelijke politie-incidenten dat klein genoeg is om goed te kunnen onderzoeken. Op dit moment onderzoeken we 1.200 zaken waarbij agenten verdacht worden van moord, dus we moeten strikte prioriteiten stellen”, aldus Williams.

Een paar kilometer verwijderd van de plek in Jamaica’s hoofdstad Kingston waar Aikieem Stewart de dood vond, onderzoekt een groep advocaten een van de ernstigste klachten over politiegeweld: de dood van 76 burgers tijdens de klopjacht in 2010 op drugsbaas Christopher ‘Dudus’ Coke. Het wordt steeds duidelijker dat velen van hen gewoon van dichtbij geëxecuteerd zijn. Waarschijnlijk wordt in januari 2016 het deksel van een andere beerput gelicht, namelijk de moord op zestig burgers over een periode van vier jaar door agenten van het May Pen politiebureau in Clarendon, 55 kilometer ten westen van Kingston.

Politiecultuur

De activiteiten van Indecom en druk vanuit de VS hebben er inmiddels onder meer toe geleid dat de politiecommissaris afgetreden is. Voor de familie van Aikieem Stewart (foto, met vader en zus) is het een hart onder de riem om te weten dat er scheuren zijn gekomen in het bastion van straffeloosheid rond politiemisdaden. Maar voor Stewart’s moeder, Latoya Brown, blijft het moeilijk te accepteren dat haar zoon nooit meer terugkomt. “Ik heb mijn zoon netjes opgevoed en heb hem zelfs nooit horen vloeken. De politiebeschuldiging dat hij een wapen gehad zou hebben, blijft hangen nu hij dood is.” Bovendien had de familie zich erg verheugd op de hotelbaan waar haar zoon mee zou beginnen. Een dergelijke baan is echt een uitzondering in een land met een jeugdwerkeloosheid van 34 procent.

Voor de organisatie Jamaicans for Justice is het nog veel te vroeg om te denken dat de gewelddadige politiecultuur aan het veranderen is. Volgens een woordvoerder zou het hele politiekorps ontmanteld moeten worden om dat endemische probleem aan te kunnen pakken. “Maar of dat gebeurt kunnen we niet zeggen, want uiteindelijk is het aan de Jamaicaanse overheid om in actie te komen.”

Vertaald en bewerkt door Frank Bron