Nooit eerder kende Nederland zoveel publiciteit en discussie over slavernij als afgelopen maanden. In razend tempo verschenen interessante nieuwe boeken, publiceerden gemeenten de resultaten van onderzoek naar hun banden met de slavernij of gaven opdracht dat uit te zoeken. Burgemeester Femke Halsema bood excuses aan namens Amsterdam en in andere plaatsen werd daarover gediscussieerd. Veel grotere en kleinere musea organiseren tentoonstellingen over de slavernij, het Rijksmuseum voorop. Nakomelingen van ‘slaven’ mengen zich nadrukkelijk in de discussie, waarbij de nieuwe term ‘tot slaaf gemaakten’ steeds vaker wordt gebruikt. Dat doen wij nu bij La Chispa ook.
Kort voor deze slavernijhausse had de redactie van La Chispa besloten eind 2021 een Special te maken over Nederland en de slavernij in Latijns Amerika en de Cariben. We dachten toen nog dat we aan de informatie en discussie op sommige punten een originele bijdrage konden leveren. Er is inmiddels zoveel onderzocht, gepubliceerd en betoogd dat we die pretentie hebben bijgesteld. Het idee van een Special hebben we echter niet laten varen. Naast een paar algemene artikelen en recensies publiceren we komende periode een aantal bijdragen over onderwerpen die buiten de recente Nederlandse publiciteit zijn gebleven. Daarbij relatief veel aandacht voor creatieve reacties van tot slaaf gemaakten of hun nakomelingen, zoals kleding en symbolen, verhalen vertellen en de racismediscussie. En ook een slavenopstand.
Kleding, symbolen en verhalen
Na een overzicht van het historisch onderzoek over slavernij en de soms verhitte discussie daarover bekijken we wat en hoe La Chispa (en voorganger Alerta) afgelopen dertig jaar over slavernij hebben geschreven. Het slavernijverleden van voor de afschaffing ervan komt vooral aan de orde in drie boekrecensies: over Servus. Macht, slavernij, uitbuiting en verzet, een brede geschiedenis van de slavernij met nadruk op de Cariben, over Bloed in de rivier van Marjoleine Kars over de vrij onbekende slavenopstand in de kleine Nederlandse kolonie Berbice in 1763 en over het recente overwichtswerk Nederlands slavernijverleden van Henk den Heijer.
Hoe slavernij – met slavenjacht – bleef bestaan na de officiële afschaffing lezen we in een artikel over het droeve lot van Paaseilanders in Peru. Andere artikelen belichten hoe het slavernijverleden op verschillende manieren doorwerkt na die afschaffing: hoe kleding, patronen en stoffen met de slaaf gemaakten zijn meegereisd en aan de andere kant van de oceaan tijdens en na de slavernij als anti-slavernijsymbolen hun verhalen vertellen; in de positie van nakomelingen van tot slaaf gemaakten ten opzichte van oorspronkelijke inheemse bewoners in Guatemala; het beroemde verhaal over de spin Anansi dat vanuit Afrika de oceaan overstak en daardoor ook een Surinaamse variant kent.
Weer van andere orde is een artikel over de Haïtiaanse advocaat en antropoloog Anténor Firmin, die ook een tijd minister van Buitenlandse Zaken was. Deze intellectueel is in Europa vooral bekend geworden door zijn werk Over de gelijkheid van het menselijk ras (1885) in reactie op de toen nogal dominante rassentheorie van de Fransman Arthur de Gobineau. En natuurlijke bieden we de lezers een mooie literatuurlijst van fictie en non-fictieboeken.
Deze bijdrage is onderdeel van de Special Slavernij, herfst 2021
