Hulp is nodig maar met Haïtianen aan de leiding
Op 14 augustus trof een zware aardbeving het zuiden van Haïti. Minstens tweeduizend mensen verloren het leven, velen raakten gewond en zeker dertigduizend huizen zijn verwoest. Hulp is nodig, maar dan wel op de voorwaarden van de Haïtianen zelf. De internationale gemeenschap rest bescheidenheid na de aardbeving van 2010. “We zijn gevallen, maar samen staan we weer op.”
“Haïti heeft hulp nodig, maar niet van hulpverleners die niet eens uit hun auto komen”, kopt de Britse krant The Guardian op 24 augustus. Wat volgt is een artikel dat eigenlijk niet veel nieuws vertelt. Natuurlijk is er hulp nodig nadat door een zware aardbeving bijna twee weken geleden meer dan tweeduizend mensen om het leven kwamen, een veelvoud gewond raakte en tenminste dertigduizend huizen verwoest of zwaar beschadigd werden. Maar de Haïtianen zijn op hun hoede voor de internationale hulp die onderweg zou zijn. “Internationale organisaties besteden hun geld aan de verkeerde dingen, zoals dure hotels en auto’s. Onze relatie is op zijn best zozo”, zegt een vrouw in de zwaar getroffen stad Les Cayes tegen The Guardian.
Foto door ITECA
Zij is niet de enige die er zo over denkt. Camille Chambers, coördinator van het Haïtiaanse lobbynetwerk PAPDA, wijst erop dat vermeden moet worden dat onder het mom van de crisis opnieuw een buitenlandse militaire interventie volgt. Ook mogen noodhulpprojecten geen voorwendsel zijn om buitenlandse dominantie te vergroten door gebruik te maken van de situatie. En de hulpverlening moet de bevolking zo toerusten dat ze beter bestand zijn tegen eventuele nieuwe rampen.
Building back better?
De aardbeving van 14 augustus brengt bij iedereen die andere grote aardbeving in herinnering, toen op 12 januari 2010 een groot deel van de hoofdstad Port-au-Prince en omliggende steden verwoest werd. De wereld reageerde massaal en zegde miljarden euro’s aan steun toe. Hulpverleners overspoelden het land en namen de regie over. ’Building back better’ was het motto. Maar de hulp ging ook met schandalen gepaard, zoals de choleraepidemie in 2011 die veroorzaakt werd door Nepalese blauwhelmen, waardoor meer dan negenduizend Haïtianen overleden. Veel hulpfondsen vloeiden via hoge salarissen en de genoemde dure auto’s terug naar de landen van herkomst. En wanneer na vijf jaar de meeste hulporganisaties vertrokken zijn, hebben veel mensen nog altijd geen deugdelijke woning.
Er zijn ook lichtpuntjes. Verschillende Haïtiaanse NGO’s bouwden huizen in het gebied dat nu door een aardbeving getroffen is. Deze huizen, gebouwd om orkanen te weerstaan, hebben de aardbeving overleefd. Het bewijs dat goed bouwen zin heeft is hiermee geleverd. Tegelijkertijd is het een teken aan de wand voor de overheid. Want ondanks waarschuwingen is onveilig en ongecontroleerd bouwen de norm gebleven. Activiste en journaliste Colette Lespinasse schreef erover nadat ze vorige week een bezoek bracht aan het schiereiland, ook wel Grand Sud, het Grote Zuiden, genoemd.
Ontwortelde bomen en platgewalste huizen
Het is om te beginnen al een hele toer om Port-au-Prince uit te komen. Sinds begin juni blokkeren gewapende bendes de enige uitvalsweg naar het zuidelijke schiereiland. Op de dag van het bezoek van Lespinasse houden de bendes een tijdelijke
Foto door ITECA
wapenstilstand. Colette beschrijft wat ze ziet wanneer ze de steden in het zuiden nadert: “Vanuit de verte zie je de schade al die is aangericht door aardverschuivingen en delen van de omringende heuvels die de weg blokkeren, straten die in tweeën gebroken zijn, ontwortelde bomen… midden op de weg hebben mensen borden neergezet waarop ze om hulp vragen.” Eenmaal bij de zwaar getroffen stad Les Cayes komt ze in een file terecht: Haïtianen uit de hoofdstad die gekomen zijn om hulp te bieden aan familie en vrachtwagens vol met hulpgoederen op weg naar kantoren van NGO’s.
“Ik zag, en begreep een beetje, de omvang van de crisis die we, als gevolg van het ontbreken van overheidsbeleid ten gunste van de bevolking, in Haïti doormaken. Hier en daar zijn huizen compleet platgewalst, andere zijn beschadigd en vertonen grote breuken, weer andere staan nog overeind, ondanks de voortdurende naschokken.”
Slecht beleid
Het valt haar op dat vooral recent gebouwde huizen zijn ingestort. Het is duidelijk dat er in Haïti nog veel moet gebeuren, wil men deugdelijk bouwen serieus gaan nemen. Het al dan niet weerstaan van de aardschokken onthult de mate waarin de constructierichtlijnen en regels (niet) zijn nageleefd.
Ze schrijft: “Het is in vijf jaar tijd de tweede keer dat het Grote Zuiden van Haïti wordt getroffen door een grote ramp. In oktober 2016 was het de orkaan Matthew die in de hele regio veel schade aanrichtte. Na in tien jaar tijd twee grote aardbevingen (7,2 op de schaal van Richter) te hebben doorgemaakt en te hebben geleden onder het geweld van verschillende orkanen, moet Haïti zijn bouwsysteem, de ontwikkeling van zijn grondgebied, en het risico- en rampenbeheer heroverwegen met het oog op een betere bescherming van zijn bevolking. De rampen die steeds opnieuw voorkomen zijn niet natuurlijk, maar het resultaat van slecht beleid en vooral van een groot gebrek aan aandacht voor de bevolking en voor de kwetsbaarheid van dit eiland dat door veel breuklijnen wordt doorkruist en dat op het pad van orkanen ligt.”
Teken van hoop
De overheid, na de moord op president Jovenel Moïse in een nog diepere crisis dan daarvoor, heeft desondanks aangekondigd de leiding over de hulp te nemen. Maar, vertelt Lespinasse, de staat stelt de regels vast, maar zonder te voorzien in middelen. Zo heeft de overheid het opzetten van tentenkampen, en ook het uitdelen van tenten verboden. Maar zonder een alternatief te bieden aan de mensen die hun huizen verloren hebben en nu onder de blote hemel moeten slapen, naast beschadigde gebouwen die ieder moment kunnen instorten…
Foto door ITECA
Hulp is nodig, beaamt ook Lespinasse. Maar dan vooral in de vorm van geld. Het is nu de oogsttijd en ook het moment om opnieuw te zaaien. Er is voedsel in het land, zelfs in het getroffen gebied zijn marktvrouwen alweer op hun post. Het is zaak de markten en kleine bedrijfjes nieuw leven in te blazen. In september begint het nieuwe schooljaar, een moment waarop ouders in normale tijden al veel geld nodig hebben. En nu helemaal.
“We zijn gevallen. Maar we zullen samen weer opstaan” is te lezen op de website van de Haïtiaanse NGO ITECA. Bij de aardbeving in 2010 werd hun kantoor in Port-au-Prince verwoest en hun vormingscentrum buiten de stad zwaar beschadigd. In de daarop volgende jaren bouwde ITECA honderden huizen, aardbevings- en orkaanbestendig, ook in het nu getroffen gebied. Die huizen staan nog overeind, een teken van hoop. Net als de vele Haïtianen die na de recente aardbeving bloed doneerden voor slachtoffers, of met goederen en geld op weg naar het zuiden zijn gegaan. Ze zetten alle middelen in om samen weer op te staan.
