Politiek & Maatschappij

“Eten wat je wilt”

10 oktober 2017

Auteur: Simone Kalkman

Overgewicht in Latijns Amerika

Het is de welvaartsziekte bij uitstek: obesitas. In Latijns Amerika – waar de  welvaart en koopkracht de laatste jaren sterk steeg – is het een steeds groter probleem. Onderzoek laat zien dat in de meeste Latijns-Amerikaanse landen meer dan de helft van de bevolking een BMI (body mass index, gewicht gedeeld door lengte in het kwadraat) heeft van 25 of hoger, de wereldwijd geaccepteerde maatstaf voor overgewicht. Koplopers zijn Mexico (64 procent), Chili en Ecuador (beiden 63 procent). En ondanks maatregelen blijven die aantallen stijgen.

In 2008 had de Cubaans-Amerikaan Manny Alvarez succes in de Verenigde Staten met zijn boek The Hot Latin Diet: The Fast-Track Plan to a Bombshell Body. Hierin prijst hij niet alleen ingrediënten van Latijns-Amerikaanse (en vooral Mexicaanse) keuken (bijvoorbeeld bonen, koriander, chilipepers, avocado), maar ook de eetgewoontes van het continent, waarbij eten een sociale activiteit is voor de hele familie. Helaas vertellen de cijfers een ander verhaal: overgewicht is in Latijns Amerika een bijna net zo groot probleem als in de Verenigde Staten.

De grootste stijging in overgewicht zien we de laatste jaren in de lagere middenklasse in grote steden, waar de koopkracht sterk toenam. Veel van deze mensen groeiden op met weinig geld en kregen als jongvolwassenen voor het eerst toegang tot fastfood-restaurants en suikerrijke producten in supermarkten, zo schrijft ook Marijke de Graaf in dit artikel over Mexico. Zoals een Braziliaanse vertelt aan The Washington Post: “Alles wat we als kinderen niet konden, deden we als volwassenen. Eten wat je wilt, naar het winkelcentrum, naar de McDonald’s, naar [Braziliaanse burgerketen] Bob’s.”

Als gevolg werden in veel landen traditionele gerechten – zoals rijst met bonen – minder populair. Dit heeft onder andere te maken met status, aldus de Braziliaanse diëtiste Paula Pizzatto: “Ouders die zelf honger hadden als kind kunnen nu een fles Coca-Cola op tafel zetten. Dat is een kwestie van status. Het maakt ze trots.” Ook noemen veel specialisten het gehaaste, maar zittende leven als oorzaak. Werkende mensen eten steeds vaker onderweg of uit de magnetron. Wederom treft dit vooral de armere bevolking, die vaak langer moet reizen naar het werk en daardoor minder tijd overhoudt voor koken en sporten.

Dubbel front

Wat de strijd tegen overgewicht in Latijns Amerika bemoeilijkt is dat de obesitas-epidemie nog altijd gepaard gaat met honger en ondervoeding, soms zelfs binnen een buurt of familie. Hoewel honger de laatste decennia sterk is teruggebracht in heel het continent, woonden er in 2013 nog altijd 47 miljoen ondervoede mensen. Overheden die pleiten voor gezonde, gevarieerde voeding en voldoende beweging, strijden daarom op twee fronten. Ondertussen is overgewicht een grootschaliger probleem, terwijl veel beleid nog gericht is op ondervoeding. Bovendien blijkt het bestrijden van honger makkelijker dan het veranderen van eetpatronen, aldus Pizatto: “Het is veel moeilijker om reeds bestaande eetgewoontes te corrigeren, zeker als de gehele familie erbij betrokken is.”

Toch hebben een aantal Latijns-Amerikaanse landen de afgelopen jaren programma’s ingevoerd om overgewicht terug te dringen. Zo verhoogde Mexico in 2014 de belasting op non-alcoholische dranken met toegevoegde suikers met 10 procent. Onderzoek laat zien dat de verkoop van deze dranken in de twee jaar na de invoering met 7,6 procent daalde, vooral bij Mexicanen met lagere inkomens. Andere onderzoeken tonen een stijging in de verkoop van flessen bronwater. Dit toont niet direct een verband aan, maar de daling in frisdrankconsumptie is bewonderenswaardig en doet landen als het Verenigd Koninkrijk overwegen eenzelfde soort beleid in te voeren.

Cartoondieren

In Chili koos men een andere aanpak, namelijk een waarschuwingslabel op producten met veel suiker, verzadigde vetten, sodium en/of calorieën. Sinds 2013 zijn deze labels verplicht, waarbij de richtlijnen van de Wereld Gezondheidsorganisatie worden aangehouden. Verder mogen ongezonde producten hun advertenties niet langer op kinderen richten, met bijvoorbeeld cartoondieren of speelgoed in de verpakking. Ook in Ecuador zijn sinds 2014 waarschuwingslabels verplicht, waarbij gebruikt wordt gemaakt van een stoplicht-systeem. Met de kleuren rood, oranje en groen geeft het label aan hoeveel suiker, zout en vet er in een product zit.

Veel internationale organisaties, waaronder de Pan-Amerikaanse Gezondheid Organisatie, de Wereld Gezondheidsorganisatie, en de Internationale Federatie voor Diabetes, zijn voorstander van deze etiketten – die in steeds meer landen overwogen worden. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat stoplicht-labels voor consumenten makkelijk te begrijpen zijn en in sommige gevallen gedrag kunnen veranderen. De Chileense Sofia Rumpf, eigenaresse van een snoepwinkel in het centrum van Santiago, reageert: “Er zijn mensen die deze producten niet meer kopen door de labels. Anderen kochten vroeger chocola, maar zeggen nu dat ze het niet meer als cadeau willen geven omdat ze niemand kwaad willen doen.” Ook proberen sommige bedrijven de labels te ontwijken, wat leidt tot minder zout, vet en suiker in producten. Zo verlaagde McDonald’s in Chili het vet- en zoutgehalte van haar Happy Meals om deze te kunnen blijven promoten met speelgoedfiguren.

Shrek-horloge

Veel landen richten zich in beleidsvorming speciaal op kinderen, omdat juist hier overgewicht voorkomen kan worden. In Latijns Amerika is zo’n 20 tot 25 procent van alle kinderen te dik, in Chili is dat zelfs een derde van alle kinderen (net als in de VS). Ter vergelijking, in Nederland heeft 13,6 procent van de kinderen een te hoog BMI.  In onder andere Mexico, Brazilië en Chili is marketing gericht op kinderen ondertussen verboden.  Helaas wordt die nieuwe wetgeving lang niet altijd nageleefd, aldus Ekaterine Karageorgiadis van het Alana Instituut in São Paulo, een non-profit organisatie die (onder andere) obesitas bij kinderen bestrijdt. Een van de successen van deze groep werd behaald in een rechtszaak tegen een Braziliaans koekjesbedrijf, dat 88.000 dollar boete moest betalen omdat kinderen met koekjesverpakkingen konden sparen voor een goedkoop Shrek-horloge.

Kinder Surprise

Helaas vallen de nieuwe maatregelen niet bij iedereen in goede aarde. Zo dreigde de Italiaanse chocoladeproducent Ferrero juridische actie te ondernemen tegen Chili om de verkoop van haar bekende Kinder Suprise-eieren te beschermen. In Ecuador kwamen belangenorganisaties zoals de Nationale Organisatie van Voedsel en Drank Productie en het Centrum voor de Zuivelindustrie in opstand. Ze beweerden dat de stoplicht-labels misleidend zouden zijn voor consumenten, omdat er geen informatie wordt gegeven over absolute hoeveelheden. Het resultaat van deze lobby was dat de percentages van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid werden toegevoegd, evenals de hoeveelheid proteïne (waarbij veel producten als een “bron van proteïne” werden aangeprezen). Activisten en onderzoekers zijn niet blij met deze verandering, die de boodschap van de labels minder duidelijk maakt. Bovendien stonden de absolute hoeveelheden en percentages al op het verplichte label met voedingsinformatie.

Hot Latin Diet

Natuurlijk zijn er ook bedrijven die slim inspelen op het probleem. Amerikaans bedrijf en dieetmethode Weightwatchers (of Vigilantes do Peso) wordt steeds populairder in Brazilië. Ook importeert de hogere middenklasse in de grote steden gezonde foodtrends, zoals diëetboeken, rauw voedsel en ‘superfoods’. Gek genoeg zijn deze trends soms weer geïnspireerd op traditioneel Latijns-Amerikaanse gerechten en producten, zoals de bekende superfoods quinoa, açaí en avocado. Net als in het Westen blijkt dit echter een kleine markt voor mensen die meer te besteden hebben. Ondertussen stijgt het aantal mensen met obesitas en overgewicht nog altijd, ondanks de kleine successen die geboekt worden met overheidsprogramma’s en campagnes. In 2014 tekenden alle landen van het Amerikaanse continent een vijfjarenplan van de Wereld Gezondheidsorganisatie om overgewicht terug te dringen. Voorlopig lijkt het hoofddoel van dit plan – de stijging in overgewicht stoppen per 2025 – echter nog ver weg.

Dit artikel maakt deel uit van La Chispa’s voedselspecial van september/oktober 2017.

Gerelateerde berichten

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Afgelopen jaar is de wereld weer iets minder democratisch geworden en in Latijns-Amerika is de terugval het grootst. Dat komt met name door de scherpe daling van het democratiegehalte van een aantal Midden-Amerikaanse landen. Van het idee van twintig jaar geleden dat de democratie in Latijns-Amerika vrij stevig was verankerd, is weinig meer over. Zo blijkt uit de Democracy Index 2023.

Lees meer
Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

De uitzending was woensdagavond 1 november, maar kan op Uitzending gemist worden teruggekeken. In de laatste uitzending van dit seizoen vertelt de in Nederland woonachtige Ana haar verhaal. Tien jaar geleden werd middels DNA-onderzoek vastgesteld dat zij tot de zogenaamde roofbaby’s behoort. Haar beide ouders zijn tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Haar moeder was vijf maanden zwanger toen zij werd gearresteerd. Op één klein berichtje kort na haar arrestatie werd nooit meer iets van haar vernomen. Haar dochter Ana is geadopteerd, iets dat zij pas op 36-jarige leeftijd te horen kreeg.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This