Het coronavirus heeft wereldwijd de levens van mensen op hun kop gezet. El Salvador vormt hierop geen uitzondering. Sinds de lockdown van 11 maart zijn veel inwoners verplicht in quarantaine gegaan. Voor velen is thuis blijven en thuis werken normaliteit geworden. Het gevolg is dat het nog nooit zo moeilijk was een gesprek aan te knopen.
Door de afstand is het voor politici moeilijker de bevolking te ontmoeten en naar hen te luisteren; voor de bevolking om betrokken te worden bij politieke besluiten en voor de burgergemeenschap om samen tot oplossingen te komen. Juist nu, wanneer een gesprek voeren moeilijker is dan ooit te voren, is het belangrijk de discussie gaande te houden.
Communicatie is alles
Het is essentieel dat mensen geïnformeerd worden over de maatregelen tegen verspreiding van het coronavirus en weten wat de impact van het virus op hun levens en hun land is. En de regering moet de stem van het volk horen als ze maatregelen en beperkingen instellen ter bestrijding van COVID-19.
In El Salvador was dit tot nu toe een zeer moeizaam proces, er zijn berichten over schendingen van mensenrechten, ongrondwettelijke processen en machtsmisbruik door de centrale regering. Het gaat zelfs zo ver dat de president de uitspraak van het Hooggerechtshof dat bepaalde overheidsmaatregelen in strijd zijn met de grondwet, publiekelijk naast zich neer heeft gelegd. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de arrestatie van mensen die worden beschuldigd van het niet naleven van de huiselijke quarantaine en de inbeslagname van voertuigen of andere eigendommen.
Er bestaat geen twijfel over dat deze pandemie op de lange termijn grote sociale en economische gevolgen zal hebben. Het is nu al moeilijk dergelijke effecten te beheersen. El Salvador kent geen geschiedenis van samenwerking en dialoog, waardoor het moeilijk wordt te garanderen dat de overheden onderling en met de bevolking samen zoeken naar een duurzame oplossing voor diegenen die het zwaarst getroffen worden door het coronavirus.
Het Espacio Antivirus-discussieforum
Nadat het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie (NIMD, een Nederlandse NGO die zich richt op het ondersteunen van democratische processen) zich bewust werd van deze leemte, is zij aan de slag gegaan om de fysieke afstand te overbruggen door het creëren van een ruimte voor online discussies en gezamenlijke besluitvorming.
Samen met het online tijdschrift FACTUM organiseert het lokale kantoor van NIMD in El Salvador regelmatige discussiefora waarin burgers, deskundigen en politieke besluitvormers samenkomen. Het ‘espacio antivirus’ (antivirus-ruimte) forum is een democratische ruimte waarbinnen discussies kunnen plaatsvinden en floreren.
Het forum heeft verschillende belangrijke doelstellingen. Ten eerste streeft het ernaar de bevolking te informeren over de situatie in het land en ook over de door de overheid getroffen acties en maatregelen. Door advies en analyses van deskundigen beschikbaar te stellen voor het brede publiek, biedt het forum een onafhankelijke informatiebron over de gezondheidssituatie, openbare veiligheid, de economie en armoede.
Deze doelstelling is erop gericht de bevolking van de noodzakelijke informatie te voorzien om veilig en gezond te blijven. Maar het gaat er ook om dat politici verantwoording afleggen. Het is belangrijk dat mensen op de hoogte zijn van de acties van de overheid en de gevolgen daarvan, en hier over meepraten. Zeker ook over het inefficiënte gebruik van algemene middelen en over slechte besluitvorming – zaken die op den duur kunnen worden gecorrigeerd indien er voldoende maatschappelijke druk is.
Daarnaast wil het forum ook politici bereiken. De deskundige sprekers formuleren belangrijke conclusies en aanbevelingen om de crisis beter te beheersen. Het ultieme doel is politici aan te sporen tot reflectie en concrete oplossingen aan te dragen om de sociale-, economische-, democratische- en gezondheidsimpact van de COVID-19 crisis in El Salvador te verminderen.
Natuurlijk is de belangrijkste doelstelling politici rechtstreeks te bereiken met de voorgestelde oplossingen. Voor allen die de forumdiscussie niet volgen heeft NIMD een tekst opgesteld waarin de belangrijkste conclusies en aanbevelingen staan die zijn voortgekomen uit de discussie. Dit document wordt rechtstreeks aan de sleutelfiguren binnen de politieke partijen en andere besluitvormers toegestuurd.
De discussies in de praktijk
De discussies worden wekelijks gehouden met een panel bestaande uit politici en deskundigen. Ze worden online uitgezonden via Facebook Live en zijn voor iedereen toegankelijk. Elke week wordt een ander onderwerp besproken, de NIMD kiest zorgvuldig onderwerpen die de belangrijkste gebieden reflecteren die door de pandemie zijn ontwricht. Deze onderwerpen zijn direct gelinkt aan de thema’s democratie, ontwikkeling en versterking van de rechtsorde.
De politieke kennis en het netwerk dat NIMD in de afgelopen acht jaar heeft opgebouwd tijdens de versterking van de democratie in El Salvador is essentieel voor het identificeren van thema’s en het bereiken van deskundige sprekers. Maar ook de brede lezersbasis en het grote bereik op sociale media van FACTUM zorgen dat de gesprekken grote delen van de bevolking bereiken en informeren.
Er is gekozen voor Facebook Live als belangrijkste platform voor het uitzenden van de discussies vanwege de grote populariteit van het medium in El Salvador. Alles wat mensen nodig hebben om te kunnen luisteren naar de discussie is een internetverbinding en een Facebook-account.
Na het evenement blijft de live opname van elke discussie op Facebook staan, zodat nog meer mensen kunnen kijken en delen kunnen terugzien. Zo werden de eerste twee forums live gevolgd door 750 deelnemers, maar als je iedereen meerekent die de opgenomen discussie heeft bekeken, loopt dit aantal op tot 11.000.
Oplossingen voordragen voor de gezondheidscrisis
Week een van het online forum, gehouden op 10 april, was gericht op gezondheid. Het forum bracht de volgende gezondheidsexperts bij elkaar:
- Dokter Milton Brizuela (foto links), voorzitter van het medische college (een organisatie waarin het merendeel van de artsen in het land zijn vertegenwoordigd);
- Dokter Iván Solano, vicepresident van de Centraal-Amerikaanse en Caribische vereniging voor infectiologie;
- Dokter Karla Juárez (foto rechts), secretaris van het medisch genootschap voor volksgezondheid.
Deze deskundigen hebben in detail bekeken of het gezondheidssysteem in El Salvador klaar is om om te gaan met de crisis, ze hebben de tot dan toe genomen besluiten van de overheid geëvalueerd en een aantal suggesties voorgelegd aan de politiek.
Uit hun evaluatie kwam bijvoorbeeld naar voren dat de gezondheidszorg bepaalde medicijnen gebruikt om geïnfecteerde patiënten te helpen, hoewel een positief effect hiervan op COVID-19 niet is bewezen. Vandaar dat de panelleden de regering en gezondheidssector opriepen de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) te volgen.
Andere aanbevelingen waren gericht op het cruciale belang van psychologische zorg. De deskundigen benadrukten de potentiële psychologische effecten van blootstelling aan de crisis en de paniek die deze kan veroorzaken. Derhalve riepen zij de regering op oog te hebben voor de potentiële impact van hun communicatie over het virus en pleitten er tevens voor dat iedereen toegang moet krijgen tot psychologische zorg.
Tot slot kaartten de deskundigen de precaire gezondheidssituatie in El Salvador aan en wezen op het feit dat het land geen gezondheidsraad heeft. Zij stelde dan ook voor dat de overheid een dergelijke besluitvormende raad zou instellen, bestaande uit medische deskundigen. Effectieve besluitvorming door medische deskundigen kunnen de gezondheidszorg verbeteren en uiteindelijk het aantal doden door het virus verminderen.
De discussies voortzetten
Sinds de eerste discussie hebben de wekelijkse forums er steeds voor gezorgd dat de juiste informatie bij de mensen aankomt en hebben ze een beroep gedaan op de politici voor transparante, effectieve besluitvorming.
In de tweede discussie op 17 april zijn bijvoorbeeld journalisten en academici bijeengebracht om te discussiëren over de communicatie van de overheid rondom de crisis, werden praktische tips gedeeld over het herkennen van ‘fake news’ en zijn de effecten van COVID-19 op de persvrijheid onderzocht.
Latere forumdiscussies zijn gegaan (of zullen nog gaan) over de democratische impact van COVID-19 beslaan, de effecten van de crisis op kwetsbare gezinnen (en overheidsbeleid voor deze groep), en de sociale en economische crises die voortvloeien uit de lockdown.
COVID-19 heeft niet alleen de kwetsbaarheid van het gezondheidssysteem in El Salvador aan het licht gebracht, maar ook de precaire situatie van de economie en het gebrek aan transparantie en duidelijke communicatie. Vandaar dat de online discussies een belangrijke rol spelen bij het informeren van kijkers, door hen bewust te maken van hun rechten en het bieden van tijdige analyses over hoe de leiders de crises moeten managen en hoe zij zelf het beste met de maatregelen kunnen omgaan.
Door mensen via de organisatie van digitale fora bij elkaar te brengen, hun stemmen te laten horen en praktische oplossingen aan te dragen, draagt het NIMD er aan bij dat politici hun verantwoordelijkheid nemen en mensen ondanks de fysieke afstand, dichter bij elkaar komen.
Dit artikel is onderdeel van de Special El Salvador voorjaar 2020
NIMD is medeorganisator van een virtuele bijeenkomst op 4 juni 2020 met Latijns Amerika deskundigen over de gevolgen van de Covid-19 pandemie voor de regio. Meer informatie over deze bijeenkomst vind je hier.
