Politiek & Maatschappij

Eerste dochter, eerste dame, eerste presidente?

29 maart 2016

Frank Bron

Verkiezingen in gepolariseerd Peru

De Peruanen kiezen op 10 april een nieuw parlement en een opvolger voor president Ollanta Humala. Niet minder dan negentien kandidaten dingen naar het hoogste ambt, onder wie oud-presidenten en voormalige ministers. Een van de bekendste namen op de lijst is Fujimori, niet Alberto (president van 1990 tot 2000), maar zijn dochter Keiko. Wie is deze vrouw die wordt achtervolgd door schandalen en tegen wie wekelijks wordt gedemonstreerd, maar die in alle peilingen ver vóór staat op haar concurrenten?

Terwijl in hoofdstad Lima en andere plaatsen demonstraties tegen haar groter worden en de leuzen ‘Stop Keiko’ en ‘Nooit meer Fujimori’ steeds luider, blijft Keiko Fujimori de steun houden van ongeveer 40 procent van de Peruanen met een comfortabele voorsprong op nummer twee. De Kiesraad is een onderzoek begonnen naar het uitdelen van voedsel en andere cadeautjes door Keiko en haar partij Fuerza Popular (Volkskracht) in ruil voor stemmen. Ook zijn er aanhoudende geruchten over illegale inkomsten voor Keiko en haar gezin. Keiko noemt de aantijgingen “absurd” en blijft gewoon campagne voeren. De Kiesraad heeft eerder al twee presidentskandidaten uitgesloten van deelname vanwege overtredingen van de Kieswet. Daarmee gaf de Raad echter niet zo zeer een waarschuwing aan Fuerza Popular, maar versterkte juist Keiko’s kansen om de verkiezingen te winnen, want het waren directe concurrenten van haar.

Lichtend Pad

Keiko Sofia Fujimori Higuchi is geboren in mei 1975 in Lima als oudste dochter van Alberto Fujimori en Susana Higuchi. In 1990 is haar vader, een landbouwkundig ingenieur van Japanse komaf, onverwachts tot president gekozen. Peru was toen in de greep van een bloedige burgeroorlog tussen het regeringsleger en de maoïstische guerrillabeweging Sendero Luminoso (Lichtend Pad). Deze oorlog, die vooral tussen 1980 en 1992 woedde maar regelmatig opleefde tot 2000, kostte aan 69.000 mensen het leven. Onder de arme, inheemse bevolking in het Andesgebergte vielen de meeste slachtoffers. Sendero was verantwoordelijk voor ruim de helft van de doden, het leger voor bijna de helft.

Door gebrek aan steun onder de bevolking en strategische fouten van Sendero én door effectiever optreden won het leger uiteindelijk. Fujimori werd gezien als de man die de burgeroorlog beëindigde, maar ook als de buitenstaander die president werd en echte belangstelling opbracht voor de arme, inheemse of afgelegen wonende Peruanen. Voor het eerst werden op grote schaal gezondheidsposten, scholen en wegen aangelegd in geïsoleerde gebieden, voor het eerst voelden de inwoners daar zich gezien en gehoord. Bovendien bracht Fujimori de gierende inflatie onder controle. Hij werd dan ook in 1995 met grote meerderheid van stemmen herkozen.

Autogolpe

Dat Fujimori’s bewind ook minder fraaie kanten had, was al in 1992 duidelijk geworden, toen hij bij een zogenaamde autogolpe (letterlijk: staatsgreep tegen zichzelf) het parlement naar huis stuurde omdat de oppositie, die daar de meerderheid had, zijn voorstellen steeds blokkeerde. Met steun van het leger en een groot deel van de bevolking dat meer vertrouwen in de president had dan in het parlement, trok Fujimori steeds meer macht naar zich toe. Ook de onafhankelijke rechtspraak werd ingeperkt. Toen echtgenote Susana zich tegen zijn steeds autoritairder bewind verzette, liet hij haar arresteren en naar verluidt zelfs martelen. Het paar scheidde in 1994. Daarop benoemde Alberto zijn negentienjarige dochter Keiko als “eerste dame” van het land, die daardoor een spoedcursus politiek kreeg.

Nadat Keiko de Recoleta Heilig Hart school in Lima afgemaakt had, vertrok ze in 1992 naar de Verenigde Staten. Vanaf 1994 combineerde zij haar studie in Business Administration in Boston met haar rol van eerste dame aan de zijde van haar vader. Ondanks die dubbele verplichting behaalde Keiko in 1997 haar Bachelor. Daarnaast kreeg ze politieke verantwoordelijkheden en richtte onder andere de Babyhart Stichting op. Die zorgde dat ook arme kinderen in afgelegen gebieden toegang kregen tot levensreddende hartchirurgie, die eerder uitsluitend voor rijkere Peruanen beschikbaar was.

Poedels

Drie jaar later, eind 2000, moest vader Alberto na massale protesten aftreden. Niet alleen omdat hij de verkiezingen dat jaar op frauduleuze wijze had weten te winnen, maar vooral nadat schandalen aan het licht gekomen waren, waaronder zelfverrijking, corruptie en moord op en ontvoering van andersdenkenden door zijn eigen doodseskader, de Grupo Colina. Tevens stagneerde de economische groei en nam de armoede toe. Om aan vervolging te ontkomen, vluchtte Fujimori naar Japan nadat ook het leger hem had laten vallen en hij politiek alleen was komen te staan. Daarna verklaarde het parlement hem “moreel ongeschikt” en zette hem uit zijn functie. Ook Keiko moest het presidentiële paleis verlaten, met volgens een bericht in de Volkskrant, “een stereo-installatie, een enorme Garfield-knuffel en haar twee poedels.” Ze vertrok opnieuw naar de VS om haar Masterstitel te behalen. Haar vader reisde in 2005 onverwachts naar Chili, dat hem arresteerde en uitleverde aan Peru. In 2009 werd Alberto Fujimori tot 25 jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Keiko had intussen in New York Mark Villanella leren kennen, een Amerikaan uit New Jersey. Ze trouwden, gingen in 2005 in Peru wonen en kregen twee dochters. Terwijl Keiko studeerde, trouwde, remigreerde en een gezin stichtte, werd ze in 2006 ook nog in het Peruaanse één-kamer parlement gekozen – met de meeste voorkeursstemmen in de Peruaanse politiek ooit. Eenmaal gekozen voerde ze actief oppositie tegen president Alan García. Tussen de bedrijven door studeerde ze in 2008 af aan de Columbia Business School in New York.

Fujimorisme

Ruim voor het einde van García’s termijn in 2011 besloot de ambitieuze Keiko zelf een gooi naar het presidentschap te doen. Ze reisde stad en land af en bezocht vooral plaatsen waar haar opponenten niet kwamen. Hoewel inmiddels bekend was op welke schaal onder haar vader de rechtsstaat was geschonden, voerde ze campagne voor ‘Fujimorismo’. Ze had nooit afstand genomen van haar vader, ook niet toen die werd beschuldigd van marteling van haar moeder, hoewel ze hem na verloop van tijd steeds minder actief verdedigde. Wel beriep ze zich op de verworvenheden van diens presidentschap, zoals beëindigen van de burgeroorlog, economische groei en armoedebestrijding. Ook Fujimori’s tegenstanders moesten toegeven dat onder zijn bewind Peru, na jaren economisch wanbeleid, weer aansluiting had gevonden bij de wereldeconomie, de inflatie een halt werd toegeroepen en – na drie oorlogen in 55 jaar – vrede werd gesloten met buurland Ecuador.

Terwijl velen het Fujimorisme ‘rechts’ noemden vanwege de nadruk op vrijhandel en staatsveiligheid, voelden niet alleen de rijken en machtigen zich tot deze – vaag gedefinieerde, vooral pragmatische – leer aangetrokken. Een kwart van de ongeveer 30 miljoen Peruanen leefde onder de armoedegrens, velen van hen hooglandindianen. Veiligheid en economische groei kwamen ook hen ten goede. Doordat de Fujimori’s zich meer dan andere politici om hen leken te bekommeren, waren zowel vader als dochter bijzonder populair onder deze kiezers. In de eerste ronde van de presidentsverkiezingen van 2011 haalde Keiko 23 procent van de  stemmen om in de tweede ronde nipt, met 48,6 procent, van Ollanta Humala te verliezen. Keiko’s naam was gevestigd en het Fujimorisme was, voor het eerst in elf jaar, weer helemaal terug: haar partij Fuerza 2011 werd de grootste partij in het parlement.

De terugkeer van een Fujimori in het centrum van de politiek zorgde bij velen voor angst voor een terugkeer naar de jaren negentig met geweld, onrecht en corruptie, hoewel Keiko´s partijprogramma voornamelijk economische en sociale ontwikkeling beloofde. Met het door haar vader bedachte Fujimorisme kon ze alle kanten uit, maar haar tegenstanders konden er evenzeer al hun angsten in terugvinden.

Nek-aan-nek race

Hernán Chaparro, directeur van de Peruaanse vestiging van onderzoeksbureau GfK, zei in een interview met dagblad La República in januari dit jaar: “Keiko Fujimori heeft een vaste basis aan supporters van zo’n 30 procent van de bevolking; 70 procent geeft dus de voorkeur aan iemand anders. Er kan nog van alles gebeuren.” Ze wordt voortdurend met haar vader vergeleken. “Haar felste tegenstanders zijn dat vanwege haar vader, maar haar felste voorstanders ook.” Toch ziet Chaparro dat Keiko’s partij, inmiddels Fuerza Popular geheten, de afgelopen vijf jaar wel degelijk een eigen geluid heeft ontwikkeld.

Naast een eigen geluid slaagde Fuerza Popular er ook in een eigen beeld te scheppen. Vrij snel na haar tweede plaats bij de verkiezingen van 2011 nam ze als parlementslid haar reizen door het land weer op, een goede voorbereiding voor haar huidige verkiezingscampagne. Tot in de verste uithoeken van het land verspreidde de hyperactieve Keiko shirtjes, petjes, bekers en andere partijreclame en op veel berghellingen verscheen de inmiddels bekende oranje-witte K van Keiko. En overal gaat ze op de foto, net als haar man die enorm populair is onder Peruaanse vrouwen – maar die ook beschuldigd wordt van inkomstenfraude.

Volgens de laatste peilingen gaat Keiko op 10 april een nek-aan-nek race voeren met Pedro Pablo Kuczynski’s Peruanos Por el Kambio: Peruanen voor de Verandering, waarbij Cambio met de K van Kuczynski geschreven is en de partij dus dezelfde initialen (PPK) heeft als haar leider. Kuczynski, voormalig minister en premier, eindigde als derde bij de verkiezingen van 2011 en is een van de vele – volgens cynici – ‘dinosaurussen’ onder de presidentskandidaten. Met een achtergrond bij Peru’s Nationale Bank en als diplomaat bij IMF en Wereldbank zet PPK vooral in op veiligheid en economische groei. Als geen kandidaat meer dan 50 procent van de stemmen haalt, volgt op 5 juni een tweede ronde tussen de twee best scorende kandidaten. De stemplicht zal voor een hoge opkomst zorgen, wat gunstig kan zijn voor Keiko met haar aanhang in rurale gebieden.

Eerlijkheid

De huidige president Ollanta Humala werd bij de verkiezingen van 2011 vaak neergezet als uiterst links, hoewel hij zichzelf presenteerde als gematigd links – meer Lula dan Chávez dus. Op sociaaleconomisch gebied presteerde Peru onder zijn bewind niet slecht, maar hem wordt vooral aangerekend dat het geweld en de onveiligheid enorm zijn toegenomen. Humala zelf is niet herkiesbaar en de kandidate van zijn partij, Verónika Mendoza, maakt volgens de peilingen weinig kans om de eerste ronde door te komen.

Hoewel haar aanhang volgens de peilingen de laatste tijd begint te slinken, lijkt Keiko dus een reële kans te maken de eerste vrouwelijke president van Peru te worden – en de tweede Fujimori. Ze hamert op armoedebestrijding, misdaadbestrijding en modernisering, thema’s die voor alle Peruanen belangrijk zijn. Volgens sociale media hebben opvallend veel Peruanen vertrouwen in Keiko vanwege haar eerlijkheid, haar belangstelling voor de noden van de bevolking en de kwaliteiten van de mensen om haar heen. Opvallend genoeg worden zowel haar politieke ervaring als het feit dat zij als vrouw van Japanse komaf een politieke buitenstaander is, genoemd als redenen om haar te vertrouwen. Maar ook een pro-Keiko forum als ‘Redenen om voor Keiko Fujimori te stemmen’, staat vol met kritiek op haar, met angst voor oplevend geweld en toenemende mensenrechtenschendingen en vraagtekens bij de oprechtheid van haar belangstelling voor de armen.

Keiko’s populariteit kan dus enerzijds worden gezien als een vorm van populisme, als protest tegen de elite door grote delen van de bevolking die zich niet gehoord voelen. Anderzijds heeft zij juist de steun van elitegroepen doordat ze zegt op te komen voor hun belangen op met name economisch en veiligheidsgebied. Die onideologische combinatie spreekt, in combinatie met een professionele en intensieve campagne, genoeg mensen aan om hoge ogen te gooien bij de verkiezingen – tenzij ze tussen nu en 10 april alsnog door de Kiesraad van deelname wordt uitgesloten vanwege ronselen of kopen van stemmen. De Peruaanse politiek heeft wel vaker voor grote verrassingen gezorgd.

Gerelateerde berichten

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Afgelopen jaar is de wereld weer iets minder democratisch geworden en in Latijns-Amerika is de terugval het grootst. Dat komt met name door de scherpe daling van het democratiegehalte van een aantal Midden-Amerikaanse landen. Van het idee van twintig jaar geleden dat de democratie in Latijns-Amerika vrij stevig was verankerd, is weinig meer over. Zo blijkt uit de Democracy Index 2023.

Lees meer
Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

De uitzending was woensdagavond 1 november, maar kan op Uitzending gemist worden teruggekeken. In de laatste uitzending van dit seizoen vertelt de in Nederland woonachtige Ana haar verhaal. Tien jaar geleden werd middels DNA-onderzoek vastgesteld dat zij tot de zogenaamde roofbaby’s behoort. Haar beide ouders zijn tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Haar moeder was vijf maanden zwanger toen zij werd gearresteerd. Op één klein berichtje kort na haar arrestatie werd nooit meer iets van haar vernomen. Haar dochter Ana is geadopteerd, iets dat zij pas op 36-jarige leeftijd te horen kreeg.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This