Te midden van voorbereidingen voor nieuwe verkiezingen in Bolivia is er een nieuw rapport verschenen over de vorige verkiezingen van oktober vorig jaar. Dat vindt geen bewijs voor de OAS-resultaten over deze verkiezing die leidde tot de omverwerping van president Evo Morales. Dat stellen twee onderzoekers die zijn verbonden aan het MIT Election Data and Science Lab in de Verenigde Staten.
Het Amerikaans onderzoekscentrum zei dat het “geen bewijs van fraude” vond bij de presidentsverkiezingen in Bolivia afgelopen oktober, die werd gewonnen door de zittende president Evo Morales, maar waarvan de resultaten werden afgewezen. Dit nadat de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) zijn regering ervan beschuldigde de resultaten te manipuleren. Morales trad af in de daaropvolgende opschudding.
Een nieuwe studie die is gepubliceerd door onderzoekers van het Election Data and Science Lab van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) – in opdracht van het Centre for Economic and Policy Research (CEPR) – concludeerde echter dat het “zeer waarschijnlijk” was dat de overwinning van Morales legitiem was. “De media hebben de beschuldigingen van fraude grotendeels als feit gemeld. Als specialisten in verkiezingsintegriteit vinden we echter dat het statistische bewijs de claim van fraude bij de verkiezingen van oktober in Bolivia niet ondersteunt”, schreven onderzoekers John Curiel en Jack Williams in een artikel dat vorige week donderdag is gepubliceerd door The Washington Post.
Wat voorafging
Morales claimde de overwinning in de verkiezingen van oktober, maar de oppositie protesteerde tegen wat het verkiezingsfraude noemde. In een rapport van 10 november van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) werden onregelmatigheden bij de verkiezingen vastgesteld, die “ertoe leiden dat het technische auditteam de integriteit van de resultaten van de verkiezingen op 20 oktober in twijfel trekt”. De politie en het leger sloten zich vervolgens aan bij de protesten en Morales zocht asiel in Mexico en vervolgens in Argentinië.
De door de militairen geïnstalleerde regering beschuldigde Morales van opruiing en terrorisme. In een monitoringverslag van de Europese Unie werd opgemerkt dat ongeveer 40 voormalige verkiezingsfunctionarissen zijn gearresteerd en strafrechtelijk worden vervolgd wegens opruiing en subversie, en dat 35 mensen zijn omgekomen in het postelectorale conflict. De hoogst verkozen presidentskandidaat, een lid van de partij Movimiento al Socialismo (MAS) van Morales, heeft een dagvaarding gekregen van officieren van justitie voor niet-bekendgemaakte misdaden, een zet waarvan sommige analisten vermoedden dat ze hem van de stemming wilden afhouden.
De media hebben de beschuldigingen van fraude grotendeels als feit gemeld. En veel commentatoren hebben de staatsgreep, zoals het aftreden van Morales door hemzelf en zijn aanhang wordt genoemd, gerechtvaardigd als reactie op verkiezingsfraude door de MAS. “Als specialisten in verkiezingsintegriteit vinden we echter dat het statistische bewijs de bewering van fraude bij de verkiezingen van oktober in Bolivia niet ondersteunt”, stellen de twee onderzoekers in hun rapport.
Telling van de stemmen
In de verkiezingsnacht, met 83 procent van de stemmen geteld, toonden officiële resultaten dat Morales een voorsprong had van zeven procentpunten op zijn gematigd rechtse rivaal Carlos Mesa. De publicatie van de resultaten werd abrupt stopgezet en toen deze een dag later werd hervat, was 95 procent van de stemmen geteld en had Morales de voorsprong van 10 punten die nodig was om een riskante tweede ronde te voorkomen.
Morales zei dat de voorsprong te danken was aan stemmen die laat binnenkwamen uit landelijke inheemse gebieden, maar de OAS-missie in Bolivia twijfelde aan zijn uitleg en zei dat de plotselinge verandering in stempatronen “moeilijk te rechtvaardigen was”. Donderdag zei CEPR in een persbericht over de studie: “Morales leek al voorafgaand aan de onderbreking van de voorlopige telling op weg te zijn naar een overwinning in de eerste ronde.” De resultaten nadat de telling was hervat, waren in lijn met de eerdere trend, er was geen onverklaarbare verandering in de trend in de voorlopige telling, zoals de OAS had beweerd”, aldus CEPR.
In een eerder rapport werd ook vastgesteld dat de voorsprong van Morales “stabiel en niet drastisch” was. “De OAS moet uitleggen waarom het deze verklaringen heeft afgelegd en waarom iemand de organisatie moet vertrouwen als het gaat om verkiezingen”, zei Mark Weisbrot, mede-directeur van CEPR. Morales reageerde ook op het rapport en zei dat het onderzoek “verder bewijs leverde voor de monumentale diefstal die alle Bolivianen werd aangedaan”.
“De waarheid komt eraan. De OAS, Luís Almagro en de commissie die verantwoordelijk is voor het controleren van de resultaten van de verkiezingen in oktober, zijn veel uitleg verschuldigd aan het Boliviaanse volk en de hele wereld”, zei Morales op Twitter. Almagro is het hoofd van de OAS. In december vorig jaar ondertekenden onderzoekers van CEPR vergezeld door 116 economen een brief waarin OAS werd opgeroepen “zijn misleidende uitspraken over de verkiezingen, die hebben bijgedragen aan het politieke conflict, in te trekken”.
De onderzoekers van het MIT-rapport menen dat de statistische analyse en conclusies van de OAS erg gebrekkig zijn. “Volgens de OAS-criteria voor fraude is het mogelijk dat Amerikaanse verkiezingen waarbij stemmen die later worden geteld neigen Democratisch te worden, ook als frauduleus kunnen worden geclassificeerd. Natuurlijk is verkiezingsfraude een serieus probleem, maar vertrouwen op niet-geverifieerde tests als bewijs van fraude vormt een serieuze bedreiging voor elke democratie”, stellen ze in hun rapport.
Omstreden deelname
Dit rapport lijkt aan te tonen dat de verkiezingen in Bolivia correct zijn verlopen. Wat wel blijft staan is de omstreden deelname van Evo Morales aan de verkiezingen. Volgens de Boliviaanse grondwet van 2009 mag een president maar twee opeenvolgende ambtstermijnen aan de macht zijn. En dit zou al zijn vierde termijn worden. In 2016 spraken Bolivianen zich in een door de regering uitgeschreven referendum met een kleine meerderheid uit tegen een vierde presidentstermijn van Morales. Maar dat accepteerde Morales niet en hij liet door het Hooggerechtshof, dat geheel uit zijn aanhangers bestond, bepalen dat hij niet alleen een vierde termijn, maar desnoods onbeperkt verkiesbaar kon zijn. Het leidde ertoe dat ook onder zijn aanhangers het verzet toenam. Door het hele land braken protesten uit onder de noemer ‘Bolivia zei nee’. Maar Morales was niet van plan op te stappen.
Verkiezingen
De enige manier om een mate van democratie veilig te stellen, is nu het houden van vrije verkiezingen. Wanneer Morales het referendum had gerespecteerd en opvolgers had geduld, was hij zijn derde termijn geëindigd als de beste president van Bolivia ooit. Zelfs na veertien jaar kreeg hij nog meer stemmen dan elke andere kandidaat. Of zijn partij de MAS veel kans heeft, valt te betwijfelen. Er zijn geen garanties om eerlijk campagne te kunnen voeren en een aantal inheemse en vakbondsleiders heeft zich van de MAS afgewend. De grootste rechtse kanshebber lijkt Carlos Mesa te zijn, die op 20 oktober 36,51 procent van de stemmen haalde.
Het land wordt nu bestuurd door een interim-regering onder leiding van de extreemrechtse voormalige senator Jeanine Añez. Ook zij stelt zich, na dat eerder ontkend te hebben, kandidaat voor het presidentschap. Rechts is dus verdeeld. Mede daarom wil de interim-regering de verkiezingswetgeving veranderen om stemrecht voor de inheemse bevolking te beperken. Evo Morales is uitgesloten van de verkiezingen. Bolivianen zullen hun volgende president, vicepresident en parlementsleden kiezen op 3 mei, na maanden van politieke onrust.