Politiek & Maatschappij

De mislukte coup in Brasília

9 januari 2023

Hans Veltmeijer

Brazilië was urenlang in rep en roer. De meest extreme tak van de aanhang van ex-president Jair Bolsonaro zette het land op zijn kop op een rustige zondagmiddag, 8 januari. De eerste zondag na de inwijding van de nieuwe president Lula da Silva werd een historisch dieptepunt in de geschiedenis van het land. Circa vijfduizend bolsonaristas trokken ongehinderd door politie naar het Plein van de Drie Machten in hoofdstad Brasília en bestormden het parlementsgebouw, het hooggerechtshof en het presidentieel paleis.

Weer zitten we een zondagavond gekluisterd voor TV Globo, vorige week opgewonden tijdens een prachtige ceremonie, nu in shock. Een surrealistisch schouwspel trekt aan ons voorbij, van doorgedraaide mensen in het groen en geel gehuld die triomfantelijk het interieur van de regeringsgebouwen vernielen en elkaar daarbij filmen. Een politieman wordt van zijn paard getrokken en gemolesteerd. Het doet sterk denken aan de bestorming van het Capitool in Washington twee jaar geleden, alleen verbleekt die invasie qua omvang bij de Braziliaanse variant. In Brasília worden immers – door een grotere menigte dan in Washington DC ‒ niet alleen het parlementsgebouw, maar ook het hooggerechtshof en het presidentieel paleis aangevallen en bezet.

Militaire politie

Presidentieel paleis
Pedro França/Agência Senado

Later duiken ook beelden op van leden van de militaire politie die tijdens de aanvallen gezellig staan te keuvelen met de bestormers en filmpjes voor hen opnemen. Vooral de eigen politie van het Huis van Afgevaardigden vecht voor de bescherming van de democratie en arresteert tijdens de invasie van de plenaire zaal van het parlement dertig ‘terroristen’, zoals de manifestanten direct in de media worden genoemd. Pas later doet ook de militaire politie haar werk en volgen honderden arrestaties. Even dreigt de opstand over te slaan naar andere delen in het land, maar het blijft bij een wegbezetting in São Paulo, de stad waar president Lula die dag verblijft.

Gesponsorde ‘terroristen’

De invasie zat al sinds december in de pijplijn, na gewelddadige acties van Bolsonaro-aanhangers. En in de eerste week van januari arriveerden nog zo’n vijftig touringcars vol met manifestanten in Brasília om zich bij hun geestverwanten aan te sluiten en ook hun tenten hier op te slaan. Blijkbaar allemaal gesponsord. Niet alleen de reis, ook het eten en zelfs barbecues waren allemaal gratis, vertelde een aangeslagen president Lula tijdens een persconferentie toen de invasie nog gaande was. Hij noemde ‘ondernemers uit de agrobusiness’ expliciet als geldschieters, en ‘zelfs sponsoren uit het buitenland’, en kondigde aan de herkomst van de sponsoring tot de bodem uit te laten zoeken.

Beveiliging gefaald

Lula wist het even niet meer en hij hield een nogal verwarrende toespraak, met onder meer een vlammend betoog tegen ontbossing en een verwijzing naar ‘de genocide’ tijdens de coronapandemie onder Bolsonaro. Meerdere malen verklaarde hij dat ‘links’ zich nooit schuldig heeft gemaakt aan bestormingen van overheidsgebouwen, zelfs niet in de tijd van het gewapende verzet tegen de militaire dictatuur. Tijdens zijn inwijding speelde hij ook al die linkse kaart, niet bepaald een hulpmiddel om tot verzoening in het gepolariseerde land te komen.

Anderson Torres

De beveiliging heeft opzichtig gefaald, terwijl er overduidelijk signalen voor de invasie waren. De chef van de openbare veiligheid in Brasilía, Anderson Torres, vertoefde echter op het moment van de bestorming bij Bolsonaro in Florida. Hij wordt nog tijdens de rellen ontslagen. De gouverneur van het federale district Brasília wordt negentig dagen op non-actief gesteld en tijdelijk opgevolgd door de vicegouverneur, een bondgenoot van de ex-president en een goede vriendin van diens vrouw Michelle Bolsonaro. Zoals het democratisch is vastgelegd, ook al kan dit nieuwe tegenwerking voor de regering impliceren.

Fort Brasília

Gouverneur Ibaneis Rocha biedt Lula zijn excuses aan voor de fouten, maar die worden niet geaccepteerd. Vanuit Florida veroordeelt Jair Bolsonaro uren laten omfloerst de vernielingen en het geweld van de manifestanten, om in hetzelfde bericht geweld van linkse manifestanten in het verleden te memoreren.
Lula ondertekent direct allerlei decreten, waarvan een federale interventie de meest vergaande is. Tot het eind van de maand januari wordt Brasília een fort. Opperrechter Alexandre de Moraes laat alle kampementen van bolsonaristas voor kazernes in het land binnen 24 uur ontruimen. De kampeerders smeekten daar wekenlang om militaire interventie en het nietig verklaren van de verkiezingsuitslag.

Afgelopen

De bom is gebarsten, maar de coup is mislukt. Ook vanuit de appgroep van mijn Braziliaanse voetbalvrienden in Rio de Janeiro komt er opvallend genoeg geen steun. Het blijft oorverdovend stil, zelfs deze bolsonaristas lijken aangedaan. Op een enkel filmpje van demonstranten met schotwonden (‘ze schieten met echte kogels!’) volgen geen reacties. Een andere kennis, gematigd bolsonarist, noemt de kwestie ‘gecompliceerd’, maar beaamt tegelijkertijd dat de acties ‘betreurenswaardig’ zijn.
In een andere appgroep, van radicale bolsonaristas, is de toon heel anders. Hier is volledige steun voor de ‘helden in Brasília’ en is er teleurstelling zelf niet bij deze historische gebeurtenis aanwezig te kunnen zijn. Maar wanneer de gebouwen zijn leeggeveegd, het kamperen wordt verboden en van militaire steun voor deze coup geen sprake blijkt, moeten ook zij concluderen: “Het is afgelopen.”

Gerelateerde berichten

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Afgelopen jaar is de wereld weer iets minder democratisch geworden en in Latijns-Amerika is de terugval het grootst. Dat komt met name door de scherpe daling van het democratiegehalte van een aantal Midden-Amerikaanse landen. Van het idee van twintig jaar geleden dat de democratie in Latijns-Amerika vrij stevig was verankerd, is weinig meer over. Zo blijkt uit de Democracy Index 2023.

Lees meer
Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

De uitzending was woensdagavond 1 november, maar kan op Uitzending gemist worden teruggekeken. In de laatste uitzending van dit seizoen vertelt de in Nederland woonachtige Ana haar verhaal. Tien jaar geleden werd middels DNA-onderzoek vastgesteld dat zij tot de zogenaamde roofbaby’s behoort. Haar beide ouders zijn tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Haar moeder was vijf maanden zwanger toen zij werd gearresteerd. Op één klein berichtje kort na haar arrestatie werd nooit meer iets van haar vernomen. Haar dochter Ana is geadopteerd, iets dat zij pas op 36-jarige leeftijd te horen kreeg.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This