De aanloop naar de presidentsverkiezingen in Venezuela volgend jaar vertoont veel overeenkomsten met een Venezolaanse soapserie. De ontwikkelingen zijn enigszins verrassend en volgen elkaar snel op, maar passen wel binnen een vast stramien. Nieuwste loot is het referendum over de regio Essequibo, die zowel door Venezuela als buurland Guyana wordt beschouwd als hun grondgebied.
Maria Corina Machado (foto: Wikimedia Commons)
Voor de rechtse oppositieleider María Corina Machado, die in oktober van dit jaar een eclatante overwinning behaalde in de voorverkiezingen van de oppositie, geldt nog steeds een verbod om zich in te schrijven als presidentskandidaat. De Chavistische regering van president Nicolás Maduro en de oppositie hebben afgelopen oktober in Barbados een akkoord gesloten waarin staat dat ze zullen streven naar eerlijke verkiezingen. Dat betekent dat dergelijke verboden (inhabilitaciones), die gelden voor diverse oppositieleden, zullen worden opgeheven wanneer de kandidaten voldoen aan de wettelijke voorwaarden. Dit laatste is in Venezuela nogal een subjectief criterium, omdat de rechters die dat bepalen meestal doen wat het regime beveelt. Volgens het akkoord in Barbados moest de Venezolaanse regering vóór 30 oktober de eerste stap nemen naar opheffing van de politieke verboden. Dat is op het laatste moment gebeurd: kandidaten kunnen volgens een nieuwe juridische procedure bij het Hooggerechtshof een verzoek indienen om het tegen hun geldende verbod op te heffen. Het is maar de vraag of María Corina Machado en haar collega’s van de oppositie zich lenen voor dit ‘spelletje’, want daarmee zouden ze in zekere zin een concessie doen aan het regime. Bovendien kunnen ze ook nog nee op het rekest krijgen en dat zouden de kiezers als een nederlaag kunnen opvatten.
Sanctieverlichting
De VS waren geen partij bij het akkoord van Barbados, maar gaven wel blijk van hun goedkeuring voor het streven naar eerlijke verkiezingen door de dag erna een tijdelijke verlichting van de economische sancties aan te kondigen. Die bestaat uit een uitbreiding van exploitatie- en exportvergunningen die bovenop de eerder door de VS en de EU toegezegde sanctieverlichtingen komt: het Amerikaanse Chevron, het Italiaanse ENI en het Spaanse Repsol werkten alweer samen met Venezuela bij de oliewinning of -export. De Amerikaanse maatregel is wel gebonden aan een ultimatum; wanneer Venezuela binnen een half jaar niet voldoet aan de voorwaarden van het akkoord van Barbados en geen aanvang heeft gemaakt met het vrijlaten van de circa driehonderd politieke gevangenen, zullen de sancties weer worden aangescherpt.
Wederzijds belang
(foto: Wikimedia Commons)
De regeringen in Caracas en Washington hebben er beiden baat bij dat Venezuela olie naar de VS exporteert en dat er meer Venezolaanse olie op de wereldmarkt komt. Dan zal de olieprijs dalen en zal president Biden bij de presidentsverkiezingen volgend jaar november meer stemmen krijgen van tevreden kiezers. Tegelijkertijd zullen er meer euro’s en dollars Venezuela instromen, zodat de Venezolaanse economie weer aantrekt en de hopeloos impopulaire Maduro bij de Venezolaanse verkiezingen, mogelijk ook volgend jaar november, eveneens kan rekenen op meer stemmen. Vooropgesteld dat de presidentsverkiezingen dan worden gehouden en Maduro de Chavistische presidentskandidaat wordt. Er zal ook meer geld beschikbaar zijn om de verkiezingscampagne te voeren in de media, die vrijwel allemaal in handen zijn van de staat.
Tijd winnen
Diosdado Cabello (foto: Wikimedia Commons)
Ondanks het tijdelijke karakter van de sanctieverlichting zijn internationale oliemaatschappijen enthousiast begonnen met het sluiten van oliedeals. Zo gaat het Nederlandse Vitol, een enorm maar relatief onbekend bedrijf, de olietransporten van Venezuela naar grote afnemer China verzorgen. Waarschijnlijk exporteerde Venezuela al illegaal olie naar China of andere klanten, maar dit is nu niet meer nodig en Caracas kan een hogere prijs tegemoet zien dan de prijzen die werden betaald voor de illegale olie-exporten. Nu de procedure voor opheffing van de inhabilitaciones in het leven is geroepen en de regering enkele politieke gevangenen heeft vrijgelaten, ontstaat de indruk dat het regime in Caracas tijd probeert te winnen met minimale concessies en hoopt dat het moeilijk zal worden om de sancties op termijn weer aan te scherpen. De machtige oliemaatschappijen zullen zich daartegen verzetten, zo is de hoop, vanwege de inmiddels gesloten oliedeals met de Venezolaanse staatsoliemaatschappij PdVSA. Diosdado Cabello, de leider van de hardliners binnen het Chavistische kamp, heeft in zijn televisieprogramma met de veelzeggende titel Con el mazo dando (Rammend met de voorhamer) in elk geval al gezegd dat Corina Machado niet mee mag doen aan de verkiezingen.
Referendum over regio Essequibo
De clan in het Palacio de Miraflores, het gebouw waar de Venezolaanse regering zetelt, heeft op 3 december een referendum georganiseerd over een kwestie waarover vrijwel alle Venezolanen het eens zijn: of de regio Essequibo, een dunbevolkt gebied waar Nederland vier keer in past, Venezolaans is of aan Guyana toebehoort. Deze regio beslaat tweederde van Guyana en is onderwerp van een langlopend territoriaal geschil tussen Venezuela en Guyana. Alle Venezolanen menen, en waarschijnlijk terecht, dat het gebied van hen is gestolen toen in 1899 zonder inspraak van Venezuela is besloten dat het gebied bij Brits-Guyana hoorde. In 1966, het jaar waarin Guyana onafhankelijk werd, is vervolgens bepaald dat de twee landen in goed overleg tot een oplossing zouden komen, maar dit is tot nu toe niet gelukt. Het geschil is daarom nu in behandeling bij het Internationaal Hof in Den Haag. Tegelijkertijd nam het economische belang van de zaak de laatste jaren toe, omdat er in het bijbehorende zeegebied veel olie en gas is gevonden.
Vijandbeeld
(foto: Wikimedia Commons)
Bij dit referendum ging het niet om de uitslag, maar om de opkomst en het creëren van een gemeenschappelijk vijandbeeld. Hiermee kon de aandacht van de binnenlandse politiek en de opkomst van Corina Machado worden afgeleid. Zoals gezegd vinden alle Venezolanen dat de regio Essequibo Venezolaans moet zijn, en dat bleek ook uit de resultaten: 95 procent bleek vóór annexatie van het gebied. De opkomst lag volgens officiële cijfers rond de 50 procent, maar er zijn veel berichten dat die in de praktijk veel lager lag. Het was voor het regime belangrijk veel mensen te mobiliseren, want dit zegt iets over de capaciteit van de regering om de presidentsverkiezingen volgend jaar te winnen. Tegelijkertijd loopt de spanning tussen Guyana en Venezuela op. Het Venezolaanse regime heeft, onder het motto ‘De Venezolaanse zon komt op in Essequibo’, via sociale media een enorme campagne opgezet om de aandacht te vestigen op de territoriale claim. Er circuleren ook berichten, al lijken die wat sensationeel, dat Brazilië troepen heeft verplaatst naar de noordgrens van de deelstaat Roraima om te voorkomen dat het Venezolaanse leger over beter begaanbaar Braziliaans grondgebied naar Guyana trekt. Vooralsnog lijkt het er niet op dat Venezuela daadwerkelijk annexatie van de Essequibo beoogt.
Geest uit de fles
Het is nog maar de vraag of de regering van Maduro had verwacht dat het referendum en de mediacampagne zouden leiden tot zoveel geopolitieke spanning in de regio. Die is op zich ongewenst, omdat het regime zich de afgelopen jaren gericht heeft op verbetering van internationale betrekkingen, vooral om de economie uit het slop te helpen. Maar nu de geest uit de fles is, kan het regime tenminste op één manier zijn voordeel doen met de nieuwe situatie: het kan een goed voorwendsel zijn om de presidentsverkiezingen volgend jaar uit te stellen. De nieuwste ontwikkeling wijst in die richting: op 6 december heeft het regime arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen vijftien leden van de oppositie, onder wie vier naaste medewerkers van oppositieleider María Corina Machado.
