Politiek & Maatschappij

“Bijna heel Argentinië heeft op deze dag gehuild”

5 juni 2015

Uki Goñi

De 36-jarige zoektocht van een grootmoeder naar een door de Argentijnse junta gestolen kind
In 1977 werd Estela Carlotto’s zwangere dochter Laura gearresteerd. Het Argentijnse regime liet haar lang genoeg in leven om te bevallen voordat ze vermoord werd. Samen met anderen richtte Estela de Grootmoeders van de Plaza de Mayo op om te zoeken naar de kleinzoon die ze nooit gezien had.

“Bijna heel Argentinië heeft op deze dag gehuild”, zegt Ignacio Montoya Carlotto. We lopen over de kinderkopjes van San Telmo, de koloniale wijk van Buenos Aires. De 36-jarige musicus overdrijft niet: het is bijna onmogelijk om een blokje te lopen zonder dat iemand hem bij zijn verkreukelde T-shirt grijpt en in tranen uitbarst. Misschien is dat omdat, dankzij zijn grootmoeder, het hele land toeleefde naar het moment dat hij ‘gevonden’ zou worden. Veel Argentijnen weten nog precies wat ze deden toen ze uiteindelijk, in augustus 2014, het nieuws hoorden.

“Toen ik tachtig werd, vroeg ik aan God om me niet te laten overlijden zonder mijn kleinzoon gevonden te hebben”, vertelt Estela Carlotto. Het zou nog vier jaar duren. Estela Carlotto was een 47-jarige onderwijzeres en moeder van drie kinderen toen in november 1977, tijdens de dictatuur, een doodseskader haar dochter Laura op straat in de stad La Plata oppakte. Laura, een 22-jarige politieke activiste, werd één van de duizenden jonge dissidenten die ‘verdwenen’ tijdens het bloedige regime. Estela wist niet dat haar dochter drie maanden zwanger was tijdens de ‘verdwijning’. Laura werd meegenomen naar een geheime gevangenis, genaamd La Cacha. In haar bijzijn werd haar vriend en vader van het ongeboren kind, de 26-jarige Walmir Montoya, vermoord.

Handboeien

Ignacio werd in juni 1978 in gevangenschap geboren. Volgens een rapport beviel Laura met handboeien om en kreeg ze slechts vijf uur met haar baby. Twee maanden later werd ze geëxecuteerd. Het lichaam dat Estela terugkreeg was door de maag geschoten en had een ingeslagen gezicht, waarschijnlijk door een geweerkolf. Overlevenden van het kamp vertelden Estela later van de bevalling en dat Laura haar zoon Guido genoemd had, naar haar vader.

36 jaar lang heeft Estela Carlotta naar haar kleinzoon gezocht. Ze had niets meer dan een naam, Guido, en een vage geboortedatum. Haar zoektocht werd belemmerd door het zwijgen over en de medeplichtigheid van velen aan de verschrikkelijke misdaden van het militaire regime. Estela realiseerde zich dat ook veel anderen op zoek moesten zijn naar baby’s van hun ‘verdwenen’ dochters. Samen vormden ze een groep die zich de Grootmoeders van de Plaza de Mayo noemde, naar het plein tegenover het presidentiële paleis waar ze bijeen kwamen om aandacht te vragen voor hun lot en dat van hun kleinkinderen. In 1989 werd Estela hun voorzitter.

Volgens de Grootmoeders moesten er zeker vijfhonderd kinderen in gevangenschap geboren zijn, die meestal werden weggegeven aan gezinnen van militairen om als hun eigen kinderen opgevoed te worden. In de verwrongen denkwijze van de streng katholieke, maar moordlustige generaals die toen de macht hadden in Argentinië, zou het onchristelijk zijn om een ongeboren kind te vermoorden door de zwangere moeder te executeren. Volgens dezelfde macabere logica zou het de ultieme overwinning op ‘goddeloos’ links zijn als hun kinderen in ‘goede’ gezinnen van militairen zouden opgroeien. Zelfs nu nog, drie decennia na de ineenstorting van de dictatuur, verdedigen sommigen de campagne van de militairen tegen de door Cuba geïnspireerde guerrilla van de jaren zeventig, maar helemaal niemand verdedigt de babyroof. Op elk DNA-onderzoek dat kinderen weer herenigde met hun biologische families, vaak vergezeld van juridische stappen tegen de adoptieouders, werd door het hele publieke spectrum met enthousiasme gereageerd.

Boerderij

Na drie decennia hadden de langzaam ouder wordende grootmoeders 113 zaken opgelost, maar was Estela’s kleinzoon nog steeds niet opgespoord. Door haar vasthoudendheid en vreedzame activisme was ze een nationale bekendheid geworden en het hele land leefde met haar mee. “Iedereen vroeg me wanneer het mijn beurt zou zijn”, vertelt ze. Op dat moment dacht Ignacio Montoya Carlotto nog dat hij Ignacio Hurban was, de enige zoon van Juana en Clemente Hurban, eenvoudige landarbeiders. Ze werkten op de boerderij van de rijke, conservatieve landeigenaar Francisco Aguilar in de buurt van de stad Olavarria.

“Een paar jaar geleden zat ik samen met mijn vrouw op tv te kijken naar Estela die vertelde van de zoektocht naar haar kleinzoon”, vertelt Ignacio. “En ik zeg nog: ‘Arme vrouw. Haar hele leven besteedt ze aan haar zoektocht en misschien vindt ze hem wel nooit.’”

Ignacio had een gelukkige jeugd, hoewel hij zich altijd wel realiseerde dat hij niet op zijn ouders leek. Omringd door dieren en liefhebbend verzorgd, werd hij een fanatieke lezer die uitblonk op school. Later studeerde hij muziek in Buenos Aires om daarna weer terug te keren naar Olavarria. Hier werd hij muziekleraar en startte zijn eigen band, de Ignacio Hurban Grupo.

“Toen dit allemaal begon”, vertelt hij, “was ik bang dat het mijn hele leven op z’n kop zou zetten. Het ging op dat moment heel erg goed met me; ik speelde muziek met gerespecteerde musici, ik kon mezelf een nieuwe auto veroorloven en ik gaf nog les ook. Mijn vrouw en ik dachten aan kinderen. Daarvóór had ik een gezonde jeugd vol liefde op de boerderij.” En het was precies die beschermde jeugd, 350 kilometer verderop, die het voor zijn grootmoeder zo moeilijk maakte hem te vinden.

Lot

Precies een jaar geleden, op 2 juni 2014, kwam het lot tussenbeide. Op die dag vierde Ignacio Hurban zijn verjaardag met vrienden uit Olavarria. Eén van hen was Celia Lizaso, een vrouw die de waarheid over zijn afkomst wist. “Celia Lizaso was de dochter van een boer die goed bevriend was met Francisco Aguilar”, zegt Ignacio. “Zij vertelde mijn vrouw dat ik geadopteerd was. De tranen vloeiden rijkelijk nadat zijn vrouw hem het ‘geheim’ verteld had. Ignacio besloot met Lizaso te gaan praten en het bleek dat die slechts de helft van het verhaal verteld had: hij was de zoon van een tijdens de dictatuur vermoord stel.

Beide adoptieouders van Ignacio zijn nog in leven en het is zeker dat ze zich voor de rechter moeten verantwoorden voor de valse aangifte van de geboorte van hun zoon. “Toen ik hen erover aansprak, gaven ze me alle redenen om mij er nooit van te vertellen. Het zijn eenvoudige boerenmensen die nauwelijks de basisschool afgemaakt hebben. Een belangrijke reden was dat ze voor Aguilar werkten”,  gelooft Ignacio. “Ze konden geen kinderen krijgen en hun werkgever bood hen de mogelijkheid een kind op te voeden van een vrouw die dat niet kon, wat niet ongewoon was in die dagen. Ze geloofden hun baas, hun enige bron van inkomsten bovendien.” Ignacio is overtuigd van hun onschuld en goede bedoelingen, en dankbaar voor hun opvoeding.

Losse eindjes

Ondanks een paar losse eindjes is Ignacio er in geslaagd om de belangrijkste puzzelstukjes over zijn adoptie in elkaar te passen. Francisco Aguilar kreeg hem van het leger toen hij waarschijnlijk slechts een paar dagen oud was en gaf hem aan de Hurbans om hem als hun eigen zoon op te voeden. Ze moesten beloven nooit met iemand over de afkomst van de jongen te praten. Volgens Ignacio “deden mensen zoals Aguilar alles om zich in te likken bij de militairen. Best wel zielig eigenlijk.”

Ignacio kende Aguilar en zijn kinderen goed. Ze kwamen bij elkaar over de vloer. Toch heeft hij nooit overwogen om bij hen verhaal te gaan halen. “Aguilar is dood en zijn vrouw heeft Alzheimer. Ik ga ervan uit dat de rechtbank zich over hen uitspreekt, daar heb ik vertrouwen in. Dat soort mensen kan maar op twee manieren gestraft worden: door hun bezittingen af te pakken of door hun prestige te schaden; dat laatste is al gebeurd: hun naam is nu geassocieerd met de ergste misdaad in onze geschiedenis. Zijn zoons zijn echter onschuldig. Ook zij zijn slachtoffers van de daden van hun vader.”

DNA

Omdat de Grootmoeders zich realiseerden dat ze niet het eeuwige leven hadden, hadden ze een DNA-bank opgezet voor ‘vermiste kleinkinderen’. In één van zijn laatste activiteiten als Ignacio Hurban bracht Estela’s vermiste kleinzoon een bezoek aan de Grootmoeders, waar hem een DNA test afgenomen werd. Daarna ging hij naar huis en pakte zijn dagelijkse leven weer op.

Estela: “Iemand vertelde me, en hij zelf heeft het niet ontkend, dat hij gezegd zou hebben ‘als ik dan toch de zoon van een ‘verdwenen’ stel moet zijn, dan hoop ik dat de kleinzoon van de beste oma ben; Estela.” Toen zij het verlossende telefoontje van de DNA-bank kreeg, bleek hij niet alleen haar kleinzoon, maar ook de zoon van Laura Carlotto’s vermoordde vriend Walmir Montoya. Toen vielen de puzzelstukjes op hun plek: Montoya was namelijk drummer in een band. Als linkse jongere was hij verhuisd van het Patagonische Caleta Olivia naar La Plata, waar hij Laura ontmoet had. Ze doken samen onder om aan de geheime politie te ontkomen, maar tevergeefs. Ook voor Walmirs 91-jarige moeder Hortensia Montoya was het een enorme verrassing toen ze een telefoontje kreeg met het nieuws over haar kleinzoon.

“God heeft me een lang leven geschonken zodat ik mijn kleinzoon kon ontmoeten”, vertelde Hortensia tegen de pers. Beide grootmoeders spraken met elkaar via een gezamenlijk radio-interview, terwijl het hele land ademloos en geroerd meeluisterde. “We hebben elkaar nog niet ontmoet, maar ik ben er dankbaar voor dat je deze fantastische kleinzoon met mij wilt delen”, vertelde Estela haar.

Het was Estela’s jongere dochter die, als hoofd van de DNA-bank, Ignacio opbelde met het nieuws. “Eerst vroeg ik om wat meer tijd om na te denken”, vertelt Ignacio nu, “maar toen bedacht ik me dat deze mensen al zó lang wachtten dat elke dag extra hen fataal kan worden.” Hij vertrok met zijn vrouw en een paar vrienden naar La Plata, 400 kilometer verderop. Om de pers te ontlopen waren ze vroeg vertrokken, maar ze raakten de weg kwijt. Omdat de stoep voor Estela’s huis inmiddels vol stond met journalisten, spraken ze bij één van haar dochters thuis af.

Veertien kleinkinderen

Daar kreeg Ignacio Hurban een soort culture shock. Als enig kind, opgegroeid op een boerderij, was hij plotseling één van Estela’s veertien kleinkinderen die allemaal, net als andere familieleden, niet konden wachten om hem te ontmoeten. “Om het geluk in hun ogen te zien, puur vanwege het feit dat ik er was, de tranen, omhelzingen, de emoties..! Het was ongelooflijk.”

“Daar was mijn kleinzoon!”, herinnert Estela zich. “Alle liefde die ik voor hem voelde, kwam naar boven en ik vertelde hem hoe veel ik van hem hield en hoe hard ik naar hem gezocht had. Hij was wat terughoudend natuurlijk en ik realiseerde me dat ik overal gezocht had naar een kind, naar een jonge man en dat ik hem aan iedereen wilde voorstellen.” Spoedig realiseerde ze zich dat ze rustig aan moest doen en dat het soms meerdere jaren duurt voordat een kleinkind een grootmoeder als zodanig accepteert. Dat is trouwens ook wat ze altijd aan andere grootmoeders adviseert: “toon je onvoorwaardelijke liefde, geef ze de tijd en eis niets.”

BAM!

Een paar dagen later arriveerde ook Hortensia Montoya en konden beide grootmoeders elkaar omhelzen. “Het meest emotionele moment was toen ik mijn beide grootmoeders tegelijk zag, want dat was, ja, BAM! dit is het, we hebben gewonnen, we zijn hier, we zien elkaar, we spreken!”

Ignacio weigerde om zijn naam op te geven, hoezeer zijn oma ook wilde dat hij zich Guido zou noemen. “Dat deed wel pijn”, vertelt Estela een beetje triest. “Tenslotte was dat de naam die zijn moeder voor hem gekozen had, volgens één van haar medegevangenen. Maar hij zei dat hij Ignacio was en hij moet natuurlijk ook zichzelf blijven. Dus ik zei hem: ‘Kijk, ik heb 36 jaar naar je gezocht als Guido dus ik zal je Guido blijven noemen’, en dat begreep hij. Maar nu, tsja, soms vermijd ik het om hem Guido te noemen, want dat wil hij niet.”

Als ik met hem spreek is Ignacio Hurban helemaal Ignacio Montoya Carlotto geworden, de musicus met zijn eigen septet. Op weg naar een televisiestudio voor een optreden vertelt hij dat hij weigert om wrok te koesteren om het gebeurde, of te doen alsof hij zelf heeft geleden onder wat zijn biologische ouders is overkomen.

“Het moet verschrikkelijk geweest zijn om van je moeder afgepakt te worden, maar ik herinner het me niet. Bovendien, wat voor nut zou het hebben om te huilen over wat ik gehad had kunnen hebben? Ik heb niet geleden, mijn ouders wel. Het is zó triest wat ze hebben moeten doormaken en tegelijk zó sterk dat ze hun levens voor hun idealen gegeven hebben. Ongelooflijk. Maar ik heb daar niets van meegemaakt. Mijn herinneringen gaan over opgroeien op een boerderij met een vader en een moeder. En zij hebben voor mij gedaan wat alle ouders gedaan zouden hebben.”

Er het beste van maken

Het is lastig om te weten of hij bepaalde zaken ontkent; hij zegt zelf van niet. Misschien is hij die uitzondering, die persoon die het beste wil maken van de wereld waarin hij geboren is, ook al ontdekt hij op zijn 36e dat hij in een leugenachtige wereld is terechtgekomen als slachtoffer van een vreselijke misdaad.

Ondertussen zet Estela haar werk voor de Grootmoeders voort. Elke dag reist ze naar haar kantoor bij de Plaza de Mayo, drie uur per dag. Ze is voortdurend onderweg met haar boodschap van hoop. Haar kleinzoon was het 114e geïdentificeerde kleinkind. Sindsdien zijn er nog twee geïdentificeerd, maar honderden anderen zijn nog steeds niet teruggevonden. Ze is daarom niet van plan om met haar werk te stoppen. “Mijn enige gedachte was dat Laura nu in vrede kan rusten. Het voelde alsof Laura tegen mij zei: ‘Mama, je hebt je missie volbracht.’ Maar er is nog zo veel te doen. Ik blijf zoeken naar de andere vermiste kleinkinderen.”

Vertaald uit het Engels en enigszins ingekort door Frank Bron

The Guardian

Gerelateerde berichten

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Afgelopen jaar is de wereld weer iets minder democratisch geworden en in Latijns-Amerika is de terugval het grootst. Dat komt met name door de scherpe daling van het democratiegehalte van een aantal Midden-Amerikaanse landen. Van het idee van twintig jaar geleden dat de democratie in Latijns-Amerika vrij stevig was verankerd, is weinig meer over. Zo blijkt uit de Democracy Index 2023.

Lees meer
Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

De uitzending was woensdagavond 1 november, maar kan op Uitzending gemist worden teruggekeken. In de laatste uitzending van dit seizoen vertelt de in Nederland woonachtige Ana haar verhaal. Tien jaar geleden werd middels DNA-onderzoek vastgesteld dat zij tot de zogenaamde roofbaby’s behoort. Haar beide ouders zijn tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Haar moeder was vijf maanden zwanger toen zij werd gearresteerd. Op één klein berichtje kort na haar arrestatie werd nooit meer iets van haar vernomen. Haar dochter Ana is geadopteerd, iets dat zij pas op 36-jarige leeftijd te horen kreeg.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This