Internationale initiatieven in de wacht vanwege Corona-virus
De opkomst bij de presidentsverkiezingen van 2019 in Guatemala was laag. In de tweede ronde ging slechts veertig procent van de kiesgerechtigden naar de stembus. Het is een uiting van afkeer van de bevolking tegen de politiek. Niet nakomen van afspraken, corruptie, geweld, criminaliteit en armoede liggen hieraan ten grondslag. De conservatief Alejandro Giammattei van de partij VAMOS kwam als winnaar uit de bus. Net als zijn voorgangers steunt hij vooral op het leger en de conservatieve elite. VAMOS is voor herinvoering van de doodstraf, tegen abortus en het homohuwelijk.
Giammattei werd op 14 januari van dit jaar beëdigd als 51ste president van Guatemala. Bij zijn overwinning sprak hij de bevolking toe met de woorden “We gaan Guatemala opnieuw opbouwen”. Dat opbouwen gaat over de landsgrenzen heen. Binnen twee weken na zijn aantreden bezocht Giammattei buurland El Salvador, waar sinds juni 2019 Nayib Bukele president is. Na een overleg van een paar uur presenteerden de presidenten op een persconferentie plannen over het stimuleren van de economische groei en een gezamenlijke aanpak van de criminaliteit.
‘Historisch moment’
El Salvador, het kleinste land in Midden-Amerika ligt aan de Pacific, maar heeft als enig land van deze regio geen toegang tot de Atlantische Oceaan. Giammattei bood Bukele de mogelijkheid aan om een haven in Guatemalteekse wateren in de Atlantische Oceaan te bouwen en te gaan exploiteren. De regeringen van beide landen gaan werken aan een wettelijk kader dat El Salvador de mogelijkheid biedt hier projecten te ontwikkelen. Naast het stimuleren van goederenstromen en logistieke centra zal onderzocht worden of er geïnvesteerd kan worden in het bouwen van hotels. Bukele sprak van een “historisch moment” voor Midden-Amerika.
Hier bleef het niet bij. Er werd ook een ‘open skies’-overeenkomst’ getekend. Die maakt het mogelijk dat vluchten tussen beide landen als nationale (binnenlandse) vluchten worden beschouwd. Dit bespaart geld en tijd en zal zo bijdragen aan de ontwikkeling van de handel en het toerisme. Het gedeeltelijk opheffen van de grenzen betekent vrije doorvoer van goederen en diensten en vrij verkeer van mensen. Hiertoe moeten douaneregelingen op elkaar worden afgestemd en veiligheidsplannen gecoördineerd. Ook zouden zo de criminaliteit en bendes die grensoverschrijdend actief zijn beter bestreden kunnen worden. Giammattei liet weten op korte termijn ook een ‘open skies’-overeenkomst’ met Honduras te willen realiseren en zo te werken aan een sterkere regio.
Veilig derde land
In juli 2019 werd onder dwang van dreigementen door president Trump een migratiedeal gesloten met de Verenigde Staten. Guatemala werd hiermee een ‘veilig derde land’ om asielzoekers uit andere Latijns-Amerikaanse landen op te vangen. Hiermee willen de VS voorkomen dat de migranten doorreizen naar de Amerikaanse grens. Maar Guatemala gaat gebukt onder hetzelfde bendegeweld, dezelfde werkloosheid en armoede waarvoor migranten uit de meer zuidelijk gelegen buurlanden, zoals El Salvador en Honduras vluchten. In ruil voor de deal zouden Guatemalteken makkelijker aan het werk kunnen als seizoensarbeider in de VS. Trump twitterde triomfantelijk na het bereikte akkoord; “Dit is een grote dag” en “Guatemala is een vriend van de VS, in plaats van een vijand”. Bij zijn overwinning gaf Giammattei aan deze deal van tafel te willen vegen.
Status van het vliegveld
La Aurora, de internationale luchthaven van Guatemala is belangrijk voor economische groei en toerisme. Het is bovendien de verbinding met de VS; het merendeel van de toeristen komt uit de VS en illegale migranten die de VS zijn uitgezet, komen via de luchthaven terug. Maar Guatemala had ook andere ambities met La Aurora, zo werd de luchthaven in 2007 gemoderniseerd en uitgebreid. Hiermee werd het een categorie 1 luchthaven, men wilde ook meer vliegbewegingen met andere continenten. KLM vloog ooit rechtstreeks op Guatemala, maar na die grootse modernisering kwam deze luchtvaartmaatschappij niet terug. Vele vliegmaatschappijen, waaronder KLM, kozen voor Panama als knooppunt in deze regio. In 2015 moesten tien winkels op de luxe luchthaven sluiten wegens fraude met belastingvrijstelling. En zo verstoften de winkels en de luchthaven. In 2018 verloor La Aurora definitief haar glans en raakte haar categorie 1 status kwijt.
Steun voor commerciële luchtvaart
Op 4 maart werd een overeenkomst getekend door president Giammattei, de Amerikaanse ambassadeur in Guatemala Luis Arreaga, verantwoordelijken voor de verlening van luchtvaartnavigatiediensten in Midden-Amerika (COCESNA) en het bureau van de Amerikaanse luchtvaartautoriteiten (FAA). De overeenkomst vergemakkelijkt technische bijstand van de FAA aan de lidstaten van de COCESNA. Guatemala zal als eerste land als COCESNA-lid bijstand van de FAA ontvangen. Het wordt hiermee in staat gesteld te zorgen dat commerciële luchtvaartmaatschappijen voldoen aan de internationale normen. Na de ondertekeningsceremonie noemde de Amerikaanse ambassadeur de overeenkomst een voorbeeld is van de betrokkenheid van de Verenigde Staten om de commerciële luchtvaart in Guatemala te ondersteunen: “Door dit te doen zullen de reeds bestaande handels-, investerings- en culturele banden van onze landen worden versterkt”.
Corona-avondklok
11 maart, een week na het tekenen van deze overeenkomst, kwam het coronavirus de Guatemalteekse grenzen over. Al snel werd iedereen die met gezondheidsklachten op de luchthaven aankwam veertien dagen in quarantaine gezet. Op 16 maart gingen de luchthaven en de grensovergangen met Mexico, Honduras en El Salvador dicht. Veel Guatemalteken, vooral in de afgelegen gebieden, waren slecht geïnformeerd over de wereldwijde ontwikkeling van de coronacrisis. De regeringsmaatregelen zorgden in eerste instantie voor veel onrust.
Giammattei nam meteen forse maatregelen. Zelf studeerde hij geneeskunde en kent de medische wereld van binnenuit; hij weet dat Guatemala dit virus niet aan kan. Alle scholen gingen dicht, openbare bijeenkomsten en bezoek aan ouderen in ziekenhuizen werden verboden en restaurants en bars gesloten. En er werd een langdurige avondklok ingesteld: van vier uur s middags tot vier uur in de ochtend mag niemand op straat. Voor diegenen die de burgeroorlog (1960-1996) meemaakten, is dat geen onbekende maatregel. In iedere stad en dorp rijden om 16.00 uur politieauto’s door de straten om te waarschuwen. Ga je naar buiten, dan riskeer je een forse boete, kun je deze niet betalen dan ga je veertien dagen de gevangenis in.
Op 29 maart kondigde Giammattei aan dat de periode is verlengd tot 12 april. Iedere dag komen er meer besmettingen bij. Geen migratiestromen meer, geen inkomsten voor dagloners, geen viering van Semana Santa. Dat zijn de gevolgen op de korte termijn, maar hoe moet het verder met al die grootse plannen? Het is afwachten tot na het coronatijdperk.
