Milieu & Natuur

Van wie is Wirikuta?

27 januari 2016

Estefanía Pampín Zuidmeer

De strijd van de Mexicaanse Huicholes tegen de mijnbouw

In Mexico hebben de inheemse Huicholes hun cultuur weten te behouden. Nu wordt één van hun heilige gebieden bedreigd door mijnbouw. Daarom willen ze dat het gebied wordt beschermd. Maar dat kan weer het levensonderhoud van duizenden mensen in gevaar brengen. Er wordt gezocht naar manieren om, zonder mijnbouw, iedereen tevreden te stellen. Over deze strijd is al een boeiende documentaire gemaakt.

De Huicholes zijn een inheemse bevolkingsgroep die al duizenden jaren leeft in het noordwesten van wat nu Mexico is. De ongeveer 40.000 Huicholes wonen in de bergketen Sierra Madre Occidental, verspreid over vier Mexicaanse deelstaten. Hun taal, het Huicho, is een van de 62 erkende nationale talen van het land. Als een van de weinige inheemse volkeren in Mexico hebben de Huicholes, ondanks kolonisatie en moderne invloeden, hun eigen identiteit en tradities weten te behouden. De Huicholes hebben een zeer sterke band met hun voorouders, de natuur en de goden én een rijke spirituele belevingswereld. De peyote, een bolvormige cactus met hallucinogene eigenschappen, speelt een belangrijke rol bij het contact met de voorouders en het verleden. In de ogen van de Huicholes dient de natuur gerespecteerd te worden. Één van hun heilige gebieden, Wirikuta, wordt nu echter bedreigd door mijnbouw.

Pelgrimstocht

In 2012 kondigde de Mexicaanse regering aan dat 45.000 hectare van Wirikuta (tweemaal de oppervlakte van de gemeente Amsterdam) in de deelstaat San Luis Potosí vrij waren gegeven voor exploitatie door mijnbouw. Dat is een derde deel van dit heilige gebied.  Het Canadese bedrijf First Majestic Silver Corp zou hier aan de slag gaan. Wirikuta bestaat voor het grootste deel uit woestijn en een kleiner deel is bergachtig. Een deel van het gebied dat dit bedrijf mag exploiteren, bevindt zich op de Cerro Quemado, de berg waar voor de Huicholes de zon is ontstaan. De Huicholes houden jaarlijks vanuit hun woongebieden in andere deelstaten een pelgrimstocht naar de Cerro Quemado waar ze ceremonieën verrichten. Mijnbouw op deze berg zou het culturele en religieuze erfgoed van de Huicholes vernielen.

Vlakbij de Cerro Quemado ligt Real de Catorce, een stadje gesticht door de Spanjaarden in 1763 voor de ontginning van zilver. Tegenwoordig is er nauwelijks werk en is dit koloniale bergstadje grotendeels afhankelijk van het toerisme. Op slechts iets meer dan 1000 inwoners zijn 100 gezinnen hier afhankelijk van werk in mijnen in andere delen van Mexico. Mijnbouw in Cerro Catorce zou weer werk voor de bewoners van Real de Catorce kunnen betekenen.

Maar de mijnbouw heeft ook nadelen. Volgens Eduardo Santana Castellón, wetenschapper op het gebied van Ecologie en Ontwikkeling aan de Universiteit van Guadajalara, levert mijnbouw voor de arme bevolking op de lange termijn geen economisch voordeel op, maar wel schade aan de natuur. Hij erkent dat mijnbouw nodig is, maar er moet goed nagedacht worden waar het wordt uitgevoerd.

Koortsachtig

Om te voorkomen dat Cerro Quemado en de rest van Wirikuta vernietigd worden, zoeken de Huicholes koortsachtig naar manieren om hun heilige plek te beschermen. Sinds 1994 wordt het Wirikuta gebied beschermd door de deelstaat San Luís Potosí als Natuurlijk Heilig Gebied. Maar de landelijke autoriteiten negeren deze status en staan mijnbouw toe. De Huicholes willen nu dat het Wirikuta gebied de UNESCO-statussen Cultureel Erfgoed en Biosfeerreservaat krijgt. Ook de biodiversiteit is van betekenis.  85 procent van alle cactussoorten op het Amerikaans continent bevinden zich in Mexico, en in Wirikuta is de grootste diversiteit. Daarom is dit gebied erkend door World Wildlife Fund en Nature Conservacy als een prioriteitszone voor bescherming. Als UNESCO aan dit gebied beide statussen verleent, mag hier landbouw, veeteelt noch mijnbouw plaatsvinden.

Chilipepers

Maar tegen zo’n status komen de bewoners van diverse gemeenten van de hoogvlaktes van San Luís Potosí in verzet, want de voorgestelde bescherming bedreigt de ejidos (een ejido is een stuk agrarisch gebied  voor gemeenschappelijk gebruik). Olegario Coronado Hernández, algemeen coördinator van het Verbond van Ejidos van de Hoogvlakte, wil dat er rekening gehouden wordt met het standpunt en de belangen van de ejidatarios (mensen die deel uitmaken van een ejido). In dit verbond zijn meer dan 48 ejidos vertegenwoordigd. Per ejido gaat het om gemiddeld drieduizend mensen. Dus ruim 140.000 mensen in het hele Wirikuta gebied zijn voor hun levensonderhoud afhankelijk van de ejidos.

Hernández vindt dat als de Huicholes het over mensenrechten hebben, ze zich moeten realiseren dat toegang tot werk en een waardig leven ook een mensenrecht is. In januari 2016 hebben de ejidatarios een uitspraak van de Mexicaanse Commissie voor Samenwerking met UNESCO over het verlenen van een Cultureel Erfgoed status weten uit te stellen tot september.

Gastón Santos Ward, vertegenwoordiger van het Secretariaat van Landbouw, Landinrichting, Visserij en Voedsel van de deelstaat San Luis Potosí stelt dat “wanneer een gebied wordt beschermd, er nieuwe kansen geboden moeten worden”. Dus als in de ejidos bepaalde productieactiviteiten worden verboden, moeten er plannen komen om die activiteiten ergens anders te laten plaatsvinden en steun bij deze omschakeling. Een verandering in productieactiviteiten hoeft niet per se tot economische verliezen te leiden. Dat illustreert Santos Ward met een voorbeeld uit de deelstaat Campeche, waar de ejidatarios bomen kapten om chilipepers te kunnen telen. Het leverde weinig geld op en het tastte het milieu aan. De ejidatarios kregen steun om hun activiteiten aan te passen, en met succes: nu verdienen ze veel meer met ecotoerisme.

Beroemde filmster

De Huicholes doen hun uiterste best om het gebied beschermd te krijgen. Zo zijn ze naar de Verenigde Naties geweest voor steun. Ook hebben ze veel aandacht voor hun zaak weten te krijgen in de Mexicaanse samenleving. De Huichol-zaak staat nu ook symbool voor de strijd van andere inheemse bevolkingsgroepen in en buiten Mexico, en voor de strijd tegen milieuvernietiging in het algemeen. In 2012 kwamen meer dan 60.000 mensen naar het Wirikuta Fest, een festival om aandacht voor de situatie te vragen. Mexicaanse muzikanten en acteurs, zoals de wereldberoemde filmster Gael García Bernal, steunen publiekelijk de beweging voor bescherming van het Wirikuta gebied.

Het geld dat is ingezameld tijdens het Wirikuta Fest wordt gebruikt voor gemeenschapsprojecten, zoals waterbesparende installaties die het makkelijker maken om groente te telen in een gebied waar het leven hard is en zowel water als voedsel schaars zijn. Men wil hiermee de inwoners van het gebied onafhankelijk maken van de mijnbouw voor hun overleving.

In samenwerking met de Huichol-gemeenschap is een twee uur durende documentaire gemaakt: Huicholes: Los Últimos Guardianes del Peyote (Huicholes: The Last Peyote Guardians) om op wereldniveau aandacht te vragen voor de dreigingen waar Wirikuta aan wordt blootgesteld. De documentaire won in december 2015 de prijs Survival op de twaalfde editie van het Festival van Film en Mensenrechten in Barcelona.

De Huichol-gemeenschap wil uiteindelijk maar één ding: in harmonie leven met haar omgeving. En dat willen de Huicholes niet alleen voor zichzelf. Juist daarom vragen ze steun van de deelstaat San Luis Potosí, zodat alle bewoners van Real de Catorce kunnen profiteren van projecten die goed zijn voor de hele gemeenschap. Dan kan de natuur behouden blijven en kunnen mensen hier voor de lange termijn blijven voorzien in hun levensonderhoud zonder afhankelijk te zijn van mijnbouw.

Gerelateerde berichten

Oerbossen Bolivia branden in stilte weg

Oerbossen Bolivia branden in stilte weg

Internationaal is er diepe verontwaardiging over de bosbranden in het Braziliaanse Amazonewoud. De extreemrechtse president Bolsonaro krijgt bakken kritiek over zich heen. Maar in buurland Bolivia voltrekt zich een vergelijkbare, stille ramp. In 2019 brandde meer dan zes miljoen hectare aan bos af, een gebied ter grootte van Nederland, Luxemburg en Vlaanderen samen.

Lees meer
Brazilië, Indonesië en Democratische Republiek Congo willen ‘Opec van regenwouden’  vormen

Brazilië, Indonesië en Democratische Republiek Congo willen ‘Opec van regenwouden’ vormen

Aangespoord door de verkiezing van Lula willen de drie landen, waar zich de helft van alle tropische bossen bevinden, sterkere inspanningen voor natuurbehoud toezeggen. Met name de verkozen president van Brazilië, Luiz Inácio ‘Lula’ da Silva, heeft beloofd te vechten om de ontbossing in het Amazonegebied een halt toe te roepen.

Lees meer

Stikken in het paradijs

Documentaire over vervuiling Isla-raffinaderij Dit jaar bestaat het Koninkrijk der Nederlanden 200 jaar. Curaçao is een van de parels aan de kroon, een geliefd eiland bij veel (Nederlandse) toeristen. Wat de vakantiegangers vaak niet weten, is dat in dit paradijs een...

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This