Verleden helpt bij oplossen van nieuw probleem
In navolging van zo’n honderd landen heeft ook Guatemala maatregelen tegen plastic getroffen. Het gebruik van plastic en duroport (schuimplastic) wegwerpartikelen en verpakkingsmateriaal is binnenkort verboden. Het gaat om bijvoorbeeld plastic tasjes, borden, bestek en bekers, kortom alles wat bedoeld is voor eenmalig gebruik. Het verbod geldt niet voor medische en therapeutische materialen.
De wet werd op 19 september 2019 aangekondigd door het ministerie van Milieu en Natuurlijke Hulpbronnen. De bevolking krijgt twee jaar de tijd om te zoeken naar duurzame oplossingen die voldoen aan de normen van de Europese Unie, de Europese composteringsnorm EN-13432. Volgens deze norm moeten kunststoffen en verpakkingen daadwerkelijk biologisch afbreekbaar en composteerbaar zijn. Hetzelfde ministerie is ook verantwoordelijk voor de naleving van deze wet; er zullen sancties opgelegd worden aan diegenen die zich niet aan de wet houden.
Vol trots kondigde president Jimmy Morales in kranten en op sociale media de wet aan met de woorden “Guatemala le dice no al plástico” (Guatemala zegt nee tegen plastic). Met de beeltenis van een in plastic verstrengelde zeeschildpad deed hij een oproep aan de bevolking om de huidige consumptie van plastic drastisch te verminderen voor het welzijn van het land en toekomstige generaties.
Ecotoeristen en slimme burgemeester
Guatemala heeft een grote plasticindustrie. In totaal werken er zo´n tienduizend mensen in zestig grote en kleine bedrijven. Indirect zijn zestigduizend mensen voor hun inkomen afhankelijk van de productie van plastic, plastic artikelen en voorwerpen. Plastic is een belangrijk exportartikel van Guatemala. Afnemers van deze producten zijn de Verenigde Staten en Midden-Amerikaanse landen zoals Mexico en Panama. Arbeiders uit de plasticindustrie uitten hun angst voor het verlies van hun baan. Morales riep op om vooral niet te dramatiseren, maar op zoek te gaan naar oplossingen voor deze problematiek.
Oplossingen liggen misschien niet in de toekomst, maar in het verleden. San Pedro La Laguna, een dorp met tienduizend inwoners gelegen aan het meer van Atitlán, heeft al in 2016 het initiatief genomen om geen wegwerpplastic meer te gebruiken. De burgemeester en leden van de gemeenteraad zijn persoonlijk alle deuren langs gegaan om medewerking van de bevolking te vragen. San Pedro staat ook wel bekend als het ‘backpackersdorp’ van Guatemala en het idee van de burgemeester kan ook ingegeven zijn door de vele ecotoeristen die hier sinds jaar en dag neerstrijken. Hoe dan ook, het is San Pedro gelukt om in een jaar tijd het gebruik van wegwerpplastic met tachtig procent te verminderen.
Inwoners hebben oude gebruiken – tradities van voor het plastic tijdperk – in ere hersteld. Zo worden vlees en vis op de markt nu verpakt in bananenbladeren. Boodschappen gaan mee naar huis in een rieten mand of tas geweven van palmblad. Tortilla’s en brood worden weer bewaard in traditioneel geweven stoffen. Ook wordt het meer van Atitlán door vrijwilligers schoongemaakt en wordt afval door de gemeenschap gescheiden.
Afval of grondstof?
Afval wordt al langer hergebruikt. De artisanale sector is altijd op zoek geweest naar goedkope grondstoffen om toeristensouvenirs en gebruiksvoorwerpen van te maken. Het meest bekend zijn waarschijnlijk de gelukspoppetjes, gemaakt van restjes stof. Maar ook glas wordt gerecycled. Een aantal bedrijfjes zamelt op grote schaal glas in en sorteert het op kleur. Zo ontstaan er nieuwe, met de mond geblazen, ontwerpen van vazen, glazen en schalen. Lipjes van blikjes worden aan elkaar gehaakt tot tasjes en lege plastic flessen worden omgetoverd tot pennenhouders of kaarsenstandaards. Oplossingen van de inheemse vrouwen die vaak nog dicht bij de natuur leven en door armoede genoodzaakt zijn om grondstoffen goed te gebruiken, of er een nieuwe vorm of toepassing voor te vinden, zouden een inspiratie kunnen zijn om dit actuele probleem aan te pakken.
Deze bijdrage maakt deel uit van de Milieuspecial najaar 2019
