Hevige discussie in Chili over bescherming gletsjers
De Chileense regering heeft een wetsvoorstel ingediend om de gletsjers van het land te beschermen. Deze belangrijke waterreservaten worden bedreigd door de mijnbouwsector. De milieubeweging en inheemse volkeren vinden dat het voorstel te veel ruimte overlaat om gletsjers te vernietigen.
Momenteel woedt in Chili een hevige discussie over bescherming van de gletsjers. Chili heeft de grootste oppervlakte aan gletsjers in Latijns Amerika. Er zijn ruim drieduizend grote gletsjers en ruim twintigduizend kleine, totaal 23.641 km2, iets meer dan de helft van de oppervlakte van Nederland. Dit zijn strategisch gelegen reserves van water in vaste staat, ze vormen 82 procent van het waterreservaat van heel Latijns Amerika. Maar de gletsjers worden bedreigd door de opkomende mijnbouw; onder de gletsjers liggen namelijk grote voorraden mineralen en metalen. Zal de Chileense regering de gletsjers beschermen, of kiezen voor de economische belangen van de mijnbouwsector? Het beperken van de mijnbouw zou ingaan tegen de neoliberale economische koers die Chili sinds Pinochet vaart, maar die in de laatste jaren steeds meer onder vuur ligt.
Initiatief uit parlement
Parlementsleden namen het initiatief. Op 20 mei 2014 stelden de voorzitter van de Commissie van Milieu van de Kamer van Afgevaardigden Daniel Melo (van de socialistische regeringspartij) en acht andere parlementariërs voor een wet te maken om de gletsjers te beschermen. Bijna alle indieners kwamen uit partijen die de centrumlinkse regering van president Michelle Bachelet steunen, maar ook een lid van de rechtse oppositie ondertekende het voorstel. Samen met de milieuorganisaties Chile Sustentable, Terram en Greenpeace deden ze hun voorstel op de dag voor de jaarlijkse toespraak waarin de president de plannen van de regering voor het komende jaar bekend maakt. Ze riepen de president op zich uit te spreken over dit onderwerp.
De door de parlementariërs voorgestelde wet zou onder meer de diverse soorten gletsjers en hun ecosystemen moeten beschrijven, om te kunnen bepalen welke activiteiten toegestaan zijn in welk ecosysteem. De wet zou de gletsjers moeten aanmerken als nationaal bezit voor publiek gebruik (zoals een strand) om te voorkomen dat gletsjers in handen zouden komen van bedrijven, waarmee het water privaat bezit zou worden. In haar toespraak op 21 mei 2014 kondigde Bachelet inderdaad aan dat de regering met een wet ter bescherming van de gletsjers zou komen.
De mijnbouwsector reageerde bezorgd op het initiatief van de parlementariërs: als dit voorstel aangenomen zou worden, zou het huidige en toekomstige mijnprojecten enorm kunnen benadelen. Afhankelijk van de in de wet gestelde voorwaarden zou het heel moeilijk kunnen worden om mijnactiviteiten te ontwikkelen in hoge berggebieden.
‘Gletsjer Republiek’
2014 ging voorbij zonder dat de regering met een wetsvoorstel haar bedoelingen duidelijk maakte. De parlementsleden die het initiatief hadden genomen, de christendemocratische minister van Milieu Pablo Badenier en de directeur van het Departement voor Waterbeheer bleven op het belang van een gletsjerwet wijzen. Tegelijkertijd voerde Greenpeace een grote campagne genaamd de ‘Gletsjer Republiek’, die op veel steun van de bevolking kon rekenen. In deze campagne wordt een Chili geschetst waarin de gletsjers volledig beschermd worden. Men kan de campagne op een ludieke manier steunen door zich als ‘bewoner’ van deze ‘Gletsjer Republiek’ aan te melden.
In het Chileense politieke stelsel kunnen alleen overheidsuitgaven worden gedaan voor de uitvoering van wetten die door de regering zijn ingediend. Daarom wilden de parlementariërs dat de regering hun voorstel zou overnemen. Dat leidde tot onderhandelingen tussen regering en een aantal parlementsleden, met als resultaat een wetsvoorstel dat de regering op 10 maart 2015 eindelijk indiende bij de Kamer van Afgevaardigden. Maar het ging nogal verwarrend; zo zat bij dit voorstel geen begroting. Pas 31 maart kwam er een voorstel met een begroting en kon de Kamer het gaan behandelen.
Het wetsvoorstel beschermt alleen de gletsjers die zich in natuurreservaten bevinden (en die al bescherming genieten). De regering verbiedt expliciet commerciële activiteiten bij gletsjers in natuurreservaten of onaangetaste gebieden. Verder zullen de verschillende soorten gletsjers wettelijke erkend worden, met als doel deze gebieden te bestempelen als nationaal publiek bezit. Momenteel kunnen bedrijven rechten over het in de ijsmassa opgeslagen water opeisen voor commerciële doeleinden. De Raad van Duurzaamheid, waarin tien ministers zitten, zoals van Milieu, Landbouw, Mijnbouw en Volkgezondheid, krijgt de bevoegdheid om beslissingen te nemen over de mate van bescherming van de gletsjers die zich buiten de natuurreservaten bevinden.
Opofferbaar
Het regeringsvoorstel wijkt flink af van het voorstel van parlementariërs van 20 mei 2014. Volgens diverse sociale en milieuorganisaties en experts is het wetsvoorstel ambivalent en biedt het ruimte voor misbruik door de mijnsector. Het beschermt de gletsjers in natuurreservaten, maar laat de vraag open of de gletsjers in mijnbouwgebieden ook beschermd zullen worden. De critici vinden dat het parlement daar via wetgeving iets over zeggen moeten hebben, in plaats van een aantal ministers daarover te laten beslissen. Ook worden de belangrijkste gletsjers in het noorden en centrum van het land niet beschermd, die volgens Chile Sustentable fundamentele waterreservaten vormen. Matías Asun, directeur van Greenpeace Chile, stelt dat “dit initiatief de gletsjers uitlevert aan de mijncorporaties zodat ze vernietigd kunnen worden. De regering verklaart onze waterreservaten als opofferbaar”.
Daniel Melo, socialistisch parlementslid en voorzitter van de Commissie van Milieu, stelt in reactie op deze kritiek dat met dit wetsvoorstel 80 tot 85 procent van de totale oppervlakte aan gletsjers beschermd zal worden. Er worden zo belangrijke stappen gezet en de wet betekent een vooruitgang. Volgens Melo is het wetsvoorstel een overwinning en heeft de regering weerstand geboden aan de enorme druk van de mijnbouwsector.
Het laatste woord?
De vertegenwoordigers van de inheemse gemeenschappen uit de valleien Maipo, Aconcagua, Limarí, Copiapó en Huasco maken zich zorgen over het wetsvoorstel: “We weten dat het einde van de gletsjers in de transversale valleien van Chili het einde van het leven in onze valleien betekent”. Ze wijzen er daarnaast op dat de regering van plan is om mijnbouwactiviteiten de komende tien jaar te verdubbelen. Dit gebeurt zonder enig publiek debat en zonder te overwegen wat de impact hiervan zal zijn op het leven van de valleigemeenschappen. Daarnaast spreken de vertegenwoordigers hun ongerustheid uit over een verdrag tussen Chili en Argentinië, waarin de bergtoppen van de Andes zijn toegewezen aan de mijnbouwsector. Het gaat om 25 procent van de regio bij de grens met Argentinië, de hoogste gebieden van de bergketen waar de gletsjers zich bevinden.
Tot slot vragen ze aandacht voor hun rechten als leden van de inheemse bevolking. Ze stellen dat iedere wet die toegepast zal worden op gebieden waar ze leven, eerst besproken moet worden door de inheemse bevolking. Dit is opgenomen in Overeenkomst 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties (ILO) en bekrachtigd door de Chileense staat. Dit consult overslaan betekent een schending van hun rechten.
Een gletsjerwet is er nog niet. Het aannemen van wetten in Chili gaat meestal erg langzaam en deze wet is hierop geen uitzondering. Het recent gepresenteerde regeringsvoorstel krijgt veel kritiek. Het mag duidelijk zijn dat over hierover het laatste woord nog niet is gezegd.
