Uitzondering in Mexicaanse narconovela
Het drugsgeweld dat Mexico teistert, haalt regelmatig de media. De laatste jaren verwerken Mexicaanse schrijvers het ook als thema in hun boeken. Er wordt zelfs al gesproken van narcoliteratuur, gekenmerkt door geweld en bloedvergieten. De Mexicaanse auteur Yuri Herrera pakt het Kroniek van een hofzanger anders aan. “Literatuur creëert nieuwe manieren om over problemen te praten.”
Geweld is dagelijkse kost in Mexico. Verminkte lijken duiken in nieuwsbulletins op als drugskartel een daad stellen of wraak nemen. Kunst verwerkt de bloederige wreedheden tegenwoordig ook in haar uitingen. Het geweld krijgt zijn eigen plek in de cultuur. Op televisie en in de muziek figureren drugsbazen, die met hun handel astronomische bedragen verdienen.
Steeds meer schrijvers verwerken de drugsproblematiek in Mexico als thema in hun werk en de laatste jaren is er zelfs sprake van narcoliteratuur. De Mexicaanse auteur Yuri Herrera (1970) levert met Kroniek van een hofzanger een unieke bijdrage aan dit genre door het geweld slechts lichtjes aan te stippen, waar anderen explicieter zijn.
Deze debuutroman vertelt het verhaal van Lobo, een arme straatmuzikant die gezegend is met een gouden stem. Lobo’s leven verandert op slag als de lokale drugsbaron – aangeduid als de Koning – zich over hem ontfermt. Lobo treedt toe tot de entourage van de Koning en componeert corridos ter meerdere eer en glorie van hem.
Herrera’s roman is bekroond met de Mexicaans-Amerikaanse Border of Words-prijs en de Spaanse Otras voces, otros ámbitos-prijs.
Het genre van de narconovela kent vaak expliciet geweld. U kiest ervoor om het geweld subtieler weer te geven. Welke plaats heeft geweld in het leven van de Mexicanen?
“Ik heb het niet zozeer over geweld, maar over de relatie tussen kunst en macht. Geweld vormt een onderdeel van deze relatie. De mate waarin het geweld het leven van Mexicanen beïnvloedt, varieert. Sommigen gaan dagelijks gebukt onder het geweld; anderen hebben er soms last van. Voor een enkeling speelt het geen rol. Het geweld heeft de verhouding van mensen tot de autoriteiten en hun verwachtingen op het gebied van sociale orde in hun land veranderd.”
U schrijft een mooi verhaal over een wrede realiteit met bloederige feiten. Welke rol heeft literatuur volgens u in een dergelijke realiteit?
“Literatuur beoogt mensen aan te zetten tot reflectie, vraagt geduld aan de lezer. Die moet bereid zijn om de samenhang en complexiteit van dramatische situaties te ontdekken. Literatuur, als het al een rol heeft, dient om nieuwe manieren te creëren om over onze problemen te praten.”
Wat is Lobo voor iemand?
“Hij is een personage dat ontdekt dat hij zijn naam en waardigheid kan herwinnen, zonder te verwachten dat iemand hem daarvoor erkenning biedt.”
Is uw roman een weerspiegeling van de Mexicaanse maatschappij?
“Kroniek van een hofzanger is een weerspiegeling in de zin dat je nadenkt over het verhaal, de individuele drama’s, de taal. Maar het is geen spiegel. Die spiegelen alleen, zonder iets toe te voegen. Literatuur doet meer. Het voegt iets toe aan de realiteit: geluiden, emoties, ideeën.
Hoe gaat u te werk bij het schrijven van een roman?
“Mijn verhalen ontwikkelen zich langzaam, vanuit een bepaald idee. De kern vormt zich vanuit een personage, anekdote en sfeer. Vanuit die basis werk ik, maar het wordt nooit een vastomlijnde gids waar ik niet van kan afwijken. Ik denk veel na over het verhaal voordat ik het schrijf, maar als ik eenmaal bezig ben, schrijf ik vlot.”
Wat is de positie van kunstenaars in de Mexicaanse maatschappij? Welke relatie is er tussen kunst en macht? Waarom zijn er bijvoorbeeld artiesten die zich wijden aan narcocorridos?
“Er zijn veel soorten kunstenaars in Mexico. Je hebt kunstenaars die werken zonder erkend te worden door de critici, kunstenaars die bloggen, en kunstenaars die dankzij overheidsbeurzen kunnen publiceren. Kunst is goed en gedijt in Mexico, met sponsoren, zonder sponsoren en ondanks sponsoren. Er zal altijd verleiding zijn om kunstenaars te censureren, ofwel door de staat, de markt of de critici, maar dat is een verloren strijd. Ik geloof dat er in Mexico allerlei kunstenaars gezamenlijk werken creëren die getuigen van de actuele verschrikkingen, maar ze beperken zich niet alleen daartoe. Corridos zijn er over veel onderwerpen, niet alleen over drugshandel. En degenen die daar over gaan, verheerlijken niet alleen, maar hebben het ook over de conflicten, de slachtoffers, de rol van de regering en het leger.”
Yuri Herrera, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 2013, ISBN 9789028424616, 112 pag., €15,90, vertaling: Heijo Alting
In La Chispa 364 leest u een recensie van Kroniek van een hofzanger.
Foto van de schrijver: Paca Flores.