Guatemalteken laten vliegers op met boodschappen voor geliefde overledenen en over aardse problemen
Al meer dan veertig jaar wordt Día de los Santos (Allerheiligen) in het dorpje Sumpango, gelegen op een uur rijden van de hoofdstad, op uitbundige wijze gevierd. Een kleurrijke traditie waar bezoekers uit binnen- en buitenland in groten getale op af komen.
Volgens mondelinge overlevering dwalen kwade geesten op deze eerste november door de straten van het dorp. Zij zorgen voor veel onrust, ze vallen de goede zielen aan die in vrede rusten op het kerkhof. De kracht van de wind neemt deze ongewenste indringers mee naar de aarde en verhindert zo dat de dorpelingen op deze dag communiceren met hun overleden familieleden. De dorpswijzen waren ervan overtuigd dat als ze iets bedachten, een soort bewegende schijf in de lucht, het kwaad geen kans kreeg om het samenzijn tussen de levenden en doden te verstoren. En zo ontstond het festival de barriletes gigantes (festival van de grote vliegers). Gekleurde vliegers worden op 1 november opgelaten vanaf een veldje aan de rand van het dorp. Ze zijn door de dorpsbewoners gemaakt, de afmetingen zijn enorm, tot wel 20 meter doorsnede.
Tekst gaat door onder de foto
Vliegers met afbeeldingen in felle kleuren van landschappen, dieren, mensen en decoratieve elementen. Het festival is een menging van kunst, creativiteit en traditie waarmee de bewoners hun boodschap over eenheid, liefde en geloof uiten met respect voor hun cultuur en Moeder Aarde. Teksten staan met grote letters op de vliegers geschreven zodat ze van verre af zichtbaar zijn, maar ook bijna onmerkbaar op een vliegerstaart.
Woorden in de wind
Groepsgewijs wo
rdt er meegedaan aan het festival, er is immers ook een wedstrijdelement aan verbonden. Binnen iedere groep wordt er maandenlang intensief samengewerkt. Er wordt gediscussieerd om het thema te bepalen en vervolgens wordt de vlieger gemaakt. Dagen, weken aan een stuk wordt er getekend, het gekleurde papier wordt in vorm geknipt en met lijm aan elkaar geplakt totdat de boodschap die ze willen brengen goed is verbeeld.
Het festival van Sumpango is in de loop der jaren uitgegroeid tot een groot cultureel evenement waarbij boodschappen, smeekbodes, mantras en gebeden in telegramstijl ook opvallend veel aandacht schenken aan problemen van het aardse leven. Zoals: “De uitputting van onze aarde wordt iedere dag groter, we hebben het niet in de gaten maar we verwoesten het zelf” of “Het mysterie van de Mayacultuur als inzet voor een nieuw tijdperk” of “Noemen we dit vooruitgang, terwijl onze kinderen sterven”. Teksten die met de wind meegenomen worden met de hoop dat er iets zal veranderen.
Dromend van de grootste vlieger
Het bouwen van de vliegers was voorheen vooral een mannenaangelegenheid, maar inmiddels doen ook vrouwengroepen mee. De jongeren willen laten zien dat ook zij een duidelijke en sterke positie hebben in de maatschappij. Het is sowieso van groot belang voor het voortbestaan van het festival dat de jongere generatie van het dorp meewerkt aan de vliegers. Zij versturen hun boodschappen immers ook via WhattsApp of Facebook. Toch groeit ieder kind er mee op in Sumpango, hollend door de straten, met je zelf geknutselde vliege
rtje bestaande uit een gevonden zakje aan een stok, dromend van een echte vlieger die je gaat maken als je groot bent.
Het belang van het festival is niet onopgemerkt gebleven. UNESCO vroeg om identificatie van deze traditie in het belang van cultuur en vrede. Het festival staat vermeld op de regionale website. Het Guatemalteekse ministerie van Cultuur en Sport ondertekende in het kader van cultuurbehoud en ontwikkeling een samenwerking met de lokale vereniging die het festival organiseert. Naast het festival zelf zijn er tegenwoordig verschillende exposities, ook buiten Sumpango, waar deze ware kunstwerken met boodschap worden getoond.
Welke vlieger vliegt?
Op het voetbalveld aan de rand van het dorp, naast het kerkhof, wordt in de nacht van 31 oktober op 1 november begonnen met het bouwen van grote geraamtes, bestaande uit bamboestokken, plastic en touwen. Hierop wordt het papier bevestigd. Spannend is het moment waarop de vliegers rechtop komen te staan, vijf maanden werk wordt getoond aan het publiek. In de aan het festival verbonden wedstrijd worden niet alleen de artistieke en creatieve kwaliteiten beoordeeld, maar ook of en hoe de vlieger vliegt (de allergrootsten uitgezonderd). De vliegers en teksten worden door het publiek bewonderd en bekritiseerd, er is muziek, er wordt gegeten. Het is een mooie gelegenheid om samen te zijn en elkaar te ontmoeten, en het is een prachtig gezicht al die vliegers in de lucht, het heeft iets magisch. Maar het is ook een goed moment om te zien wat er zich afspeelt in de samenleving. Hopelijk zijn de vliegers groot genoegen en staat er genoeg wind op 1 november om het gevreesde kwaad tegen te houden.
