Kunst & Cultuur

Het jaarlijkse PAPJAZZ festival

7 oktober 2020

Els Hortensius

“Een van de weinige dingen die we nog over hebben”

Een jazzfestival in Haïti? De andere redactieleden reageerden verrast toen ik het noemde. En ja, een jaarlijks internationaal jazzfestival met sterren van mondiale allure is niet iets waarbij je direct aan Haïti denkt. En toch werd dit jaar in januari alweer de veertiende editie van het festival gehouden. Op internet is het programma voor komend jaar al bekend gemaakt, met onder andere een optreden van de Nederlandse jazzpianist Mike del Ferro.

Gezien de corona pandemie zou je veronderstellen dat het festival wordt afgelast. En misschien gebeurt dat ook wel waar het de internationale deelnemers betreft. Maar mensen in Haïti verzekeren mij dat de organisatoren in dat geval vast zullen besluiten er een happening met louter Haïtiaanse artiesten van te maken. Want Port-au-Prince zonder jazzfestival: onmogelijk!

Peyi lok

De organisatoren zijn inmiddels ook wel een en ander gewend. Ook vorig jaar werd er getwijfeld aan de mogelijkheid het muziekfeest doorgang te laten vinden. Haïti is al ruim twee jaar het toneel van politieke en sociale onrust. President Jovenel Moïse wordt verdacht van betrokkenheid bij grootschalige corruptie. En het land zit economisch aan de grond, nu Venezuela de Haïtianen niet langer van gesubsidieerde olie voorziet. Een jaar voordat de wereld door corona op slot ging, beleefde Haïti al een lockdown: peyi lok, waarbij scholen en veel bedrijven en winkels gesloten waren. Een aantal van de volksbuurten rond de hoofdstad Port-au-Prince is in de greep van bendeoorlogen. Niet alleen bendeleden worden vermoord, maar er vallen ook veel onschuldige slachtoffers, tot zelfs kinderen toe. Mensenrechtenorganisaties slaan alarm, maar de overheid grijpt niet in en de wereld kijkt weg.

Terwijl ik dit schrijf, eind augustus, is het een week geleden dat de tropische storm Laura over het eiland raasde en veel schade aanrichtte. Ten minste dertig mensen kwamen om. En dagelijks worden mensen vermoord, met als voorlopig dieptepunt op vrijdag 28 augustus de moord op Monferrier Dorval, de decaan van de orde van advocaten. En dan toch een jazzfestival organiseren?

Een liefhebber

Het tekent de enorme wilskracht en het doorzettingsvermogen van bepaalde Haïtianen. Je vindt ze niet alleen in de muziek, maar ook in de literatuur en in de wereld van NGO’s en mensenrechtenorganisaties. Het zijn mensen met een opleiding, en met genoeg contacten in het buitenland om te kunnen vertrekken en elders een toekomst op te bouwen. Maar ze kiezen ervoor om ondanks alles in Haïti te blijven en iets voor elkaar te krijgen. Zoals het jaarlijkse boekenfestival, Livres en Folie, dat dit jaar zijn zesentwintigste editie beleefde, online deze keer. Altijd een enorm succes; in 2011, een jaar na de verwoestende aardbeving, stond ik met vrienden en collega’s zo lang in de file, dat we onverricht ter zake rechtsomkeert moesten maken: er waren te veel bezoekers.

De organisatoren van het jazzfestival, Milena Sandler en Joël Widmaier, zijn uitgesproken voorbeelden van de bevlogen en betrokken Haïtianen zoals hierboven geschetst. “We hebben nooit serieus overwogen om het festival af te lasten”, zegt Sandler in een interview met JazzTimes. “We waren vooral bezorgd hoe we de artiesten zouden kunnen betalen, en we wilden er zeker van zijn dat het veilig was. Toen er in december een ‘pauze’ kwam na drie maanden waarin mensen de deur niet uit konden, wisten we dat het heel belangrijk voor ons was om mensen de vreugde te geven die we nu in hun ogen zien.” Het jazzfestival is een van de weinige dingen die we nog over hebben, had een liefhebber tegen haar gezegd.

Jamsessies

Natuurlijk zijn er concerten waarvoor betaald moet worden want ja, een internationaal festival organiseren is duur. Een crowdfunding actie hielp het wegvallen van sponsoren op te vangen. Maar er zijn ook veel gratis concerten, waar iedereen van kan genieten. Legendarisch zijn ook de jamsessies die na afloop van concerten plaats vinden in, bijvoorbeeld, restaurants. Hoe het daarbij toe gaat is te lezen in deze impressie van een trouwe festivalbezoeker afgelopen januari:

In Haïti om elf uur ’s avonds op een winteravond bij 25 graden herinnerd worden aan de Bolero van Ravel? Dat kan alleen in Pétionville, een buitenwijk van Port-au-Prince, waar zich na het officiële gedeelte van het Haïti Jazz Festival zo’n tweehonderd muziekliefhebbers de jamsessie in brasserie Quartier Latin bijwonen. Aan de piano sleept de Nederlandse jazzpianist Mike del Ferro zijn medespelers mee in een steeds sneller ritme dat de hele tent op stelten zet.

Het festival duurt een week en trekt deelnemers aan vanuit een tiental landen, verspreid over drie continenten. De trouwe schare volgers bestaat voornamelijk uit Haïtianen en een groep lokale expats.

Brasserie Quartier Latin, ooit opgezet door een Belg en sinds een tiental jaren uitgebaat door een Nederlandse, is een van de deelnemende partners en kan iedere avond tijdens het festival rekenen op “afzakkers” (muzikanten en publiek) van andere locaties voor een laatste portie muziek met een drankje.

Bij een collega iets verderop klinkt de melancholische sax van de bekende Haïtiaanse saxofonist Turgot Theodate (of is het John Coltrane?). De minder koopkrachtigen uit de buurt zijn ondertussen een feestje aan het bouwen op het plein Boyer, waaraan het restaurant gelegen is. En flarden van Haïtiaanse volksjazz en jazzy wereldmuziek van Mike mengen zich in een sociale, politieke en etnische smeltkroes van mensen die de liefde voor ritme en feest delen. Even waant men zich in het New Orleans van voor orkaan Katrina.

De nacht is nog jong en morgen zien we wel of de weg naar de luchthaven open is (er zijn demonstraties voorzien als gevolg van de voedseltekorten. Wat zeiden de Romeinse keizers ook alweer? Iets met brood en spelen? Jammer genoeg wordt het brood hier vaak vergeten…

Vloek

Jazzpianist Mike del Ferro komt al een aantal jaren in Haïti, waar hij bevriend geraakt is met Joël Widmaier. Hij heeft in meer dan honderd landen gespeeld en Brazilië behoort tot zijn favorieten. Hij ziet duidelijke overeenkomsten in de muziek van beide landen, en voegt daar de rest van de Cariben aan toe. Al deze landen hebben een sterke carnavalstraditie en vergelijkbare (typisch Latijns-Amerikaanse) ritmes. En daarnaast natuurlijk de invloed vanuit vooral West-Afrika, je hoort het allemaal terug in de muziek. Del Ferro kan zich erover verbazen hoeveel authentieke ritmes en klanken er ook nu nog te horen zijn.

Ondanks de problemen bezoekt Del Ferro Haïti graag. Maar er lijkt een vloek op het land te liggen, vertelt hij, vooral wanneer je het land vergelijkt met buurland Dominicaanse Republiek; er loopt een zichtbare scheidslijn tussen beide landen. Maar ook hij merkt op dat hoe moeilijker de situatie in een land, hoe sterker de ondergrond van mensen die iets voor elkaar proberen te krijgen. Mensen zoals Widmaier.

De Haïtiaanse muziek kent een breed scala aan uitingsvormen: rara, racine, troubadou, chanson, compas en natuurlijk Jazz. Ten minste een keer per jaar komt dit allemaal samen: tijdens carnaval, waar bands in totaal wel tweehonderd verschillende nummers spelen, in alle muziekstijlen. Bij het jazzfestival zie je iets vergelijkbaars: musici combineren verschillende ritmes en stijlen tot typisch Haïtiaanse jazz. En tot mijn verrassing treedt een van mijn favoriete zangers, BélO, ook op tijdens het festival en blijk ik zonder het te weten een cd met muziek door festivalorganisator Joel Widmaier in de kast te hebben staan. In deze tijd van thuismuziek kan ik mijn eigen Haïtiaanse mini-jazzfestival organiseren.

Deze bijdrage is onderdeel van de special Film, muziek & street art

Gerelateerde berichten

Schrijven zoals een vos

Schrijven zoals een vos

In de verhalenbundel Mond vol vogels van Samanta Schweblin (1978) krijgt elk personage te maken met het onverwachte, zo lezen we op de omslag. In twintig verhalen schetst de Argentijnse schrijfster verschillende werelden waarin personages het leven proberen te vatten en te beleven, soms in alledaagse situaties, soms in absurdistische omstandigheden. Schweblin woont in Berlijn. La Chispa interviewde haar per e-mail.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This