Interview met Tomás González over zijn roman Het broze licht
Hoe gaan ouders om met het verlies van hun kind? Welk effect heeft een zelfgekozen levenseinde van een zoon op de relatie van die achterblijvende ouders? Wat doet het enorme verdriet met het gezin? Deze vragen onderzoekt de Colombiaanse schrijver Tomás González (1950) in zijn ingetogen roman Het broze licht. Hoofdpersoon is de kunstschilder David, die in 1983 met zijn vrouw Sara en hun drie zoons vanuit Colombia naar de Verenigde Staten emigreert.
David blikt terug als 78-jarige weduwnaar, als hij inmiddels weer in Colombia woont en langzaam zijn zicht verliest. Het noodlot slaat in 1998 toe binnen de familie wanneer de taxi waarin oudste zoon Jacobo – in de bloei van zijn leven – zit, wordt aangereden. Hij raakt blijvend verlamd en heeft continu pijn. Zodanig, dat hij op gegeven moment ervoor kiest om uit het leven te stappen. Vanuit New York reizen Jacobo en broer Pablo naar Portland, waar euthanasie onder voorwaarden is toegestaan.
La Chispa interviewde González per e-mail over zijn roman, waarin hij in beheerste stijl ontleedt hoe een gezin de dood probeert te aanvaarden.
Als je Het broze licht leest, onderscheid je twee soorten pijn: de pijn van het leven en de pijn van de dood. Wat vindt u van die observatie?
“De pijn van de dood is makkelijk te begrijpen. Het is de pijn van het leven die zich niet goed laat onfcijferen. Zelfs wanneer alles gaat zoals je wil, je bent gezond, hebt geen financiële zorgen, het gaat goed met je kinderen en je broers en zussen, dan blijft er altijd een pijnlijke rusteloosheid als een gordijn op de achtergrond, die misschien inherent is aan het leven zelf en daarom onvermijdelijk. Het is alsof de moeite of het werk zelf van het leven om zich staande te houden pijn doet.”
Waarom wilde u deze roman schrijven?
“Ik wilde verschillende dingen. Een daarvan was de maximale grens van verdriet bereiken en de manier tonen hoe de hoofdpersoon het verdriet accepteert, doorleeft en overwint. Iets anders was het proces van artistieke creatie te onderzoeken. Weer iets anders was een harmonieus huwelijk portretteren temidden van een diepe crisis, zoals de dood van een kind dat is. En ik wilde ook mijn leven in New York en hier in Colombia reconstrueren.”
David praat heel liefdevol over Sara. Welk effect heeft wat Jacobo meemaakt op de relatie van David en Sara? En hoe heeft u een stem gegeven aan hun emoties?
“Een crisis zoals in het boek beschreven wordt zou twee tegenovergestelde effecten kunnen hebben: óf de relatie verwoesten, óf versterken. De dood van Jacobo brengt David en Sara zelfs dichter bij elkaar. Onze eigen emoties en die van de mensen om ons heen zijn material waarmee je personages creëert. David heeft veel van mij weg en Sara veel van mijn vrouw Dora – die ook is overleden – en andere mensen die ik heb gekend.”
Waarom ziet David zijn hele familie in een brandend huis? Wat betekent dat?
“Het is een metafoor voor het verdriet.”
Wat is het effect van lijden en pijn op de dimensie van tijd?
“De tijd wordt langer.”
U heeft in New York gewoond. Waarom heeft u het verhaal in de Verenigde Staten gesitueerd, en niet in Colombia? David leeft behoorlijk lang in de VS. Blijft hij een buitenlander of is hij goed geïntegreerd in de Noord-Amerikaanse samenleving?
“In werkelijkheid heb ik het verhaal niet gesitueerd, het verhaal heeft zichzelf in de VS gesitueerd, waar ik bijna twintig jaar heb gewoond. David leeft in en staat stil in zijn schilderen. Personen zoals hij zijn bijna altijd obsessief met hun werk bezig, ze lijden aan een soort artistiek autisme en integreren niet te veel in de samenleving. Ze zitten niet in schoolbesturen, dorpsverenigingen en zijn ook niet geneigd om naar de kerk te gaan. David is net zo weinig geïntegreerd in de Noord-Amerikaanse samenleving als hij was in de Colombiaanse. Hij is overal een buitenstaander en nergens een buitenstaander.”
Waarom hoor je zoveel flessen breken en gevloek in de roman?
“Dat was het achtergrondlawaai in veel gebieden in New York ‘s avonds en in het bijzonder in de Lower East Side, in de jaren waarin de roman zich afspeelt.”
Jacobo en Pablo doen net alsof ze op reis gaan naar Miami. Waarom liegen ze, waarom kunnen ze de waarheid niet vertellen aan Michael O’Neal, een lotgenoot van Jacobo?
“Omdat ze vinden dat hoe minder mensen ervan af weten, hoe beter.”
Waarom zegt David dat “de wereld niet bestaat en de wereld is alleen maar muziek”? Wat wilt u daarmee zeggen?
“De wereld is een onophoudelijk proces van verandering. Alles wat we kunnen zien of benoemen, de stenen, de bergen, mensen, alles is altijd in proces van vorming of ontbinding. Dingen hebben niet hun eigen werkelijkheid, niets staat vast. De enige constante is de verandering zelf. En dat constante veranderen volgt bepaalde patronen, net zoals de muziek.”
Hoe zou u de kunst van het schrijven en schilderen van elkaar onderscheiden of met elkaar vergelijken?
“In beiden probeer je de wereld weer te geven conform de gevoeligheid van de persoon die schrijft of schildert. Het middel wat je gebruikt verschilt.”
Waarom zitten er in deze roman verwijzingen naar uw romans Eerst was er de zee en Duivelspaardjes?
“Elke keer dat ik kan, verbind ik mijn boeken met elkaar. Ik probeer zo meer samenhang aan het geheel te geven. Sommige personages, David bijvoorbeeld, verschijnen in verschillende boeken en dat maakt het voor mij makkelijker.”
Het broze licht is een roman, fictie. Wat vindt u ervan als iemand stelt dat het non-fictie is?
“Het verhaal van deze roman is fictie. Er is geen een kind van mij gestorven, godzijdank, maar veel elementen komen ‘letterlijk’ uit mijn leven in New York en daarna op het platteland, in het departament van Cundinamarca, Colombia. Misschien maakt dit dat de lezer voelt dat het om non-fictie gaat, wat me prima lijkt, want dat was ook de intentie bij het schrijven van de roman.”
Tomás González, Het broze licht, Meridiaan Uitgevers, Amsterdam, 2022, ISBN 9789493169289, 139 pag., €20,99, vertaling: Jos den Bekker
Lees ook onze recensie van Het broze licht.
Lees ook ons interview met Tomás González: Literatuur toont ons de wereld in al zijn verschrikking en schoonheid, over zijn roman Eerst was er de zee.
Lees ook onze recensie van Mijn begraven boek van Mauro Libertella
