Colombiaanse mode-ontwerpster wint Prins Claus Cultuurprijs met stichting Redesiñandonos
Midden in de corona-lockdown kreeg Diamantina Arcoiris (1981) het bericht dat ze met haar Fundación Rediseñandonos (Stichting Herontwerp jezelf) een Prins Claus Prijs heeft gewonnen. Sinds 2016 runt ze in de Colombiaanse hoofdstad Bogotá een mode-atelier met dakloze jongeren met een drugsverleden. Gesteund door hun verkopen en schenkingen van sympathisanten slaan ze zich door deze coronatijden heen.
Het Prins Claus Fonds reikt ieder jaar in december prijzen uit aan personen en organisaties die zich op het gebied van cultuur en ontwikkeling hebben onderscheiden in met name in Afrika, Azië, Latijns-Amerika, het Caribisch gebied en Oost-Europa. Normaal gesproken reizen de laureaten af naar Amsterdam, maar vanwege corona gaat de uitreiking dit jaar via internet.
Diamantina krijgt met Rediseñandonos de prijs “omdat ze als lichtend voorbeeld nieuwe mogelijkheden verkent om de huidige wereld inclusiever en collectiever te maken”, aldus de Prins Claus Prijzen Commissie.
Hangmatten
Dat is geen woord te veel gezegd. Diamantina is actief in de wijk Santa Fe, in het centrum van Bogotá. Een “barrio de tolerancia” zoals Diamantina het eufemistisch noemt, “het is een verloederde wijk met drugs, prostitutie en een slechte reputatie op het gebied van veiligheid. De jongeren met wie ik werk zijn tussen de vijftien en 26 jaar. Voorheen woonden ze op straat; het zijn drugsverslaafden, mensen die overvallen hebben gepleegd, sekswerkers. De meesten hebben geen contact meer met hun familie, vaak is er in het verleden te veel gebeurd. Een ontwenningskliniek is voor veel mensen niet te betalen.”
In de begintijd trok ze ’s avonds met haar bestelbus de wijk in en maakte ze contact met de dak- en thuislozen. “Het contact begon met een warme kop koffie en wat eten, een praatje. Muziek erbij. Ik nodigde hen uit in het atelier om te leren borduren. Vrijblijvend, in harmonie, geen verplichting behalve je best doen als je er bent.”
Sommigen van de jongeren doen inmiddels al een jaar mee. “Toen in maart als coronamaatregel de lockdown inging, hebben we onze deuren geopend, toen zijn we met zijn allen bij elkaar gaan wonen in het pand van ons atelier. Zo hebben we zes maanden gezeten. Het is een groot pand, maar het was ook een soort van kamperen met tentjes op de binnenplaats en zo, hangmatten. Het was volle bak.”
Falsos positivos
Het Skype-interview met Diamantina gaat gepaard met de nodige technische haperingen. Soms bevriest het beeld en valt het geluid weg, maar na een paar keer opnieuw de verbinding opstarten lukt het prima. Bizar toch dat je gratis iemand aan de andere kant van de wereld kan zien en spreken? Met zes uur tijdverschil zit ze op de afgesproken tijd klaar in haar atelier achter de webcam. Op planken aan de muur zie ik kleurige stoffen en andere materialen liggen. Op de achtergrond lopen mensen door het beeld, ik hoor kinderen.
Diamantina is een begrip in de Colombiaanse modewereld met haar merk Aerodinamic. Ze had een succesvolle carrière, kleedde mensen uit de film- en modewereld en BC’ers (Bekende Colombianen) en liep de nodige society feestjes af. Ze woonde met haar man en dochters in het noorden van Bogotá, het betere gedeelte van de hoofdstad.
In 2016 gooide ze radicaal het roer om. “Toen vonden ze mijn broer Camilo, die sinds 2007 was verdwenen. Het bleek dat hij behoorde tot de groep van de falsos positivos, het schandaal waarbij het leger daklozen en drugsverslaafden oppikte, hen vermoordde en omkleedde als guerrillastrijder. Om vervolgens te stellen dat ze in gevecht met het leger gedood waren. Terwijl het daklozen en drugsverslaafden waren, kwetsbare mensen die niets met de guerrilla te maken hadden.”
BC’ers
In de periode 2002 tot 2012 gaat het volgens onderzoekers om zo’n tienduizend gevallen, het was de tijd van de rechtse president Álvaro Uribe, die op ramkoers lag met guerrillabeweging FARC, na de mislukte onderhandelingen van zijn voorganger Pastrana.
“Mijn broer was aan de drugs geraakt en leefde op straat. In 2016, toen Juan Manuel Santos president (2010-2018) werd, kregen militairen die misdaden opbiechtten strafvermindering. Zo zijn allerlei graven met falsos positivos gevonden, onder wie mijn broer. De overblijfselen zijn overgedragen tijdens een ceremonie, waarbij de staat om vergiffenis vroeg en excuses aanbood. Zo wisten we in ieder geval de waarheid, waar hij was en wie hem had gedood. Dat gaf mijn ouders rust.”
Hoe wisten ze dat het uw broer was? “Aan de hand van zijn gebit. Daarnaast hielden ze een administratie bij van iedereen die ze vermoord hadden, het was een georganiseerde operatie, verschrikkelijk. We kregen een doos met een armbandje en de kleding die hij aanhad toen hij werd gedood.”
Catharsis
Rediseñandonos betekent zoiets als ‘Herontwerp jezelf’. In zekere zin heeft Diamantina dat zelf ook gedaan toen ze vier jaar geleden het roer omgooide. “De gebeurtenissen rondom mijn broer betekende een grote verandering in mijn leven. Mijn leven als mode-ontwerper ging voor de wind, mijn merk Aerodinamic was echt hot. Maar ik onderging een catharsis, ik veranderde mijn gewoontes. Mijn leven draaide om feesten, modeshows, drugs, alcohol en zo. Door de gebeurtenis met mijn broer ben ik daarmee gestopt.”
Diamantina reisde af naar de Amazone. “Ik ging daarheen om ayahuasca te nemen, om rituele ceremonies te doen met hallucinerende planten. Ik ben een pad van reiniging ingeslagen. Alsof mijn bewustzijn opnieuw wakker moest worden; feesten, geld, succes en roem vond ik niet meer zo interessant. Ik sloeg een meer persoonlijke weg in, ik wilde vanaf toen mijn carrière en talent inzetten voor anderen.”
Diamanten Regenboog
De naam Diamantina Arcoiris (Diamanten Regenboog) heeft de mode-ontwerpster zichzelf aangemeten. “De cineast Alejandro Jodorowski heeft een filosofie die stelt dat wij mensen te veel hechten aan zaken als nationaliteit, beroep, seks, leeftijd, studie en naam. Dat zijn muren die we om ons heen bouwen. In mijn carrière draaide alles om mij en mijn naam. Als vorm van tijdelijke onthechting heb ik een nieuwe naam gekozen, als bevrijding van alles wat ik had opgebouwd. De naam doet er niet toe. Ik ben alle namen van het universum, ik ben water, zee, berg, hemel, rivier. Ik ben alles en niets tegelijk.”
Die verandering was voor de mensen om Diamantina heen niet altijd even makkelijk. “Het heeft me mijn huwelijk gekost. De vader van mijn dochters was het niet eens met mijn keuze. Hij vond het waanzin dat ik mijn leven veranderde, dat ik geen champagne meer met hem dronk en naar feestjes ging. Hij snapte niet dat ik naar de jungle ging en een huis kocht in de wijk Santa Fe om er te wonen met ‘gekken’. Mijn huwelijk was niet meer te repareren. Mijn dochters van 13 en 17 werken wel mee aan het project, helpen mee met fotografie en vertalen.”
Anderen steunen Diamantina ook, getuige het succes dat begint te groeien. “Mensen zien wat we maken en hoeveel mensen erbij zijn betrokken, met meer bewustzijn en diepgang. Onze collectie is enorm uitgebreid en verbeterd. Voor mij persoonlijk is het zingeving en mijn talent blijft overeind. Ik had al een carrière van vijftien jaar en die gaat door.”
Het succes van Diamantina’s stichting wordt niet altijd unaniem gewaardeerd. “De buurt waarin we zitten is niet per se blij met ons. Want drugshandelaren zien jongeren bij ons project die voorheen voor hen drugs verkochten. We zijn bedreigd, ruiten zijn ingegooid.” Van de autoriteiten verwacht Diamantina niet veel. “We zijn onafhankelijk, werken niet met politie of de gezondheidszorg samen. Hoe kunnen we vertrouwen op een overheid die ons doodt, ons vermomt en tegen ons liegt en verstopt? Door zo’n soort overheid komen jongeren op straat terecht en raken ze aan de drugs. Er is zo veel sociale disbalans in Colombia.”
Lijmfles & crackpijp
Hoe is het voor mensen die verslaafd zijn en op straat leven om deze verandering door te maken? “Het is geleidelijk gegaan; indrukwekkend om mee te maken. Er kwamen mensen binnen met een stuk karton waar ze op sliepen op straat, met een lijmfles in de hand en een crackpijp. Na verloop van tijd in het project moesten ze hard werken voor kost en inwoning en konden ze delen in de opbrengst. Verder is er veel vrijheid, alles is op vrijwillige basis.”
In het atelier heerst een fijne sfeer zoals Diamantina het omschrijft. “Er is goed eten, muziek en liefde. We zijn een grote familie, ze noemen me ook mama. Een matras en een dak boven je hoofd doet wonderen. Het is een genezingsproces. Het feit dat iemand op straat heeft geleefd, wil niet zeggen dat ie dat wil blijven doen. Misschien waren er geen andere opties.”
Het belangrijkste van het project is dat deze jongeren nu bezig zijn met iets wat ze zich nooit hebben voorgesteld, stelt Diamantina. “Iets te creëren met naald en draad, dure kleding maken die ook echt verkocht wordt. Een jaar geleden leefden ze nog op straat, verslaafd aan de drugs. Ik had niet verwacht dat het zo’n succes zou worden.”
Aan de Prins Claus Prijs is ook een geldprijs verbonden, die de stichting goed kan gebruiken. “We betalen onze medewerkers nu een klein inkomen, waardoor ze een eigen kamer kunnen huren. Dat draagt bij aan hun waardigheid. En we zijn druk bezig met onze website inclusief webshop, zodat mensen ons werk online kunnen kopen.”
Fotocredits: foto Diamantina gemaakt door Gabriela Orjuela, overige foto’s gemaakt door Juan Diego Chiape Niño
Website Redesiñandonos: https://redisenandonos.org/
Facebook: https://www.facebook.com/redisenandonoscol
Meer informatie over het Prins Claus Fonds
