Zanger van het Colombiaanse levenslied vol liefde, lijden en machismo
Het was bloedheet en mijn benen plakten aan de plastic kuipstoel, ergens aan de Caribische kust van Colombia. De ventilatoren draaiden traag aan het plafond hun rondjes en ik genoot van een jugo en leche. Ondanks het vroege tijdstip in de ochtend knalde de accordeonmuziek al maximaal uit de boxen. De stem die ik hoorde drong mijn hoofd maar vooral mijn hart binnen en zou me blijven vergezellen, iedere keer als ik terugkwam: Diomedes Díaz (1957-2013), dé exponent van de vallenato.
De vallenatomuziek is het levenslied van Colombia, met zijn vrolijke accordeonmuziek en deinende ritmes, van heupwiegend tot uptempo. Hoewel ik meteen van de muziek hield, bracht het me ook in verwarring. Was er een man of een vrouw aan het zingen? En was het wel zingen, of eerder huilen of schreeuwen? De muziek klinkt gezellig, gemoedelijk of juist opzwepend en feestelijk.
Hoewel Diomedes is overleden, zit hij nog altijd in de harten van de Colombianen en als ze het over hem hebben, dan noemen ze hem bij zijn voornaam. En als je een paar nummers van hem hebt gehoord, herken je zijn stem meteen uit duizenden.
Uit volle borst
De zeer succesvolle zanger brak in 1978 door met album La Locura en bracht in totaal 37 albums uit (waarvan enkele postuum). Zijn bekendste album draagt de titel El Cóndor Herido en in 2010 won hij een Grammy Award voor album Listo Pa’ la Foto. Diomedes werkte samen met een groot aantal artiesten, met wie hij eigen nummers vertolkte en nationale klassiekers zong. En iedere Colombiaan hoort meermalen in zijn leven het nummer ‘Tu cumpleaños’ als ie jarig is.
Als hommage aan de vallenatogrootmeester bracht zanger Elvis Crespo het album Diomedizao uit. In 2015 zond televisiekanaal RCN een populaire serie uit over Diomedes’ leven: El Cacique de La Junta (Het opperhoofd van La Junta). Die bijnaam kreeg hij van vallenatozanger Rafael Orozco Maestre, naar het gehucht waar Diomedes – geboren in een eenvoudig boerengezin – vandaan kwam: La Junta, behorend bij het stadje San Juan del Cesar. De telenovela telt maar liefst bijna tweehonderd afleveringen!
Het genre van de vallenato vindt zijn oorsprong vindt in Valledupar, de hoofdstad van het departement Cesar in het hete noordoosten van Colombia. De muziek is echter mateloos populair in heel Colombia. Je hoort het werkelijk overal, op straat, in restaurants en in de bus. Menig Colombiaan kan de nodige nummers uit volle borst woord voor woord meezingen. En iedereen kent Diomedes’ muziek.
De vrouw van de buurman
Dan het nummer ‘Otro adiós es morirme’, vrij vertaald: ‘Als ik nog een keer afscheid van je moet nemen, dan wordt dat mijn dood’. Dramatisch? Wellicht, maar als het om de liefde gaat, dan was geen superlatief te veel voor Diomedes. De dame die bezongen wordt, is niet altijd even happig op de liefde van de zanger, meestal omdat die persoon in kwestie op een of andere manier het vertrouwen van zijn geliefde heeft geschonden. In zijn eigen leven had Diomedes verschillende vrouwen, talloze affaires en een onbekend aantal kinderen, wettige en buitenechtelijke. Maar daar deed niemand echt moeilijk over.
Otro adiós es morirme
Te agradezco por poder hablar un instante conmigo
Yo no sé si en verdad lo merezco por hacerte daño
Lo cierto es que he sacado la cuenta de cuánto he perdido
Al haber lastimado tu inocencia he quedado sin nada
Nada temo en mi vida sin ti porque no te he olvidado
Nada temo en mi vida sin ti porque tanto te amo
Anoche te di un beso en la boca y sentí morirme
Porque pude abrazarte de nuevo pero era un sueño
De teksten zijn helder en gaan meestal over li
efde, lijden en ontrouw. Over onbeantwoorde liefdes of verbroken relaties. En dan is het natuurlijk zwelgen in zelfmedelijden. Omdat je geliefde is overleden. Omdat je geliefde je heeft verlaten voor een andere man. Omdat je je geliefde al jaren bedroog (en die geliefde daar achter is gekomen, au!). Omdat je geliefde niet accepteerde dat je er nog twee vriendinnen naast haar op na hield. Kortom, tegenslagen uit het leven.
Niet zelden is het lijden dus zelf uitgelokt, omdat het subject van de liefde de vrouw van de buurman is of omdat de zanger verliefd is geworden op een mooie dame en niet weet wat hij met zijn eigen vrouw aan moet. En als híj de dame in kwestie niet kan krijgen, dan mag niemand haar hebben. Een dunne lijn tussen misplaatste jaloezie en ziekelijk machismo.
Krokodillentranen
Ondanks de dramatische teksten en de-wereld-vergaat-verklaringen is de muziek van Diomedes en van vallenato bijna nooit zwaarmoedig, dankzij de aanstekelijke deuntjes en ook vele humoristische teksten die vaak met een kwinkslag zijn geschreven. En de meeste huilbuien zijn natuurlijk gewoon krokodillentranen.
Diomedes deed weinig moeite om binnen de lijntjes te kleuren. Zijn tumultueuze leven werd breed uitgemeten in ‘de bladen’: overspel, drankmisbruik en her en der kinderen verwekkend. Het lijkt allemaal te horen bij de status van macho vallenatozanger. In 1997 liep een feest bij zanger thuis uit de hand en kwam een vrouw om het leven. Diomedes’ betrokkenheid leverde hem in 2000 een gevangenisstraf op, die werd omgezet in huisarrest. Op een gegeven moment besloot hij te ‘ontsnappen’ en hield hij zich schuil bij een paramilitaire groepering. Toen hij zichzelf uiteindelijk weer meldde bij de autoriteiten, werd zijn straf omgezet van tien jaar naar 37 maanden…
Verder werd Diomedes ervan beschuldigd cocaïne te snuiven op het podium tijdens optreden, maar dat is nooit bewezen. Regelmatig kwam hij trouwens niet eens opdagen voor een optreden. In 2006 liep dat in Santa Marta totaal uit de hand, het publiek brak de tent af.
Ondeugend & hypocriet
De liefde blijft in al zijn facetten een onuitputtelijke inspiratiebron voor Diomedes. Vaak lijkt hij het er in zijn teksten ook om te doen: uitdagen en ondeugend kijken hoe ver hij kan gaan. Wat pikt een vrouw? En Diomedes is natuurlijk mans maar vooral macho genoeg om egoïstisch en hypocriet lekker zijn eigen gang te gaan (want een vrouw die zich dezelfde vrijheid aanmeet als een man is natuurlijk een slet). De vrouw die niet doet wat haar man wil, serveert hij af, die loopt alleen maar te zeiken:
La inconforme (De onaangepaste)
La mujer que es celosa piensa no más
Solo vive pensando lo que no es
Cuando está rabiosa dice que se va
Y después se regresa a pelear otra vez
En dan gaat die man vervolgens natuurlijk zijn eigen gang:
Si me tomo unos tragos me dice así
Que yo vivo tomando por no deja
Pero si está celosa vas a sufrir
Porque yo nunca me dejo gobernar
Tweelingzussen
Vrouwen, heerlijk! Als rechtgeaarde macho kon Diomedes er geen genoeg van krijgen. Hoe meer, hoe beter. In het liedje ‘Las gemelas’ bezingt hij het dilemma als zijn knappe vriendin deel is van een eeneiige tweeling. Die lijken zo op elkaar lijkt, dat Diomedes soms het verschil niet ziet. Maar hij lijkt het helemaal niet zo erg lijkt te vinden als ie ze af en toe door elkaar haalt.
Las gemelas
Yo tengo una mujer en Cali que es una belleza de cara
Pero tengo un problema que la confundo con la hermana
Son dos gemelas muy bonitas Ana Luisa y Rosa Maria
Pero como son igualitas ahora no sé cual es la mía
Bueno pues cuidao cuña, bueno pues cuidao cuña (Bis)
CORO
Si acaso yo me equivoco me tendrán que perdonar (bis)
Bueno pues cuidao cuña, buneo pues cuidao cuña (Bis)
Ay Bueno pues, Bueno pues, Bueno pues, Bueno pues
Cuando llego las dos me abrazan y me preguntan cuál es Maria
Pero por mucho que repare yo nunca sé cuál es la mía
Yo se lo dije a mi cuñada jugándome con ella un dia
Usted puede tapar la falta cuando no esté Rosa María
Onverbeterlijke macho
In het licht van de vrouwonvriendelijke aspecten van de teksten van de muziek, is het misschien vreemd dat de muziek onverminderd populair is, ook in deze tijden van MeToo. Kennelijk luistert men minder naar de teksten en meer naar de muziek. Of is het machismo zo diep geworteld dat het geen onderwerp van gesprek is? Hoe dan ook, voor dit artikel laat ik die discussie voor wat die is en houd ik het bij de ‘kunst’.
Machismo of niet, het genre is zo veel meer dan dat. Vallenato is het leven bezingen, de bloemetjes buiten zetten en Diomedes was daarin een meester. Bij mij roept zijn muziek een gevoel van weemoed op, heimwee naar Colombia. Naar een restaurant waar bussen onderweg van Bogotá naar de Caribische kust, naar barretjes op een straathoek met kratten bier opgestapeld en flessen rum achter de bar. Naar plastic tuinmeubilair waarin jong en oud, man en vrouw gezellig met elkaar kletsen, drinken en eventueel een dansje wagen en genieten van de muziek.
Diomedes beantwoordde met vlag en wimpel aan de stereotypen van de macho latinoman, dus daarom als uitsmijter de tekst van het nummer ‘Lo que no hago yo’ (Wat ik niet doe), over al het goede dat de man wel en het slechte niet doet (of was het nou andersom?). Laat de vrouw maar voor de kinderen zorgen en verantwoordelijkheid nemen. Diomedes blijft een onverbeterlijke macho.
Lo que no hago yo
Ay! yo tengo mis buenos ratos pa’ conseguir mujeres
y a veces la mala suerte me deja solitario
pero nunca me he olvidao de mis deberes
y alterno la parranda con mi trabajo
Pero lo mejor que tengo
pero lo mejor que tengo
es que no me aflijo
porque vivo contento
pero lo mejor que tengo
que no me enredo cuando me propongo algo
Vivo parrandeando vivo mujereando
voy un día al trabajo y al otro gozando
Eso de negar un hijo eso no lo hago yo
de no pagarle a la tienda eso no lo hago yo
de beberme una plata ajena eso no lo hago yo
de envidiar a la mujer ajena eso no lo hago yo
de no pagar el colegio eso no lo hago yo
de maltratar un niñito eso no lo hago yo
Vivo parrandeando vivo mujereando
voy un día al trabajo y al otro gozando
Deze bijdrage is onderdeel van de special Film, muziek & street art
