Economie & Ondernemen

Het kan alleen maar beter gaan

14 juni 2016

Brazilië’s interim regering stelt enkele hervormingen voor

De na het afzetten van president Dilma Rousseff door het parlement aangetreden Braziliaanse interim-regering wil de economie grondig overhoop halen, daarbij gesteund door ondernemers en banken. Het Engelse weekblad The Economist gaf een overzicht van die plannen.

Met haar bebaarde baristas en meubilair gemaakt van houten kratten, is Curto Café in Rio de Janeiro een typisch voorbeeld van Brazilië’s beginnende hipster scene. Liefhebbers van organische koffie betalen geen vaste prijzen maar wat zij redelijk vinden – of wat ze zich kunnen veroorloven. Dat laatste wordt steeds minder volgens Gabriel Magalhães, één van Curto’s oprichters. Net als andere Brazilianen moeten ook Cariocas (inwoners van Rio) op de kleintjes letten.

Depressie

Brazilië gaat momenteel door haar ergste crisis sinds de jaren dertig van de vorige eeuw en misschien wel door de ergste crisis ooit. Op 1 juni dit jaar rapporteerde de regering een krimp van het Bruto Nationaal Product (BNP) van 0,3 procent over het eerste kwartaal van 2016. De hele economie is nu 5,4 procent kleiner in omvang dan een jaar geleden. Het BNP per hoofd van de bevolking daalt sneller dan tijdens de jaren van hyperinflatie gedurende het ‘verloren decennium’ tussen 1981 en 1992, stelt Alberto Ramos van investeringsbank Goldman Sachs. Gedurende de laatste twee jaar is het aantal werkloze Brazilianen gestegen van 7 tot 11 miljoen. “Dat is gewoon een depressie”, zegt Ramos.

De verantwoordelijkheid om Brazilië uit dit moeras te trekken ligt bij Michel Temer, de interim-president die de taken van president Dilma Rousseff overgenomen heeft nadat de Braziliaanse Senaat haar in mei tijdelijk uit haar taken ontheven had als onderdeel van een afzettingsprocedure. Politiek gezien beleefde Temer’s regering een roerig begin: twee van zijn uitsluitend blanke, mannelijke ministers hebben inmiddels al moeten aftreden nadat opnames uitgelekt waren waarin zij de onderzoekers van het corruptieschandaal rond staatsoliemaatschappij Petrobras leken te kritiseren. Eén van hen was verantwoordelijk voor corruptiebestrijding. Beiden beweren fout geciteerd te zijn.

Hoop

Temer’s politieke programma is echter beter van start gegaan. Zijn team van zwaargewichten wordt geleid door een voormalig bewindvoerder van de centrale bank, Henrique Meirelles. Meirelles heeft de meest drastische verandering in het Braziliaanse economische systeem in tientallen jaren voorgesteld. Er zal flink in de overheidsuitgaven gesnoeid gaan worden, met name in het onbetaalbare pensioensysteem, hoewel de regering nog moet aangeven hoe dat precies vorm zal krijgen. Ook de loodzware regelgeving voor het bedrijfsleven zal verlicht worden, te beginnen in de olie- en gassector. Volgens Meirelles overweegt de regering bovendien een hervorming van de arbeidswetgeving die nog van vóór de Tweede Wereldoorlog dateert, alsook een Byzantijnse belastingwetgeving. Het taboe op privatisering is ook opgeheven en voor het eerst in zo’n 25 jaar weer bespreekbaar. Dit soort ideeën toont een radicale breuk met het linkse en interventionistische beleid van Rousseff’s regering, dat grotendeels verantwoordelijk is voor de huidige economische malaise, en geven enige hoop voor de toekomst.

Centraal in Temer’s plannen staat een voorstel om de grondwet zodanig aan te passen dat er een stop komt op de groeiende overheidsuitgaven, afgezien van een inflatiecorrectie. Zelfs de gezondheids- en onderwijssectoren, goed voor meer dan een kwart van alle overheidsuitgaven ondanks gebrekkige resultaten, zullen wellicht niet gespaard worden. Verwacht wordt dat de regering nog deze maand een ontwerpwetsvoorstel bij het parlement in zal dienen.

De gedachte hierachter van Temer en zijn regeringsploeg is Brazilië af te helpen van één van haar slechtste eigenschappen: te snel stijgende overheidsuitgaven. De afgelopen 20 jaar zijn deze uitgaven jaarlijks met gemiddeld 6 procent gegroeid, veel sneller dan het BNP. Daardoor verslechterde de betalingsbalans van de federale regering van een overschot van 2,2 procent in 2010 naar een tekort van 2,3 procent in april dit jaar, en dat zonder nog rente op- en aflossingen van de staatsschuld mee te rekenen. Het vooruitzicht op langdurige tekorten op de betalingsbalans houdt de rente in Brazilië hoog, wat het begrotingstekort weer verergert. Inmiddels besteedt de regering niet minder dan 7 procent van het BNP aan rente en aflossingen. De hoge belastingen in Brazilië worden dus vooral gebruikt voor het financieren van te hoge uitgaven in het verleden en niet voor een effectief beleid nu.

Uitgavenplafond

Het uitgavenplafond zal, indien goedgekeurd met een drievijfde meerderheid in beide kamers van het parlement, het tekort doen terugdringen zodra de economische groei en de belastinginkomsten weer opleven. Het kan zelfs nog sneller volgens Arthur Carvalho van Morgan Stanley, een andere investeringsbank, indien het internationale vertrouwen toeneemt dat Brazilië haar staatsschuld zal terugdringen. In dat geval zal de rente op deze schulden dalen waardoor het land minder hoeft terug te betalen. Tegelijkertijd zal het instellen van een uitgavenplafond de overheid dwingen ook andere hervormingen aan te pakken, hoewel dat wellicht lastig vol te houden zal zijn bij een groeiende bevolking. Op dit moment wordt 90 procent van alle overheidsuitgaven gegarandeerd door de grondwet en andere wetgeving, ongeacht de (im)productiviteit van deze uitgaven. Als de regering haar zelf opgelegde plafond niet wil doorbreken, zal ze deze wetten moeten zien te veranderen.

Alleen al de vooruitzichten op zulke wetswijzigingen zorgen voor enig optimisme onder investeerders en ondernemers. Inmiddels ligt een derde van Brazilië’s industriële capaciteit er werkloos bij, maar de productie kan weer snel toenemen als het vertrouwen in de toekomst eenmaal terug is. “Over zes maanden zullen we misschien zeggen dat nu het keerpunt gekomen is”, aldus Marcelo Carvalho van de BNP Paribas-bank. Tenminste, als Michel Temer doet wat hij heeft beloofd.

Hervormingen

“Dat zal moeilijk worden”, geeft minister van financiën Meirelles toe. Hij hoopt enkele hervormingen, inclusief het uitgavenplafond, door te kunnen voeren voordat de begroting van volgend jaar wordt voorgelegd aan het parlement, dus uiterlijk 31 augustus dit jaar. Maar met belangrijke lokale verkiezingen gepland voor oktober, zullen weinig politici genegen zijn hun stem te geven aan plannen voor het terugdringen van uitgaven voor scholen en ziekenhuizen.

Toch denken leden van Temer’s team, waarvan sommigen een lucratieve baan in de privésector hebben opgegeven om de economie te redden, daar anders over. Zij gaan er van uit dat de politieke en economische crises zowel kiezers als parlementsleden meer ontvankelijk gemaakt hebben voor radicale veranderingen. Bij het vliegveld van de hoofdstad Brasilia heeft de Nationale Industrie Federatie een grote boodschap geplaatst met de eis: “Hervormingen van het pensioen nu!”

In theorie kan Temer rekenen op 356 van de 513 zetels in de Kamer van Afgevaardigden en op 56 van de 81 zetels in de Senaat, ruim voldoende om de grondwet aan te passen. Maar in tegenstelling tot Rousseff, die ook op een stevige meerderheid in het parlement kon rekenen, weet Temer hoe hij parlementariërs met een combinatie van charme en druk aan zich kan binden. Temer heeft politici dus veel voorrechten en diensten te bieden, ook hen die voorheen Rousseff steunden.

Woede-uitbarstingen

Hoewel hij al twee ministers in het drijfzand van het Petrobras schandaal heeft zien vastlopen, is Temer er in geslaagd zijn regering te laten functioneren. Deels komt dat waarschijnlijk doordat de verwachtingen van de Brazilianen laag waren. Ondertussen zijn verschillende andere leden van zijn kabinet onderwerp van onderzoek geworden, net als Renan Calheiros, voorzitter van de Senaat en lid van Temer’s partij, de Partij van de Braziliaanse Democratische Beweging (PMDB). Maar noch het parlement, noch de kiezers hebben tot nu toe massaal opgeroepen tot het aftreden van het kabinet-Temer, ondanks de regelmatige woede-uitbarstingen van Dilma Rousseff en haar aanhangers.

In een begin juni gepubliceerd onderzoek door het gerenommeerde Zwitserse International Institute for Management Development (IMD), staat Brazilië op de laatste plaats van 61 landen voor wat betreft de doelmatigheid van haar regering. Dat betekent dat Brazilië nog slechter scoort dan het door oorlog geplaagde Oekraïne en, verrassend genoeg, het bankroete en autoritaire Venezuela. Brazilianen verwachten geen morele zuiverheid van Michel Temer’s interim-regering, die waarschijnlijk aan de macht blijft tot na de verkiezingen van 2018. Zij hopen echter wel op verlichting van hun economische pijn. De eerste tekenen wijzen er op dat Temer weet hoe die pijn te bestrijden.

Vertaald en bewerkt uit The Economist door Frank Bron

Dit artikel is onderdeel van de Brazilië zomerspecial 2016.

Bron : The Economist

Gerelateerde berichten

Van de ene crisis naar de andere- De onevenwichtige Argentijnse economie in vogelvlucht

Van de ene crisis naar de andere- De onevenwichtige Argentijnse economie in vogelvlucht

Argentinië is gewend aan periodes van recessies, koersschommelingen, hoge inflatie, wanbetalingen en sterk fluctuerende armoede. Dat komt mede door wisselvallig financieel en macro-economisch beleid. Tijdens de huidige sociaaleconomische problemen rees de ster van econoom Javier Milei als verpersoonlijking van het anti-establishment. Op 19 november strijdt hij in de tweede ronde van de verkiezingen om het presidentschap in een nek-aan-nekrace met Sergio Massa van de regerende peronistische partij.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This