Economie & Ondernemen

Architectuur zonder grenzen

30 oktober 2018

Auteur: Frank Bron

Interview met Jessica María Bethancourth España

“Bij de verbouwing van ons huis”, vertelt Jessica vrolijk, “hadden we op een gegeven moment geen keuken meer. We moesten toen koken op een gasstelletje in de tuin. Net als in Guatemala!” De verbouwing is inmiddels vrijwel klaar en deze Guatemalteekse architecte leidt me trots rond. Het volgende project is ook al flink op streek: de tuin.

Als ik arriveer bij het huis van Jessica María Bethancourth España in het Gelderse Heveadorp, kan ik geen deurbel vinden. Wel ligt er allemaal klusmateriaal en een stapel TL-buizen naast de deur. Ik ga er vanuit dat ik binnen nog over allerlei gereedschap heen moet stappen, maar dat valt alleszins mee. Op mijn kloppen komt de bewoonster enthousiast aangerend en al bij mijn eerste stappen in de hal valt de enorme ruimte op. Daar waar ik veel Maya-invloeden en kleurige snuisterijen verwacht had in een arbeiderswoning uit de jaren vijftig van de rubberfabriek (ruim 40 jaar geleden gesloten), sta ik in een onverwachts grote, open ruimte vol licht en lucht.

Meubeltoonzaal

Toegegeven, het bijzettafeltje ziet er Midden-Amerikaans uit, maar verder lijk ik in een hypermoderne, ecologisch verantwoorde en toch huiselijk meubeltoonzaal terecht te zijn gekomen! Jessica Bethancourt vertelt hoe dat zo gekomen is. In Guatemala is ze afgestudeerd aan de Universiteit Francisco Marroquín als ‘bouwkundig’ architect waarna ze werk vond bij een architectenbureau. Na drie jaar begon ze voor zichzelf en weer drie jaar later besloot ze, met een studiebeurs van NUFFIC, in Wageningen een master te gaan doen in Urban Environment and Technological Management. Het was toen 2010.

De keuze voor Wageningen was niet helemaal toevallig. Afkomstig uit Quetzaltenango, de tweede stad van Guatemala, was ze haar latere Nederlandse echtgenoot Pieter tegengekomen die daar tijdens zijn stage als bijverdienste in een bar werkte. Hoewel hij geen achtergrond in de architectuur heeft, boeit het onderwerp hem ook, met name het duurzame aspect er van.

Richt een architectuuropleiding in Guatemala zich ook op duurzaamheid, en in welke opzichten dan? “Jazeker!” antwoordt Jessica, die uitsluitend bij woorden als betonbekisting en duurzaamheidscertificaat even aarzelt in het Nederlands. “Wij leren bijvoorbeeld hoe je het beste kan bouwen met lokale materialen als adobe en holle betonblokken.” Op andere gebieden valt nog wel wat te winnen, zoals bijvoorbeeld rond isolerende en waterbesparende maatregelen. Maar, fel: “wij gebruiken nog steeds veel minder dan jullie hoor! Jullie douchen met drinkwater!”

Aardbevingen

Een ander belangrijk verschil in architectuur tussen Guatemala en Nederland, is dat “wij bouwen voor aardbevingen.” Jessica legt uit dat de fundering van gebouwen in Guatemala, waar elke week wel een aardbeving is, bestaat uit staaldraad waaromheen beton gegoten wordt (gewapend beton). Bovendien worden muren van huizen gebouwd met om de drie meter een pilaar van gewapend beton. Bij een aardbeving brokkelt misschien het beton af maar het huis stort niet (zo gauw) in want het betonijzer houdt het gebouw overeind.  Andere verschillen liggen in de ruimtelijke ordening en de bouwvoorschriften (buiten Guatemala Stad bestaan die feitelijk niet). Wel zorgen de gemeentes in Guatemala, net als in Nederland, bij nieuwbouw voor aansluiting op gas, water en elektriciteit hoewel veel bedrijven een monopoliepositie bezitten en er veel corruptie in deze sectoren heerst.

Na afloop van haar studie in Wageningen, in 2012, was het crisis in de bouw. Er was dus geen betaald werk te vinden voor een Guatemalteekse architecte. Dus Jessica stortte zich (“Ik ben niet van thuis zitten”) op het leren van Nederlands voor haar vaste verblijfsvergunning, vrijwilligerswerk op school en als binnenhuisarchitecte, en op een ontwerp voor de verbouw van haar huis in Heveadorp (Hevea is de Latijnse naam voor de rubberboom) omdat vooral de keuken erg krap was. Daarnaast was ze ook nog moeder.

Bij de verbouwing was ze verbaasd over de ‘onveilige’ constructie: “Helemaal geen pilaren! Er zaten alleen maar bakstenen in de muur!” Hoewel ze wist dat er in Nederland nauwelijks aardbevingen voorkomen, voelde een muur zonder al dan niet weggewerkte pilaren gewoon niet goed voor Jessica. Toch ging ze uiteindelijk voortvarend aan de slag om een keukenuitbouw te ontwerpen, en te bouwen, zonder pilaren in de muren. En trouwens ook zonder bakstenen. Tussendoor werden Jessica en Pieter voor de tweede keer ouders.

Hoewel er in Guatemala ook bouwvoorschriften bestaan, zijn die lang niet zo streng als in Nederland. De bouwvoorschriften waren echter niet het grootste probleem: een grotere uitdaging was het om een aannemer te vinden die bereid was om de hele achterwand van de benedenverdieping (en een deel van de zijwand) weg te halen en van zes enorme, massieve houten panelen een zelfdragende uitbouw te maken. Deze panelen zijn gemaakt van ‘Cross Laminated Timber’ (CLT, een soort hele dikke multiplex): 10 centimeter dik voor de muren en 20 centimeter voor het plafond. Het idee hadden ze van het televisieprogramma Grand Design.

Neef uit Guatemala

Midden in de uitbouw werden (toch!) twee pilaren gepland, niet om het huis aardbevingsbestendig te maken, maar om de bovenverdieping van het huis te kunnen dragen. Tussen deze twee pilaren, gemaakt van 30 centimeter brede metalen H-balken, kwam een groot kookeiland met onder meer een zespits fornuis. “Wij houden allebei veel van koken.” Ook met de geplande grote ramen en deuren in de achterwand was geen aannemer vertrouwd: deze zijn namelijk uitsluitend bevestigd in de vloer zonder verankering in het plafond.

Met behulp van een neef uit Guatemala werd uiteindelijk, in eigen beheer, eind 2017 begonnen met de verbouw. Hoewel Jessica en Pieter het volste vertrouwen hadden in hun ontwerp en de uit Oostenrijk geïmporteerde materialen, was het toch even spannend om midden in de winter geen achterwand in je huis te hebben – en ook geen keuken. Die wand werd tijdelijk vervangen door een serie stutten, de keuken door een gasstelletje buiten. Gelukkig was het geen strenge winter en konden de kant-en-klare panelen en de ramen relatief eenvoudig geplaatst worden. In twee maanden was alles klaar. Het resultaat: een fantastische keuken over de hele breedte van het huis dat ook nog eens drie en een halve meter langer geworden was! Goedkoop was het allemaal niet maar omdat het huis nu al grotendeels energieneutraal is, verdient dat zich vanzelf terug. En het restmateriaal is onder meer gebruikt om een grote, multifunctionele tafel van te maken.

Het huis is niet verbouwd om met winst van de hand te doen. Jessica en haar man zijn allebei verknocht aan de rust en de bossen van Heveadorp. Jessica roemt de Nederlandse veiligheid waarbij ouderen lang zelfstandig wonen en kinderen alleen op de fiets naar school kunnen. Zelf fietst ze ook graag, een gewoonte die ze al vanaf het begin in Nederland omarmde bij gebrek aan auto.

Hoewel ze zich, ondanks haar Europese namen, nog steeds Guatemalteeks voelt, ziet Jessica Bethancourth haar toekomst in Nederland, samen met man en kinderen. Binnenkort start ze met een opleiding in Utrecht om ‘Adviseur Energielabel Utiliteitsbouw’ te worden. De verwachting is dat daar grote behoefte aan zal komen terwijl er nu nog weinig gecertificeerde adviseurs op dat gebied zijn.

Loopbrug

Ondertussen is ook het volgende architectonische project zo goed als afgerond: de achtertuin. Jessica’s huis ligt op een steil gedeelte van de stuwwal die de Veluwezoom feitelijk is. Het achterste gedeelte van de achtertuin ligt een flink stuk hoger dan de straat waarvandaan een trap naar de voordeur leidt. Aan de achterkant had de buurman recht op overpad naar zijn eigen tuin, maar dat overpad liep dwars door de tuin van Jessica en Pieter. Met goedvinden van de buurman is een stukje tuin afgegraven en afgezet met een schutting, waardoor de buurman nu ongezien zijn eigen tuin kan bereiken. De tuin van Jessica en Pieter is daarmee weliswaar in tweeën geknipt maar een fantastische loopbrug, gemaakt van natuurlijke materialen, verbindt het lage gedeelte bij het huis nu met het hoger gelegen zit- en speelgedeelte!

Het moge duidelijk zijn dat Jessica’s eerste beeld van Nederland, dat alle huizen hier hetzelfde zijn, dat alles netjes in rijtjes staat en volgens dezelfde regels gebouwd is, niet meer opgaat voor haar eigen huis. Toch is dat huis zonder meer een aanwinst te noemen voor het toch al mooie Heveadorp en een bewijs dat moderne architectuur niet alleen duurzaam kan zijn maar ook praktisch. En dat deze architecte een aanwinst is voor de beroepsgroep in Nederland!

Deze bijdrage is onderdeel van de special ‘Guatemala’

Gerelateerde berichten

Van de ene crisis naar de andere- De onevenwichtige Argentijnse economie in vogelvlucht

Van de ene crisis naar de andere- De onevenwichtige Argentijnse economie in vogelvlucht

Argentinië is gewend aan periodes van recessies, koersschommelingen, hoge inflatie, wanbetalingen en sterk fluctuerende armoede. Dat komt mede door wisselvallig financieel en macro-economisch beleid. Tijdens de huidige sociaaleconomische problemen rees de ster van econoom Javier Milei als verpersoonlijking van het anti-establishment. Op 19 november strijdt hij in de tweede ronde van de verkiezingen om het presidentschap in een nek-aan-nekrace met Sergio Massa van de regerende peronistische partij.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This